DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Zlat, Mieczysław: Attyka renesansowa na Śląsku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.38030#0075
ATTYKA RENESANSOWA NA ŚLĄSKU
II. 19. Dzierżoniów, ratusz, widok z ok. r. 1870.
Adaptacja zwieńczenia attykowego przez budowni-
ctwo ludowe jest najciekawszym bodaj aspektem za-
gadnienia attyki renesansowej na Śląsku. Forma ta
tracąc swą funkcję konstrukcyjną, zredukowana o tak
istotny element fryzu, została w budownictwie ludo-
wym przetworzona tak gruntownie, że można by mieć
wątpliwości co do jej pochodzenia, gdyby nie zacho-
wane formy pośrednie, wyznaczające drogę stopniowe-
go przechodzenia od naśladowania najprostszych od-
55 Rozwój badań nad attyką renesansową przed-
stawił W. Husarski w cyt. pracy. Od czasu wydania
jego książki polscy badacze nie wypowiadali się ob-
szerniej na ten temat.
56 Pogląd K. Estreichera (por. recenzja cyt. pracy
Husarskiego w Dawnej Sztuce I, 1938, zesz. 1) jest
odosobnionym w polskiej historii sztuki głosem, za-
przeczającym rodzimej genezie attyki polskiej. Zda-
niem Estreichera attykę przeniósł do Polski z Włoch
J. M. Padovano, wzorując się na Palazzo della Ra-
gione w Padwie.
57 Husarski W., jw., s. 40.
58 Taki pogląd wypowiada w różnych swych pra-
cach Burgemeister a ponadto Grisebach A., jw., s. 134;
Koeniger E., jw., s. 26; Stein R., Das Breslauer Biir-
gerhaus, s. 14—17; Frey D., Reallexikon... jw. Z pol-
skich badaczy wyraźnym wpływem Wenecji tłumaczy
powstanie attyki polskiej J. Szabłowski w skrypcie
Sztuka polska czasów nowożytnych, Warszawa 1952,
s. 108.
mian do samodzielnego przetwarzania form rozwinię-
tych. Losy attyki renesansowej jako formy adaptowa-
nej przez budownictwo ludowe mogą być pouczającą
ilustracją w ogólniejszych rozważaniach nad stosun-
kiem twórczości ludowej do tzw. sztuki oficjalnej.
IV. GENEZA ATTYKI WCZESNORENESANSOWEJ
I ATTYKI POLSKIEJ
W dotychczasowych badaniach nad grzebieniową
attyką renesansową ujawniły się dwa zasadniczo róż-
ne poglądy na genezę tej formy. Pierwszy, sformuło-
wany przede wszystkim przez badaczy polskich55
traktuje attykę jako oryginalny wytwór Polski i Czech,
tj. tego kręgu artystycznego, dla którego jest ona cha-
rakterystyczna. W tym ujęciu powstanie attyki tłu-
maczy się ciążeniem tradycji gotyckich56, a jej rozwój
faktem, że „rozwiązywała jeden z zasadniczych proble-
mów renesansu północnego w sposób idealny'* 57. Wzor-
cową realizacją attyki było zwieńczenie krakowskich
Sukiennic; jego znaczenie dla dalszego rozwoju attyki
przewyższa nawet znaczenie zamku wawelskiego dla
budownictwa zamkowego. Stanowisko drugie jest
przede wszystkim stanowiskiem wielu niemieckich
uczonych, którzy wskazują na Wenecję jako na źródło
tej formy i widzą w Austrii i południowych Niem-
czech ogniwa pośrednie w jej przeniesieniu do krajów
słowiańskich58. Zresztą i w nauce niemieckiej poglą-
o
II. 20. Paczków, wieża ratusza, stan z r. 1952.
(Rys. S. Frąckiewicz)
5
65
II. 19. Dzierżoniów, ratusz, widok z ok. r. 1870.
Adaptacja zwieńczenia attykowego przez budowni-
ctwo ludowe jest najciekawszym bodaj aspektem za-
gadnienia attyki renesansowej na Śląsku. Forma ta
tracąc swą funkcję konstrukcyjną, zredukowana o tak
istotny element fryzu, została w budownictwie ludo-
wym przetworzona tak gruntownie, że można by mieć
wątpliwości co do jej pochodzenia, gdyby nie zacho-
wane formy pośrednie, wyznaczające drogę stopniowe-
go przechodzenia od naśladowania najprostszych od-
55 Rozwój badań nad attyką renesansową przed-
stawił W. Husarski w cyt. pracy. Od czasu wydania
jego książki polscy badacze nie wypowiadali się ob-
szerniej na ten temat.
56 Pogląd K. Estreichera (por. recenzja cyt. pracy
Husarskiego w Dawnej Sztuce I, 1938, zesz. 1) jest
odosobnionym w polskiej historii sztuki głosem, za-
przeczającym rodzimej genezie attyki polskiej. Zda-
niem Estreichera attykę przeniósł do Polski z Włoch
J. M. Padovano, wzorując się na Palazzo della Ra-
gione w Padwie.
57 Husarski W., jw., s. 40.
58 Taki pogląd wypowiada w różnych swych pra-
cach Burgemeister a ponadto Grisebach A., jw., s. 134;
Koeniger E., jw., s. 26; Stein R., Das Breslauer Biir-
gerhaus, s. 14—17; Frey D., Reallexikon... jw. Z pol-
skich badaczy wyraźnym wpływem Wenecji tłumaczy
powstanie attyki polskiej J. Szabłowski w skrypcie
Sztuka polska czasów nowożytnych, Warszawa 1952,
s. 108.
mian do samodzielnego przetwarzania form rozwinię-
tych. Losy attyki renesansowej jako formy adaptowa-
nej przez budownictwo ludowe mogą być pouczającą
ilustracją w ogólniejszych rozważaniach nad stosun-
kiem twórczości ludowej do tzw. sztuki oficjalnej.
IV. GENEZA ATTYKI WCZESNORENESANSOWEJ
I ATTYKI POLSKIEJ
W dotychczasowych badaniach nad grzebieniową
attyką renesansową ujawniły się dwa zasadniczo róż-
ne poglądy na genezę tej formy. Pierwszy, sformuło-
wany przede wszystkim przez badaczy polskich55
traktuje attykę jako oryginalny wytwór Polski i Czech,
tj. tego kręgu artystycznego, dla którego jest ona cha-
rakterystyczna. W tym ujęciu powstanie attyki tłu-
maczy się ciążeniem tradycji gotyckich56, a jej rozwój
faktem, że „rozwiązywała jeden z zasadniczych proble-
mów renesansu północnego w sposób idealny'* 57. Wzor-
cową realizacją attyki było zwieńczenie krakowskich
Sukiennic; jego znaczenie dla dalszego rozwoju attyki
przewyższa nawet znaczenie zamku wawelskiego dla
budownictwa zamkowego. Stanowisko drugie jest
przede wszystkim stanowiskiem wielu niemieckich
uczonych, którzy wskazują na Wenecję jako na źródło
tej formy i widzą w Austrii i południowych Niem-
czech ogniwa pośrednie w jej przeniesieniu do krajów
słowiańskich58. Zresztą i w nauce niemieckiej poglą-
o
II. 20. Paczków, wieża ratusza, stan z r. 1952.
(Rys. S. Frąckiewicz)
5
65