DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Otto, Maria: Zagadnienie wrocławskiego poliptyku św. Barbary
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38030#0483
ZAGADNIENIE POLIPTYKU SW. BARBARY
Wszystkie te cechy wskazują na zależność a być
może nawet import obrazu chomranickiego z wysoko
postawionego kulturalnie, ale z drugiej strony silnie
podlegającego tradycyjnym, idealistycznym wpływom
środowiska.
Jakie to środowisko — trudno określić. Wydaje się,
że związane ono być może z sztuką Sieny. Wydaje się
także, że nie ma ono wiele wspólnego z młodą sztuką
Mistrza Barbary, szukającego nowych rozwiązań pro-
blemów perspektywy i plastyki, dążącego do silnego,
nieraz aż wstrząsającego wyrażenia dramatyzmu sy-
tuacji.
Jak widać, żadne z tych dzieł nie może być uważa-
ne za oddźwięk wpływów wrocławskiego mistrza, tak
samo jak w żadnym z nich nie można upatrywać ge-
nezy stylu wrocławskiego ołtarza. W związku z tym
zaznaczyć trzeba, że popularna i przyjęta na ogół
w mediewistyce polskiej teza o małopolskim rodowo-
dzie wrocławskiego poliptyku nie jest dostatecznie
udokumentowana i nie może być podstawą dalszych
badań. W badaniach tych należy raczej zwrócić uwagę
na środowisko śląskie i tam szukać czynników, które
pozwoliły na powstanie tak bardzo złożonego, a przy
tym tak oryginalnego dzieła.
Sprawą tą zainteresowali się już w swoim czasie
badacze niemieccy pracujący we Wrocławiu — Lands-
berger i Braune 41. Wydaje się, że istnienie na- terenie
Śląska paru dzieł ręki mistrza i kilku obiektów zwią-
zanych z jego wpływem dostarcza dostatecznego po-
wodu z jednej strony do zajęcia się bliżej sprawą po-
wiązań śląskich, z drugiej zaś do upatrywania w tych
faktach dowodu na dłuższą miejscową działalność,
a co za tym idzie, na silne związki z tutejszym środo-
wiskiem tego — jak się zdaje — dość rozbudowanego
warsztatu. Ze względu nia braki źródłowe trudno w tej
chwili powiększyć liczbę faktów, przemawiających za
słusznością tego przypuszczenia. Trudno także znaleźć
odpowiedź na pytanie: kto mógł być twórcą wrocław-
skiego ołtarza? Teza Brannego42, wyrażająca przeko-
nanie, że był nim śląski malarz, autor ołtarza Matki
Boskiej i obrazu Chusty św. Weroniki z Legnicy —
Niclos Smidt, wzmiankowany w opracowaniu źródło-
wym Alwina Schultza43, nie jest jeszcze dostatecznie
podbudowana. To, co możemy o nim powiedzieć, czer-
pane może być jedynie z dokładnej analizy jego stylu.
Wychodząc z takiego założenia nakreślić możemy
w ogólnych zarysach sylwetkę malarza.
Mistrz wrocławski wywodzi się z jakiegoś dość kon-
serwatywnego kręgu sztuki, o czym świadczy trzyma-
nie się dawnych wzorów (złote tło, kanon piętrzenia,
schemat pezażu). W czasach swoich wędrówek czelad-
41 Landsberger, jw.; Braune, jw.
42 Braune, jw.
43 Schultz A., Urkundliche Gesćhichte der Breslauer
Malerinnung in den Jahren 1345—1523, Breslau 1866,
s. 56.
niczych zetknąć się musiał ze sztuką pogranicza nie-
miecko-belgijskiego (Kolonia?). Zetknięcie to wzboga-
ciło jego pamięć twórczą o nowe elementy kompozy-
cyjne, Ikonograficzne i warsztatowe, które pomogły
mu w ukształtowaniu własnego stylu. W swoich pra-
cach, które wykonywał w czasie pobytu we Wrocła-
wiu, posługiwał się niejednokrotnie wzorami rysun-
kowymi, rozprzestrzenianymi na terenach austriacko-
frankońskich przez grupę malarzy związanych z war-
sztem tzw. „Mistrza niesienia krzyża z Worcester*1.
Walory stylu mistrza wrocławskiego i silny jego in-
dywidualizm objawiający się pomimo widocznych na-
wiązań do sztuki innych środowisk, stawiają go w rzę-
dzie zasługujących na uwagę malarzy europejskich.
Nie można sądzić, że należy on do grupy przodującej,
styl jego bowiem zdradza liczne pozostałości konser-
watywne. Malarstwo jego stanowi jednakże na terenie
Europy środkowej ciekawy przykład przenikania do
sztuki nowych realistycznych elementów. Podkreślić
przy tym należy, że indywidualny talent twórcy prze-
wyższa zarówno zdolności malarskie Mistrza tuche-
rowskiego z Norymbergi, jak i poziom artystyczny
współczesnych mu malarzy małopolskich. Świadczyć
to może o tym, że wśród artystów najbliższego terenu
należy mu przyznać pierwsze miejsce.
