Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (47.1985)

KRONIKA

zy i rysunki są tam opatrzone bibliografią i komen-
tarzem, na tej samej zasadzie opracowano wykaz
prac tradycyjnie mu przypisywanych. Część katalogo-
wą zamyka zestawienie znanych nam obecnie wize-
runków Chmielowskiego autorstwa wielu polskich
malarzy. W owej publikacji znajdzie się także roz-
dział, którego kolejne części zawierać będą, ujęte
w porządku chronologicznym, głosy krytyki, opinie
przyjaciół-malarzy i pamiętnikarzy, a także fragmen-
ty zachowanych szczątkowo wypowiedzi o sztuce sa-
mego Chmielowskiego, pochodzące z listów do Sie-
mieńskiego, Chełmońskiego, Modrzejewskiej oraz
z jedynej drukowanej rozprawy O istocie sztuki.
Na wy stawę w Muzeum Archidiecezji Warszaw-
skiej udało nam się pozyskać niemal wszystkie za-
chowane prace Adama Chmielowskiego — pięćdzie-
siąt jeden obrazów i rysunków oraz siedem prac
przypisywanych3. Właścicielami największej części
ocalałego oeuvre — dziesięciu obrazów i szkiców
olejnych oraz jednego rysunku — są Bracia Alberty-
ni w Krakowie, którzy w domu przy Al. Krakowskiej
43 gromadzą także pamiątki związane z postacią ich
Wielkiego Założyciela. U sióstr Albertynek w Krako-
wie znajdują się cztery obrazy i jeden rysunek, w
Muzeum Narodowym w Warszawie trzy obrazy, dwie
miniatury oraz zespół piętnastu rysunków, zaś w
zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie: sześć
obrazów w Sukiennicach, dwa niewielkie w zbiorach
Czartoryskich oraz trzy rysunki w zbiorach Czap-
skich. Z rąk prywatnych wypożyczyliśmy trzy obrazy
oraz szkicownik artysty. Należy żałować, iż kolekcjo-
nerzy nie udostępnili nam bardzo interesują-
cych olejnych pejzaży -—- Widoku Czarnokoziń-
ców, powstałego równolegle z głośnym obrazem Za-
wale (1883 r. ze zbiorów MNK), oraz malowanego
już w Krakowie w 1888 roku mało znanego płótna
Opuszczona plebania. Nie udało nam się również
sprowadzić z Leszna Wielkopolskiego, ze zbiorów
rodziny Chmielowskiego, obrazu Ruiny zamku w Kur-
dyficach. Musieliśmy także zrezygnować z oryginału
najlepszego obrazu religijnego Ecce Homo, który zos-
tał umieszczony w kaplicy pod tym wezwaniem,
Wznoszonej przez Siostry Albertynki na Prądniku
Czerwonym w Krakowie; stąd na wystawie jedynie
kopia dzieła.
Oglądającego wystawę w Muzeum Archidiecezjal-
nym uderzy zapewne różnorodność tematyczna i for-

8 Zob. Spis wystawionych prac Adama Chmielowskiego
[w:] Adam Chmielowski Błogosławiony Brat Albert 1845—
1916. Wystawa malarstwa i rysunku, XII 1984 — II 1985,
Muzeum Archidiecezji Warszawskiej (katalog powielany, 300
egz. numerowanych, ss. 16 + 2 11., Wprowadzenie — ks. A.
PRZEKAZINSKI, Adam Chmielowski - artysta — E. CHA-
RAZINSKA, O istocie sztuki (fragm.) — A. CHMIELOW-
SKI).

malna twórczości Adama Chmielowskiego. Widać w
niej ustawiczne poszukiwanie własnego artystycznego
emploi zarówno w scenach symbolicznych, rodzajo-
wych, jak i portretach, pejzażach, a także w malar-
stwie religijnym- Przy formułowaniu oceny dorobku
Chmielowskiego należy postawić zasadnicze pytanie
o mistrzów jego sztuki. Dotychczasowe opracowania
zacieśniały krąg odniesień czy pierwowzorów do dzieł
malarzy, których nazwiska Chmielowski przywoływał
w listach do Siemieńskiego oraz w rozprawie O isto-
cie sztuki. Formułując wnioski o podobieństwach
trzeba jednak pamiętać, że nie zawsze świadczą one
o zależności, często wynikają z urzeczywistnienia
określonych idei artystycznych. Bywa, że twórca ob-
darzony nieprzeciętną intuicją wyprzedza swój czas.
Czy tak było w przypadku Chmielowskiego? Przy


II. 3. Wystawa „Adam Chmielowski — błogosła-
wiony Brat Albert (1845—1916)’’. Fragment ekspo-
zycji, pamiątki po artyście.

187