Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (47.1985)

KRONIKA


(Brat Albert) jako malarz. Pomimo wielu błędów
i rażących uogólnień, zestaw reprodukcji jest dla nas
jedynym źródłem wiedzy o zaginionych obrazach.
Adam Chmielowski należy do tych artystów, któ-
rzy nie mieli za życia wystawy indywidualnej, rzadko
też jego obrazy pojawiały . się na pokazach zbioro-
wych. Kwitowano je wówczas lapidarnymi ocenami
zamykającymi tę sztukę w minionym stuleciu, trak-
tując ją jako nieco wstydliwy rozdział w biografii
człowieka, którego posłannictwo przeznaczyło do he-
roicznych działań w sferze życia społecznego. Dlatego
też obie ekspozycje z okresu międzywojennego były
jedynie wystawami przypominającymi Chmielowskie-
go-artystę, obecna natomiast, podejmując dzieło po-
przedników, jest próbą pogłębienia wiedzy o tym
najmniej znanym okresie jego niezwykłego życia.
Skromne warunki wystawiennicze w Muzeum
Archidiecezji Warszawskiej narzuciły nam poniekąd
kształt ekspozycji. W niewielkiej, zaciemnionej prze-
strzeni sali na pierwszym piętrze zostały zgromadzo-
ne obrazy olejne i szkice Adama Chmielowskiego,
a także niektóre z przypisywanych mu prac. Na kory-
tarzu znalazły się rysunki oraz studia olejne nie-
wielkiego formatu. W jednej z gablot pomieszczono
autentyczne dagerotypy ukazujące Chmielowskiego
w różnych okresach życia, jego kasetę malarska.,
a także dwa portrety: akwarelowy •— Juliana Mu-
szyńskiego i kredkowy — Leona Wyczółkowskiego.
Mniejsze gabloty zawierały odnaleziony w zbiorach
rodziny bardzo interesujący szkicownik z rysun-

kami Adama Chmielowskiego i jego brata Maria-
na, jak też ilustrowany list artysty oraz fragment
zniszczonej w czasie drugiej wojny akwareli Zamieć
śnieżna ze zbiorów Pawlikowskich z Medyki. Rów-
nież w tej części wystawy zaprezentowaliśmy obraz
z 1888 roku Kameduła w celi, a obok zdjęcie rentge-
nowskie odsłaniające pod obecną kompozycją, pierw-
szy zamysł dzieła. W sali koncertowej, nad forte-
pianem, został wyeksponowany Ogród Miłości. Walo-
rów warsztatu i smaku kolorystycznego Chmielow-
skiego, budzących niegdyś słowa podziwu, nie może •
my dziś w pełni docenić, gdyż używane przezeń
farby o składnikach asfaltowych spowodowały ściem-
nienie obrazów.
Lista istniejących obiektów, sporządzona w wyniku
żmudnych poszukiwań, obejmuje trzydzieści trzy obra-
zy i szkice olejne oraz dwadzieścia siedem rysunków,
lista zaginionych — dwadzieścia cztery dzieła malar-
skie i siedem rysunków. Należy pamiętać, iż tak nie-
wielka liczba dzieł Adama Chmielowskiego, jaką uda-
ło nam się zidentyfikować, powstała w latach 1865—
-—1888, w których zamyka się jego działalność artys-
tyczna. Prezentacja zachowanej spuścizny kryje w
sobie poważne ryzyko •— fragmentaryczny pokaz
utrudnia bowiem zawsze ocenę osiągnięć twórczych,
tym bardziej jeśli wiadomo, że wśród dzieł nie od-
nalezionych znajduje się szereg cennych prac. Ob-
szerny katalog (który mamy nadzieję ukaże się
z końcem bieżącego roku) zawiera próbę zestawienia
zaginionych prac Chmielowskiego; poszczególne obra-

186