II. 32. Fragment sceny IV legendy z poliptyku
wrocławskiego. (Fot. E. Kozłowska-Tomczyk)
449
Wszystkie te cechy wskazują na zależność a być
może nawet import obrazu chomranickiego z wysoko
postawionego kulturalnie, ale z drugiej strony silnie
podlegającego tradycyjnym, idealistycznym wpływom
środowiska.
Jakie to środowisko — trudno określić. Wydaje się,
że związane ono być może z sztuką Sieny. Wydaje się
także, że nie ma ono wiele wspólnego z młodą sztuką
Mistrza Barbary, szukającego nowych rozwiązań pro-
blemów perspektywy i plastyki, dążącego do silnego,
nieraz aż wstrząsającego wyrażenia dramatyzmu sy-
tuacji.
Jak widać, żadne z tych dzieł nie może być uważa-
ne za oddźwięk wpływów wrocławskiego mistrza, tak
samo jak w żadnym z nich nie można upatrywać ge-
nezy stylu wrocławskiego ołtarza. W związku z tym
zaznaczyć trzeba, że popularna i przyjęta na ogół
w mediewistyce polskiej teza o małopolskim rodowo-
dzie wrocławskiego poliptyku nie jest dostatecznie
udokumentowana i nie może być podstawą dalszych
badań. W badaniach tych należy raczej zwrócić uwagę
na środowisko śląskie i tam szukać czynników, które
pozwoliły na powstanie tak bardzo złożonego, a przy
tym tak oryginalnego dzieła.
Sprawą tą zainteresowali się już w swoim czasie
badacze niemieccy pracujący we Wrocławiu — Lands-
berger i Braune 41. Wydaje się, że istnienie na- terenie
Śląska paru dzieł ręki mistrza i kilku obiektów zwią-
zanych z jego wpływem dostarcza dostatecznego po-
wodu z jednej strony do zajęcia się bliżej sprawą po-
wiązań śląskich, z drugiej zaś do upatrywania w tych
faktach dowodu na dłuższą miejscową działalność,
a co za tym idzie, na silne związki z tutejszym środo-
wiskiem tego — jak się zdaje — dość rozbudowanego
warsztatu. Ze względu nia braki źródłowe trudno w tej
chwili powiększyć liczbę faktów, przemawiających za
słusznością tego przypuszczenia. Trudno także znaleźć
odpowiedź na pytanie: kto mógł być twórcą wrocław-
skiego ołtarza? Teza Brannego42, wyrażająca przeko-
nanie, że był nim śląski malarz, autor ołtarza Matki
Boskiej i obrazu Chusty św. Weroniki z Legnicy —
Niclos Smidt, wzmiankowany w opracowaniu źródło-
wym Alwina Schultza43, nie jest jeszcze dostatecznie
podbudowana. To, co możemy o nim powiedzieć, czer-
pane może być jedynie z dokładnej analizy jego stylu.
Wychodząc z takiego założenia nakreślić możemy
w ogólnych zarysach sylwetkę malarza.
Mistrz wrocławski wywodzi się z jakiegoś dość kon-
serwatywnego kręgu sztuki, o czym świadczy trzyma-
nie się dawnych wzorów (złote tło, kanon piętrzenia,
schemat pezażu). W czasach swoich wędrówek czelad-
41 Landsberger, jw.; Braune, jw.
42 Braune, jw.
43 Schultz A., Urkundliche Gesćhichte der Breslauer
Malerinnung in den Jahren 1345—1523, Breslau 1866,
s. 56.
niczych zetknąć się musiał ze sztuką pogranicza nie-
miecko-belgijskiego (Kolonia?). Zetknięcie to wzboga-
ciło jego pamięć twórczą o nowe elementy kompozy-
cyjne, Ikonograficzne i warsztatowe, które pomogły
mu w ukształtowaniu własnego stylu. W swoich pra-
cach, które wykonywał w czasie pobytu we Wrocła-
wiu, posługiwał się niejednokrotnie wzorami rysun-
kowymi, rozprzestrzenianymi na terenach austriacko-
frankońskich przez grupę malarzy związanych z war-
sztem tzw. „Mistrza niesienia krzyża z Worcester*1.
Walory stylu mistrza wrocławskiego i silny jego in-
dywidualizm objawiający się pomimo widocznych na-
wiązań do sztuki innych środowisk, stawiają go w rzę-
dzie zasługujących na uwagę malarzy europejskich.
Nie można sądzić, że należy on do grupy przodującej,
styl jego bowiem zdradza liczne pozostałości konser-
watywne. Malarstwo jego stanowi jednakże na terenie
Europy środkowej ciekawy przykład przenikania do
sztuki nowych realistycznych elementów. Podkreślić
przy tym należy, że indywidualny talent twórcy prze-
wyższa zarówno zdolności malarskie Mistrza tuche-
rowskiego z Norymbergi, jak i poziom artystyczny
współczesnych mu malarzy małopolskich. Świadczyć
to może o tym, że wśród artystów najbliższego terenu
należy mu przyznać pierwsze miejsce.
II. 32. Fragment sceny IV legendy z poliptyku
wrocławskiego. (Fot. E. Kozłowska-Tomczyk)
449