DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Zlat, Mieczysław: Attyka renesansowa na Śląsku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.38030#0064
MIECZYSŁAW ZLAT
II. 6. Wrocław, dom „Pod złotą koroną", stan z ok. r. 1900. (Rys. S. Frąckiewicz)
znaczenia był tu też fakt, iż w małych miastach, gdzie
do XVI w. budowano niemal wyłącznie z drzewa, mu-
rowane domy renesansowe wznoszono od nowa nie
krępując się dotychczasową zabudową parcel. Inaczej
było w miastach większych, gdzie adaptacja renesan-
sowa odbywała się najczęściej drogą dostosowania za-
chowanej bryły i szczytowej fasady do wymogów re-
nesansu; wprowadzenie attyki wymagało tu gruntow-
nej przebudowy budynku.
Stosunkowo małą liczbę attyk na południowych ob-
szarach Górnego Śląska i w północnej części Dolnego
tłumaczą warunki geograficzne i charakter miejsco-
wego budownictwa. Obszar między Opolem, Często-
chową i śląskim zagłębiem węglowym był i pozostał
rejonem wielkich lasów, o słabo rozwiniętym osad-
nictwie. Teren na północ od „wysokiej drogi“,
łączącej Wrocław ze Zgorzelcem, do dziś słabo zalud¬
ni. CHRONOLOGIA ROZWOJU.
Trudnością zasadniczą w skonstruowaniu chrono-
logicznego zestawienia renesansowych attyk śląskich
jest brak ścisłych dat powstania większości budowli
attykowych. Z tego względu rozwój zwieńczeń attyko-
wych na Śląsku, proces tworzenia i przekształcania
nowych typów i odmian, nie daje się na razie wyjaś-
nić we wszystkich szczegółach. W oparciu o niektóre •
niony, był odsunięty ponadto od głównych szlaków ko-
munikacyjnych i żywotnych ognisk renesansowej kul-
tury. Poza tym w miasteczku i wsi górnośląskiej do
XIX w. panowało budownictwo drewniane, które choć
w XVI i XVII stuleciu ulegało wpływom architektury
murowanej, nie dawało jednakże zupełnie możliwości
stosowania attyki. Dopiero południowa część woje-
wództwa opolskiego i obszary sąsiadujące z nią od za-
chodu, na których od XVI w. cegła staje się podsta-
wowym materiałem budowlanym, mogły stosować
i stosowały attykę, najczęściej w piastowskim księ-
stwie brzeskim i biskupim księstwie nyskim, tj. tam,
gdzie przeważał żywioł polski20, sprzyjała temu wy-
jątkowo pomyślna koniunktura gospodarcza i gdzie
skrzyżowały się stare szlaki wpływów kulturalnych:
czeski, wiodący przez Bramę Morawską i polski,
wzdłuż drogi Kraków-Wrocław.
— TYPY ATTYK ŚLĄSKICH
dokładniej datowane attyki można jednak wyśledzić
ogólny kierunek rozwojowy tej formy, można też pod-
jąć próbę zakreślenia ram czasowych występowania
poszczególnych typów attyki. Przyjmując za zasadę
podziału kształt oraz dekorację grzebienia i fryzu,
20 Piwarski K., jw., s. 156.
54
II. 6. Wrocław, dom „Pod złotą koroną", stan z ok. r. 1900. (Rys. S. Frąckiewicz)
znaczenia był tu też fakt, iż w małych miastach, gdzie
do XVI w. budowano niemal wyłącznie z drzewa, mu-
rowane domy renesansowe wznoszono od nowa nie
krępując się dotychczasową zabudową parcel. Inaczej
było w miastach większych, gdzie adaptacja renesan-
sowa odbywała się najczęściej drogą dostosowania za-
chowanej bryły i szczytowej fasady do wymogów re-
nesansu; wprowadzenie attyki wymagało tu gruntow-
nej przebudowy budynku.
Stosunkowo małą liczbę attyk na południowych ob-
szarach Górnego Śląska i w północnej części Dolnego
tłumaczą warunki geograficzne i charakter miejsco-
wego budownictwa. Obszar między Opolem, Często-
chową i śląskim zagłębiem węglowym był i pozostał
rejonem wielkich lasów, o słabo rozwiniętym osad-
nictwie. Teren na północ od „wysokiej drogi“,
łączącej Wrocław ze Zgorzelcem, do dziś słabo zalud¬
ni. CHRONOLOGIA ROZWOJU.
Trudnością zasadniczą w skonstruowaniu chrono-
logicznego zestawienia renesansowych attyk śląskich
jest brak ścisłych dat powstania większości budowli
attykowych. Z tego względu rozwój zwieńczeń attyko-
wych na Śląsku, proces tworzenia i przekształcania
nowych typów i odmian, nie daje się na razie wyjaś-
nić we wszystkich szczegółach. W oparciu o niektóre •
niony, był odsunięty ponadto od głównych szlaków ko-
munikacyjnych i żywotnych ognisk renesansowej kul-
tury. Poza tym w miasteczku i wsi górnośląskiej do
XIX w. panowało budownictwo drewniane, które choć
w XVI i XVII stuleciu ulegało wpływom architektury
murowanej, nie dawało jednakże zupełnie możliwości
stosowania attyki. Dopiero południowa część woje-
wództwa opolskiego i obszary sąsiadujące z nią od za-
chodu, na których od XVI w. cegła staje się podsta-
wowym materiałem budowlanym, mogły stosować
i stosowały attykę, najczęściej w piastowskim księ-
stwie brzeskim i biskupim księstwie nyskim, tj. tam,
gdzie przeważał żywioł polski20, sprzyjała temu wy-
jątkowo pomyślna koniunktura gospodarcza i gdzie
skrzyżowały się stare szlaki wpływów kulturalnych:
czeski, wiodący przez Bramę Morawską i polski,
wzdłuż drogi Kraków-Wrocław.
— TYPY ATTYK ŚLĄSKICH
dokładniej datowane attyki można jednak wyśledzić
ogólny kierunek rozwojowy tej formy, można też pod-
jąć próbę zakreślenia ram czasowych występowania
poszczególnych typów attyki. Przyjmując za zasadę
podziału kształt oraz dekorację grzebienia i fryzu,
20 Piwarski K., jw., s. 156.
54