DOI Artikel:
Gumiński, Samuel: O ideowej koncepcji późnobarokowego ołtarza głownego w toruńskim kościele NP Marii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0049
O IDEOWEJ KONCEPCJI OŁTARZA GŁÓWNEGO W TORUŃSKIM KOŚCIELE NP MARII
plikowanie artystycznej wypowiedzi; kilka przeni-
kających się wątków treściowych — cecha dla umys-
łowości ludzi epoki baroku niezmiernie charakte-
rystyczna105.
ANEKS I
Umowa o wykonanie ołtarza
WAP w Toruniu, rkps sygn. X 46: Akta klasztoru
franciszkanów-bernardynów 6; s. 91: Anno 1730 Dnia
13 Października Między Wielmożnym Imci Xiędzem
Franciszkiem Barnickim Kanonikiem Inflanckim
Dziekanem malborskim etc także W. Oycem Janem
Sense Gwardyanem Toruńskim y całym Konwentem,
z iednej, a Sławnymi Pany Jerzem Gurem Snycerzem
y Chrystyanem Kinastem Stolarzem, mieszczaninami
V Possessorami w tym Mieście, z drugiey strony,
stanyl na wystawienie Ołtarza wielkiego w Kościele
BMV Annuncyatae Kontrakt nieodmienny w ten niży
opisany sposób. Naprzód Panowie pomienieni Stolarz
y Snycerz uchowai Boże Casum fortuitum śmierci na
którego, albo złey roboty ieden za drugiego cavet w
dotrzymaniu kontraktu y skutecznego postawienia oł-
tarza, który obliguią się y submituią wystawić na-
leżycie według umowy obopólney dzisieyszey według
podaney formy y modeluszu. Wysokość ołtarza tego
będzie z gałką łokci 24 dico dwadzieścia y cztery,
szerokość łokci dwanaście nad siedmią kolumnami
korona, którey czterech aniołów trzymać maią, w
koronie ma perspektywę Anioł z karteluszem, między
kraksztynami Archanioł Zwiastujący N. Maryi P.
Cymborium według abrysu wrocławskiego, to iest
Arka, od którey idą promienie, przy nich te osoby
Moiżesz i Aaron, przy filarach Dawid y syn Aaro-
nów, wszystkie Snycerską robotą przyozdobione ka-
pitele etc., gradusy na lichtarze, rama do antepen-
dyum głęboka w snycerską robotą gradusy propor-
cyonalne do ołtarza. Za tę wszystką robotę która ma
bydź z suchego dobrego zdrowego drzewa deklaruie
Wlinć Xiądz Kanonik fl. 1800 dico tysiąc ośmset iakoż
przy tym Kontrakcie wziął Sławetny P. Kinast fl. 500
dico pięćset a Sławetny P. Gerioa fl. 300 dico trzysta
złotych. I czego kwituią do Wielmożnego Jas. Imci
Xiędza Kanonika będzie należało rosztowanie y wszy-
stkie żelaza należące [s. 92] dla lepszego waloru y
dotrzymania zobopolnego obiedwie strony własnemi
podpisuią się rękami.
[podpis:] Fr Joannes Sense Guardianus Connentus
Thorunensis [u dołu karty sukcesywnie notowane roz-
liczenia:]
1731 Die 3tio Februaris wziął Pan Ger fl. 70 dico
Zło. siedemdziesiąt
II. 28. Chełmno, kościół podominikański, ołtarz
główny. Fot. T. Chrzanowski.
o francuskim rodowodzie tylko i wyłącznie w wypadku
ołtarza ewangelickiego, który istotnie jest bardzo bliski
wspomnianemu ołtarzowi paryskiemu, ołtarz Mariacki na-
tomiast wywodzi się genetycznie ze sztuki baroko-
wej terenów środkowej Europy. Niezależnie od powyższych
stwierdzeń warto zauważyć, że pojawiły się pewne zależ-
ności między ołtarzami toruńskimi, ale wyraziły się one
raczej tylko w fazie projektowania ołtarza ewangelickiego
(por. R. HEUER, Zur Kunstgeschichte und Problematyk des
ewangelischen Kirchenbaues des 18. J ahrhunderts inden
abgetrenten Gebżeten Westpreussen und Posens, erlautert an
der altstadtischen Kirche zu Tliorn, Elbing 1933, s. 16). Z
kolei należy też podkreślić, że nawiązania do ołtarza świd-
nickiego — o których mówi JAKUBOWSKA (o.c., s. 196) —
są raczej ideowej niż formalnej natury, jako że — od-
miennie od dzieła toruńskiego — architektura ołtarza w
Świdnicy oparta jest na klasycyzującym graficznym wzorze
powstałym w końcu w. XVI. Por. GUMIŃSKI, o.c., s. 250—
—251.
105 O typowości zjawiska nawarstwiania się wielu wąt-
ków treściowych w dziełach sztuki baroku por. SEDLMAYR,
Allegorie..., o.c., s. 253.
