DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Kozakiewiczowa, Helena: Renesansowe nagrobki piętrowe w Polsce
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.38030#0025
RENESANSOWE NAGROBKI PIĘTROWE W POLSCE
sków Pagaczewski23. Fakt ten przemawia za autor-
stwem Berrecciego w wypadku nagrobka Tomickiego,
co już przyjmowali niektórzy badacze24. Padovano
motyw podejmuje dopiero w pomniku Gamrata i od-
tąd jakby pod jego już wpływem układ ten staje się
popularny w poł. w. XVI. Wskazując na możliwości
związku omawianej grupy nagrobków z warsztatem
krakowskim Padovana wzgl. z wpływem tego artysty,
nie można wykluczyć ewentualności związania jej
z innymi współczesnymi warsztatami krakowskimi. Po
połowie wieku powstają bowiem w Krakowie dzieła
dobrej klasy o dość różnym charakterze, które wy-
kazując pewne wpływy padovanowskie nie dadzą się
jednak złączyć bezpośrednio z jego osobą. I w tym
szerszym kręgu można by szukać autora wzgl. auto-
rów omówionych nagrobków piętrowych.
Grupa nagrobków rycerskich z poł. w. XVI przy-
czyniła się do upowszechnienia nagrobka piętrowego
w Polsce, choć wyszła ze środo¬
wiska, w którym nagrobek ten
nie był wcale popularny. Stało się
to głównie dzięki umieszczeniu
trzech omawianych nagrobków
piętrowych w różnych częściach
Polski: w Wielkopolsce, w Ło¬
wickim i w Lublinie. Utrwaliło
to typ nagrobka piętrowego na
prowincji.
2. Od lat sześćdziesiątych XVI
w. zaczną się już różniczkować
typy nagrobka piętrowego w Pol-
23 Pagaczewski J., jw., s. 50.
24 Eckhardtówna J., Nagrobek
biskupa Piotra Tomickiego w ka¬
tedrze na Wawelu i jego twórca,
Spr. Pozn. Tow. Przyj. Nauk, nr
3 (30), 1937, s. 130—138.
23 Autorstwo Padovana podaję
zgodnie ze współczesnymi wiado¬
mościami źródłowymi, nie widząc
powodu do wysuwania tu nazwi¬
ska Canavesiego ani jako współ¬
pracownika, ani wykonawcy, jak
to czyni Z. Hornung. Autorstwo
Berrecciego w wypadku posągu
Zygmunta I uważam za ostatecz¬
nie dowiedzione przez S. Loren¬
tza. Por. Komornicki S., Kaplica
Zygmuntowska w katedrze na Wa¬
welu, Rocznik Krakowski, XXIII
(1932), s. 47-120; Hornung Z., Mau¬
zoleum króla Zygmunta, jw., roz¬
dział 3, s. 121-147; tenże, w pod¬
ręczniku Sztuka polska czasów
nowożytnych, jw., s. 129; Kozakie¬
wiczowie H. i S., Polskie nagrob¬
ki renesansowe, jw., cz. II, s. 8—
13; Lorentz S., Nagrobek Zygmun¬
ta I w mauzoleum wawelskim,
Biuletyn H. S. XV (1953), nr 3/4,
s. 25—33.
see, a od ok. r. 1570 nastąpi szerokie rozpowszechnienie
różnych jego odmian. Ogólne powody, które na to
wpłynęły, podkreślone zostały we wstępie do niniej-
szego artykułu. Dodać należy do nich jeszcze jeden
wzgląd: wpływ, jaki na popularyzację nagrobka pię-
trowego wywarło umieszczenie w latach 1571—73 przez
Padovana sarkofagu z figurą Zygmunta Augusta pod
sarkofagiem z postacią Zygmunta Starego we wnęce
arkadowej Kaplicy Zygmuntowskiej w katedrze na
Wawelu 25, przez co powstał układ piętrowy (il. 6). Był
to układ dwukondygnacjowy nie założony z góry przy
kompozycji pierwotnej, przez co powstał nagrobek pię-
trowy nietypowy, nie mający cech pełnej jednolitości.
Niemniej w stosunku do najwcześniejszej grupy na-
grobków piętrowych rycerskich reprezentował on sche-
mat odmienny, nowy złożony z dwóch głębokich wnęk
zamkniętych lukiem, zawierających sarkofagi z leżą-
cymi pełnoplastycznymi postaciami zmarłych. Nie po-
II. 11 Nagrobek Andrzeja i Katarzyny Sierpskich w katedrze w Płocku
(Fot. zb. P. I. S.)
