Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (47.1985)

TORUŃSKIE I GDAŃSKIE ZNAKI ZŁOTNICZE W XVII i XVIII WIEKU

produkuję tu wszystkie dotychczas znane cechy pro-
bierzy aż po kres wieku XVIII (znaki Nr 29 i 32
są mi do tej pory nie znane). Poniższe zestawienie
obok numeru znaku podaje nazwisko starszego cechu
pełniącego funkcję probierza oraz lata, w których
pełnił on swój urząd11.

Toruń

Znak Nr 1 — J. Mazarguil 1766—1775
Znak Nr 2 —
Znak Nr 3 —
M. D. Hausmann 1775—4784
D. Clausen 1784—1826
Gdańsk
Znak Nr 1 —
L. Dietrich 1730, 1738, 1740, 1744
Znak Nr 2 —
C. Hein 1731, 1737
Znak Nr 3 —
M. Dietrich 1732, 1741
Znak Nr 4 —
J. Jode 173312
Znak Nr 5 —
B. Berendt I 1734, 1743, 1747, 1753
Znak Nr 6 —
I. C. Holi I 1735
Znak Nr 7 —
B. E. Schmidt 1736
Znak Nr 8 —
G. Wendt 1739
Znak Nr 9 —
C. Quartier 1740
Znak Nr 10 —
- J. C. Wonnecker I 1742, 1746, 1754
Znak Nr 11 -
- J. Haase 1745, 1749, 1759, 1761
Znak Nr 12 —
- W. Raths 1748, 1756, 1762, 1766
Znak Nr 13 -
- B. Dobler 1750
Znak Nr 14 —
- J. G. Schlaubitz 1751
Znak Nr 15 i
Nr 16 — C. Turek 1752, 1758, 1764

Znak Nr 17 — J. C. Lange 1755, 1761
Znak Nr 18 i 19 — M. Schleich 1757, 1765, 1769
Znak Nr 20 — J. C. Dietrich 1760
Znak Nr 21 — C. Hausen 1763, 1767
Znak Nr 22 i Nr 23 — J. A. Lange 1768, 1772,
1776, 1786, 1790
Znak Nr 24 i Nr 25 — F. W. Ende 1770, 1774
Znak Nr 26 i Nr 27 — J. Lehnhardt 1771, 1775,
1779
Znak Nr 28 — C. Hecker 1773, 1777
Znak Nr 29 — J. C. Franek 1778, 1782, 1784, 1783,
1794, 1798, 1802
Znak Nr 30 — G. Deinlein 1780, 1784
Znak Nr 31 i Nr 32 — E. Ellerholtz 1781, 1785,
1791, 1795
Znak Nr 33 — F. W. Sponholtz 1783, 1787
Znak Nr 34 i Nr 35 — C. L. Berendt 1789, 1793,
1797
Znak Nr 36 i Nr 37 — J. G. Fischer 1792, 1796,
1800, 1804, 1808
Znak Nr 38 — J. G. Stegmann 1799, 1803.
W latach 1740, 1761 i 1784 występują znaki d wu
różnych probierzy — jest to spowodowane śmiercią
starszego cechu i zastąpieniem go na dalszą część
kadencji przez innego złotnika. Znaków Nr 6, 27, 31,
34 i 37 nie znam z autopsji i rysunki ich podaje za
E. Czihakiem.

Warszawa, Ośrodek Dokumentacji Zabytków

11 Daty kadencji starszych cechu zaczerpnąłem z opra-
cowania CZIHAKA, o.c.

12 Odnalezienie znaku J. Jodego zawdzięczam mgr B. Tu-
chołka-Włodarskiej z Muzeum Narodowego w Gdańsku.

goldschmiedemerkzeichen der thorner und danziger silbergerAte IM 17.
UN.D 18. JAHRHUNDERT

Thorn und Danzig waren Hauptzentren der Gold-
schmiedeherstellung in Pommern. Die Stadtzeichen,
die in diesen Zentren gebraucht wurden, unterlagen
von Zeit zu Zeit manchen Varanderungen, was uns
erlaubt die Entstehungszeit der mit diesen Zeichen
versehenen Erzeugnisse zu bestimmen, falls wir aber
die Zeitzasuren kennen, in denen einzelne Zeichen-
varianten yerwendet wurden. Die Vorbilder der Zei-
chen in beiden erwahnten Zentren hat E. Czihak
schon am Anfang unseres Jahrhunderts bearbeitet.
Bas Zentrum u.d.N. Ośrodek Dokumentacji Zabytków
in Warschau fiihrt seit yielen Jahren eine ausfuhrli-

che Dokumentation der Goldschmiedegerate, die auch
Zeichenfotos enthalt. Diese Aufnahmen erlaubten die
Bearbeitung von Czihak zu yerifizieren, einen neuen
breiteren Zeichensatz zusammenzustellen und sie, d.h.
die Zeichen, praziser zu datieren.
Die Stadtzeichen erscheinen in Thorn wohl im 4
Viertel des 16. Jhs (die bisher altesten stammen a'.w
dieser Zeit). Sie stellten anfangs den Buchstaben „T”
in einem Kreis dar, am Anfang der 70er Jahre des
17. Jhs. wurden dazu an den Seiten des Buchstabens
zwei Piinktchen hinzugefiigt. Ein neues Zeichenwor-
bild wurde 1749 eingefiihrt, das das Stadtwappen — das

93