DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Białostocki, Jan: Zagadka "Bitwy pod Orszą"
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.38030#0095
ZAGADKA „BITWY POD ORSZĄ"
II, 3. A. Diirer, „Wielka armata“, akwaforta z r. 1518, fragment (Fot. wg Fischera)
snute z wiadomości historycznych oraz z analizy sty-
listycznej, dokonanej przez Herbsta i Walickiego 22.
Ostateczne datowanie ,,Orszy“ na lata 1514—1515,
na które monografiści zabytku się zdecydowali, wyni-
kło wyłącznie 2: oparcia się na informacji Władysława
Pociechy, który w swych badaniach archiwalnych
stwierdził, że „jakiś obraz bitwy zawieszony był już
w 1515 r. u Franciszkanów krakowskich1'23. Co praw-
da uczeni zastrzegli się, iż nie ma dowodów na to, że
obraz, który znalazł się później we Wrocławiu a obec-
nie zdobi warszawskie muzeum, jest tym samym, któ-
ry oglądano w r. 1515 w Krakowie24, ale w dalszym
ciągu rozprawy ulegając sugestii informacji źródło-
wej uznali, „że już w 1515 roku obraz nasz
wisiał w klasztorze 0.0. Franciszkanów w Krakowie"
(podkr. moje) 25.
Wydaje się, że identyfikowanie naszego obrazu
z malowidłem oglądanym w krakowskim klasztorze
22 Tego zdania jest także jeden z cytowanych ba-
daczy w swej nowszej pracy, gdzie pisze, iż datę na-
malowania „Orszy" ,,— gdyby nie przekaz historycz-
ny, mówiący o istnieniu tego obrazu już w r. 1515 —
chciałoby się przesunąć na lata bliższe czasowi po-
wstania epitafium Jana z Oświęcimia [a więc r. 1527]“:
Walicki M., Epitafium Jana Sakrana, Biuletyn H. S.
musi budzić — niezależnie od innych powodów — wąt-
pliwości z uwagi na wygląd dzieła i ewentualną funk-
cję w dekoracji kościoła. „Batalie", tak jak w ogóle
obrazy o świeckiej tematyce umieszczano przecież
w ratuszach („Anghiari", „Cascina") i pałacach („San
Romano" Uccella w Palazzo Medici, cykl fantastycz-
nych bitew w zamku Wilhelma IV bawarskiego) i znów
słusznie Herbst i Walicki piszą, iż „przestronne sale
Wawelu stwarzałyby dla kompozycji... właściwą i prze-
myślaną oprawę"; tak, właśnie na Wawelu raczej, niż
w klasztornym kościele szukać by może należało śla-
dów obrazu, tam gdzie w 1536 r. Antoni z Wrocławia
wymalował batalistyczne fryzy 2<?. Bitwa pod Wiśniow-
cem malowana być miała według Sarnickiego na
„Cekhauzie" krakowskim 27. Są jednak także argumenty
przeciwne, głównie w postaci przekazu tegoż Sarnic-
kiego o bitwie wiśniowieckiej wymalowanej w klasz-
torze krakowskich franciszkanów a także w postaci
XVI (1954), nr 1, s. 45. Podobnie cytowany powyżej
Luther: ok. 1520.
23 Herbst i Walicki, s. 48.
24 Herbst i Walicki, s. 49.
25 Herbst i Walicki, s. 51 i 64.
28 Herbst i Walicki, s. 52; Mańkowski T„ Dzieje
wnętrz wawelskich, Warszawa 1952, s. 27.
27 Kieszkowski, jw„ II, s. 468, 638.
83
II, 3. A. Diirer, „Wielka armata“, akwaforta z r. 1518, fragment (Fot. wg Fischera)
snute z wiadomości historycznych oraz z analizy sty-
listycznej, dokonanej przez Herbsta i Walickiego 22.
Ostateczne datowanie ,,Orszy“ na lata 1514—1515,
na które monografiści zabytku się zdecydowali, wyni-
kło wyłącznie 2: oparcia się na informacji Władysława
Pociechy, który w swych badaniach archiwalnych
stwierdził, że „jakiś obraz bitwy zawieszony był już
w 1515 r. u Franciszkanów krakowskich1'23. Co praw-
da uczeni zastrzegli się, iż nie ma dowodów na to, że
obraz, który znalazł się później we Wrocławiu a obec-
nie zdobi warszawskie muzeum, jest tym samym, któ-
ry oglądano w r. 1515 w Krakowie24, ale w dalszym
ciągu rozprawy ulegając sugestii informacji źródło-
wej uznali, „że już w 1515 roku obraz nasz
wisiał w klasztorze 0.0. Franciszkanów w Krakowie"
(podkr. moje) 25.
Wydaje się, że identyfikowanie naszego obrazu
z malowidłem oglądanym w krakowskim klasztorze
22 Tego zdania jest także jeden z cytowanych ba-
daczy w swej nowszej pracy, gdzie pisze, iż datę na-
malowania „Orszy" ,,— gdyby nie przekaz historycz-
ny, mówiący o istnieniu tego obrazu już w r. 1515 —
chciałoby się przesunąć na lata bliższe czasowi po-
wstania epitafium Jana z Oświęcimia [a więc r. 1527]“:
Walicki M., Epitafium Jana Sakrana, Biuletyn H. S.
musi budzić — niezależnie od innych powodów — wąt-
pliwości z uwagi na wygląd dzieła i ewentualną funk-
cję w dekoracji kościoła. „Batalie", tak jak w ogóle
obrazy o świeckiej tematyce umieszczano przecież
w ratuszach („Anghiari", „Cascina") i pałacach („San
Romano" Uccella w Palazzo Medici, cykl fantastycz-
nych bitew w zamku Wilhelma IV bawarskiego) i znów
słusznie Herbst i Walicki piszą, iż „przestronne sale
Wawelu stwarzałyby dla kompozycji... właściwą i prze-
myślaną oprawę"; tak, właśnie na Wawelu raczej, niż
w klasztornym kościele szukać by może należało śla-
dów obrazu, tam gdzie w 1536 r. Antoni z Wrocławia
wymalował batalistyczne fryzy 2<?. Bitwa pod Wiśniow-
cem malowana być miała według Sarnickiego na
„Cekhauzie" krakowskim 27. Są jednak także argumenty
przeciwne, głównie w postaci przekazu tegoż Sarnic-
kiego o bitwie wiśniowieckiej wymalowanej w klasz-
torze krakowskich franciszkanów a także w postaci
XVI (1954), nr 1, s. 45. Podobnie cytowany powyżej
Luther: ok. 1520.
23 Herbst i Walicki, s. 48.
24 Herbst i Walicki, s. 49.
25 Herbst i Walicki, s. 51 i 64.
28 Herbst i Walicki, s. 52; Mańkowski T„ Dzieje
wnętrz wawelskich, Warszawa 1952, s. 27.
27 Kieszkowski, jw„ II, s. 468, 638.
83