108 Pisownia nazwisk wykonawców jest w dokumencie
zmienna.
41
plikowanie artystycznej wypowiedzi; kilka przeni-
kających się wątków treściowych — cecha dla umys-
łowości ludzi epoki baroku niezmiernie charakte-
rystyczna105.
ANEKS I
Umowa o wykonanie ołtarza
WAP w Toruniu, rkps sygn. X 46: Akta klasztoru
franciszkanów-bernardynów 6; s. 91: Anno 1730 Dnia
13 Października Między Wielmożnym Imci Xiędzem
Franciszkiem Barnickim Kanonikiem Inflanckim
Dziekanem malborskim etc także W. Oycem Janem
Sense Gwardyanem Toruńskim y całym Konwentem,
z iednej, a Sławnymi Pany Jerzem Gurem Snycerzem
y Chrystyanem Kinastem Stolarzem, mieszczaninami
V Possessorami w tym Mieście, z drugiey strony,
stanyl na wystawienie Ołtarza wielkiego w Kościele
BMV Annuncyatae Kontrakt nieodmienny w ten niży
opisany sposób. Naprzód Panowie pomienieni Stolarz
y Snycerz uchowai Boże Casum fortuitum śmierci na
którego, albo złey roboty ieden za drugiego cavet w
dotrzymaniu kontraktu y skutecznego postawienia oł-
tarza, który obliguią się y submituią wystawić na-
leżycie według umowy obopólney dzisieyszey według
podaney formy y modeluszu. Wysokość ołtarza tego
będzie z gałką łokci 24 dico dwadzieścia y cztery,
szerokość łokci dwanaście nad siedmią kolumnami
korona, którey czterech aniołów trzymać maią, w
koronie ma perspektywę Anioł z karteluszem, między
kraksztynami Archanioł Zwiastujący N. Maryi P.
Cymborium według abrysu wrocławskiego, to iest
Arka, od którey idą promienie, przy nich te osoby
Moiżesz i Aaron, przy filarach Dawid y syn Aaro-
nów, wszystkie Snycerską robotą przyozdobione ka-
pitele etc., gradusy na lichtarze, rama do antepen-
dyum głęboka w snycerską robotą gradusy propor-
cyonalne do ołtarza. Za tę wszystką robotę która ma
bydź z suchego dobrego zdrowego drzewa deklaruie
Wlinć Xiądz Kanonik fl. 1800 dico tysiąc ośmset iakoż
przy tym Kontrakcie wziął Sławetny P. Kinast fl. 500
dico pięćset a Sławetny P. Gerioa fl. 300 dico trzysta
złotych. I czego kwituią do Wielmożnego Jas. Imci
Xiędza Kanonika będzie należało rosztowanie y wszy-
stkie żelaza należące [s. 92] dla lepszego waloru y
dotrzymania zobopolnego obiedwie strony własnemi
podpisuią się rękami.
[podpis:] Fr Joannes Sense Guardianus Connentus
Thorunensis [u dołu karty sukcesywnie notowane roz-
liczenia:]
1731 Die 3tio Februaris wziął Pan Ger fl. 70 dico
Zło. siedemdziesiąt
II. 28. Chełmno, kościół podominikański, ołtarz
główny. Fot. T. Chrzanowski.
o francuskim rodowodzie tylko i wyłącznie w wypadku
ołtarza ewangelickiego, który istotnie jest bardzo bliski
wspomnianemu ołtarzowi paryskiemu, ołtarz Mariacki na-
tomiast wywodzi się genetycznie ze sztuki baroko-
wej terenów środkowej Europy. Niezależnie od powyższych
stwierdzeń warto zauważyć, że pojawiły się pewne zależ-
ności między ołtarzami toruńskimi, ale wyraziły się one
raczej tylko w fazie projektowania ołtarza ewangelickiego
(por. R. HEUER, Zur Kunstgeschichte und Problematyk des
ewangelischen Kirchenbaues des 18. J ahrhunderts inden
abgetrenten Gebżeten Westpreussen und Posens, erlautert an
der altstadtischen Kirche zu Tliorn, Elbing 1933, s. 16). Z
kolei należy też podkreślić, że nawiązania do ołtarza świd-
nickiego — o których mówi JAKUBOWSKA (o.c., s. 196) —
są raczej ideowej niż formalnej natury, jako że — od-
miennie od dzieła toruńskiego — architektura ołtarza w
Świdnicy oparta jest na klasycyzującym graficznym wzorze
powstałym w końcu w. XVI. Por. GUMIŃSKI, o.c., s. 250—
—251.
105 O typowości zjawiska nawarstwiania się wielu wąt-
ków treściowych w dziełach sztuki baroku por. SEDLMAYR,
Allegorie..., o.c., s. 253.
108 Pisownia nazwisk wykonawców jest w dokumencie
zmienna.
41