DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Łoziński, Jerzy: Renesansowy dwór obronny w Pabianicach i jego budowniczy Wawrzyniec Lorek
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.38030#0112
JERZY Z. ŁOZIŃSKI
Ostatnią dokumentację opisową i fotograficzną znaj-
dujemy w katalogu zabytków woj. łódzkiego7.
Określenie dat budowy „zamku" pabianickiego, zna-
lezienie nazwiska jego fundatora i zgromadzenie licz-
nych faktów związanych z dziejami rezydencji przy-
padło w udziale historykowi — Maksymilianowi Ba-
ruchowi. Zasłużony ten badacz przeszłości Warszawy
w dwóch swych monografiach poświęconych Pabiani-
com nakreślił wyczerpująco zarys historii miasta
i okolicznej włości kapituły krakowskiej 8. Doczekały
się tam również omówienia dwa zabytki renesansowej
architektury — dwór i kościół. Prace Barucha, opar-
te w dużej mierze na źródłach archiwalnych, zapełni-
ły częściowo luki w wiadomościach o naszym zabyt-
ku obalając bałamutne o nim sądy9. Późniejsze stu-
dia historyczne, traktujące raczej o społeczno-gospo-
darczych dziejach włości10 czy przestrzennym ukła-
dzie miastan, niewiele już wniosły nowego do inte-
resującego nas tu zagadnienia, podobnie jak i drob-
ne szkice o charakterze popularnym12. Dokładne
przejrzenie w Archiwum Kapituły Krakowskiej ksiąg
rachunkowych i lustracji włości pabianickiej, jak rów-
nież wzmianek o niej rozrzuconych w poszczególnych
tomach Acta Actorum, nie wykorzystanych dotąd
w pełni, pozwala z dużą dokładnością ustalić fakty
związane z budową i dziejami dworu.
7 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce II, Woj. łódz-
kie, Warszawa 1954, s. 55 i fig. 11.
8 Baruch M., Pabianice, Rzgów i wsie okoliczne.
Monografia historyczna dawnych dóbr kapituły kra-
kowskiej w sieradzkim i łęczyckim, Warszawa 1903;
oraz tenże, Pabianice, Rzgów i wsie okolicznie. Studia
i szkice historycznie z dziejów dawnej włości kapituły
krakowskiej w Sieradzkim i łęczyckim, Pabianice 1930.
Nie wymieniono tu drobnych artykułów Barucha;
które weszły w skład obu cytowanych publikacji.
9 M. i. Stronczyński, jw., s. 542—4; Bartkiewicz W.,
Pabianice, Tygodnik Ilustrowany 1870, nr 132; Hinz,
jw.; Czajewski W., Pabianice, Rozwój 1898, nr 51;
Witanowski M., Po bocznych drogach, Wędrowiec
1899, nr 50.
10 Fijałek J., Pabianice i włość pabianicka w dru-
giej połowie XVII i XVIII wieku, Łódź 1952 (Prace
Instytutu Hist. U. Ł. IV). Por. także recenzja tej pra-
cy: Rutkowski H., Kwartalnik Historii Kultury Ma-
terialnej II (1954), nr 3, s. 518—20.
11 Warężak J., Pabianice. Studium historyczno-ur-
banistyczne do planu zagospodarowania przestrzen-
nego miasta, 1954, rkps w zbiorach Biura Studiów
Pracowni Konserwacji Zabytków w Warszawie.
12 Staszewski K., Ilustrowany przewodnik po Pa-
bianicach, Łasku i powiecie łaskim, Pabianice 1929;
tenże, Sześćsetlecie miasta Pabianic, Pabianice 1933;
Kiss E., Pabianitz. Geschichte des DeutSchtums einer
mittelpolnischen Stadt und ihrer Umgebung, Posen
1939; Godlewski W., Pabianice, Ziemia 1949, nr 7—8;
tenże, Pabianice, Warszawa 1950.
II. 2. Dwór w Pabianicach, widok od pd.-wsch. w r. 1870.
(Fot. wg ryciny w Tyg. Ilustr.)