15
sków Pagaczewski23. Fakt ten przemawia za autor-
stwem Berrecciego w wypadku nagrobka Tomickiego,
co już przyjmowali niektórzy badacze24. Padovano
motyw podejmuje dopiero w pomniku Gamrata i od-
tąd jakby pod jego już wpływem układ ten staje się
popularny w poł. w. XVI. Wskazując na możliwości
związku omawianej grupy nagrobków z warsztatem
krakowskim Padovana wzgl. z wpływem tego artysty,
nie można wykluczyć ewentualności związania jej
z innymi współczesnymi warsztatami krakowskimi. Po
połowie wieku powstają bowiem w Krakowie dzieła
dobrej klasy o dość różnym charakterze, które wy-
kazując pewne wpływy padovanowskie nie dadzą się
jednak złączyć bezpośrednio z jego osobą. I w tym
szerszym kręgu można by szukać autora wzgl. auto-
rów omówionych nagrobków piętrowych.
Grupa nagrobków rycerskich z poł. w. XVI przy-
czyniła się do upowszechnienia nagrobka piętrowego
w Polsce, choć wyszła ze środo¬
wiska, w którym nagrobek ten
nie był wcale popularny. Stało się
to głównie dzięki umieszczeniu
trzech omawianych nagrobków
piętrowych w różnych częściach
Polski: w Wielkopolsce, w Ło¬
wickim i w Lublinie. Utrwaliło
to typ nagrobka piętrowego na
prowincji.
2. Od lat sześćdziesiątych XVI
w. zaczną się już różniczkować
typy nagrobka piętrowego w Pol-
23 Pagaczewski J., jw., s. 50.
24 Eckhardtówna J., Nagrobek
biskupa Piotra Tomickiego w ka¬
tedrze na Wawelu i jego twórca,
Spr. Pozn. Tow. Przyj. Nauk, nr
3 (30), 1937, s. 130—138.
23 Autorstwo Padovana podaję
zgodnie ze współczesnymi wiado¬
mościami źródłowymi, nie widząc
powodu do wysuwania tu nazwi¬
ska Canavesiego ani jako współ¬
pracownika, ani wykonawcy, jak
to czyni Z. Hornung. Autorstwo
Berrecciego w wypadku posągu
Zygmunta I uważam za ostatecz¬
nie dowiedzione przez S. Loren¬
tza. Por. Komornicki S., Kaplica
Zygmuntowska w katedrze na Wa¬
welu, Rocznik Krakowski, XXIII
(1932), s. 47-120; Hornung Z., Mau¬
zoleum króla Zygmunta, jw., roz¬
dział 3, s. 121-147; tenże, w pod¬
ręczniku Sztuka polska czasów
nowożytnych, jw., s. 129; Kozakie¬
wiczowie H. i S., Polskie nagrob¬
ki renesansowe, jw., cz. II, s. 8—
13; Lorentz S., Nagrobek Zygmun¬
ta I w mauzoleum wawelskim,
Biuletyn H. S. XV (1953), nr 3/4,
s. 25—33.
see, a od ok. r. 1570 nastąpi szerokie rozpowszechnienie
różnych jego odmian. Ogólne powody, które na to
wpłynęły, podkreślone zostały we wstępie do niniej-
szego artykułu. Dodać należy do nich jeszcze jeden
wzgląd: wpływ, jaki na popularyzację nagrobka pię-
trowego wywarło umieszczenie w latach 1571—73 przez
Padovana sarkofagu z figurą Zygmunta Augusta pod
sarkofagiem z postacią Zygmunta Starego we wnęce
arkadowej Kaplicy Zygmuntowskiej w katedrze na
Wawelu 25, przez co powstał układ piętrowy (il. 6). Był
to układ dwukondygnacjowy nie założony z góry przy
kompozycji pierwotnej, przez co powstał nagrobek pię-
trowy nietypowy, nie mający cech pełnej jednolitości.
Niemniej w stosunku do najwcześniejszej grupy na-
grobków piętrowych rycerskich reprezentował on sche-
mat odmienny, nowy złożony z dwóch głębokich wnęk
zamkniętych lukiem, zawierających sarkofagi z leżą-
cymi pełnoplastycznymi postaciami zmarłych. Nie po-
II. 11 Nagrobek Andrzeja i Katarzyny Sierpskich w katedrze w Płocku
(Fot. zb. P. I. S.)
15