100
U. B. HEIDI
Ostatnią dokumentację opisową i fotograficzną znaj-
dujemy w katalogu zabytków woj. łódzkiego7.
Określenie dat budowy „zamku" pabianickiego, zna-
lezienie nazwiska jego fundatora i zgromadzenie licz-
nych faktów związanych z dziejami rezydencji przy-
padło w udziale historykowi — Maksymilianowi Ba-
ruchowi. Zasłużony ten badacz przeszłości Warszawy
w dwóch swych monografiach poświęconych Pabiani-
com nakreślił wyczerpująco zarys historii miasta
i okolicznej włości kapituły krakowskiej 8. Doczekały
się tam również omówienia dwa zabytki renesansowej
architektury — dwór i kościół. Prace Barucha, opar-
te w dużej mierze na źródłach archiwalnych, zapełni-
ły częściowo luki w wiadomościach o naszym zabyt-
ku obalając bałamutne o nim sądy9. Późniejsze stu-
dia historyczne, traktujące raczej o społeczno-gospo-
darczych dziejach włości10 czy przestrzennym ukła-
dzie miastan, niewiele już wniosły nowego do inte-
resującego nas tu zagadnienia, podobnie jak i drob-
ne szkice o charakterze popularnym12. Dokładne
przejrzenie w Archiwum Kapituły Krakowskiej ksiąg
rachunkowych i lustracji włości pabianickiej, jak rów-
nież wzmianek o niej rozrzuconych w poszczególnych
tomach Acta Actorum, nie wykorzystanych dotąd
w pełni, pozwala z dużą dokładnością ustalić fakty
związane z budową i dziejami dworu.
7 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce II, Woj. łódz-
kie, Warszawa 1954, s. 55 i fig. 11.
8 Baruch M., Pabianice, Rzgów i wsie okoliczne.
Monografia historyczna dawnych dóbr kapituły kra-
kowskiej w sieradzkim i łęczyckim, Warszawa 1903;
oraz tenże, Pabianice, Rzgów i wsie okolicznie. Studia
i szkice historycznie z dziejów dawnej włości kapituły
krakowskiej w Sieradzkim i łęczyckim, Pabianice 1930.
Nie wymieniono tu drobnych artykułów Barucha;
które weszły w skład obu cytowanych publikacji.
9 M. i. Stronczyński, jw., s. 542—4; Bartkiewicz W.,
Pabianice, Tygodnik Ilustrowany 1870, nr 132; Hinz,
jw.; Czajewski W., Pabianice, Rozwój 1898, nr 51;
Witanowski M., Po bocznych drogach, Wędrowiec
1899, nr 50.
10 Fijałek J., Pabianice i włość pabianicka w dru-
giej połowie XVII i XVIII wieku, Łódź 1952 (Prace
Instytutu Hist. U. Ł. IV). Por. także recenzja tej pra-
cy: Rutkowski H., Kwartalnik Historii Kultury Ma-
terialnej II (1954), nr 3, s. 518—20.
11 Warężak J., Pabianice. Studium historyczno-ur-
banistyczne do planu zagospodarowania przestrzen-
nego miasta, 1954, rkps w zbiorach Biura Studiów
Pracowni Konserwacji Zabytków w Warszawie.
12 Staszewski K., Ilustrowany przewodnik po Pa-
bianicach, Łasku i powiecie łaskim, Pabianice 1929;
tenże, Sześćsetlecie miasta Pabianic, Pabianice 1933;
Kiss E., Pabianitz. Geschichte des DeutSchtums einer
mittelpolnischen Stadt und ihrer Umgebung, Posen
1939; Godlewski W., Pabianice, Ziemia 1949, nr 7—8;
tenże, Pabianice, Warszawa 1950.
II. 2. Dwór w Pabianicach, widok od pd.-wsch. w r. 1870.
(Fot. wg ryciny w Tyg. Ilustr.)
100
U. B. HEIDI