Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (47.1985)

KOMUNIKATY

Przeglądając dziewiętnastowieczną prasę pod kątem wia-
domości o rzeźbiarzach tego okresu natknąłem się na wzmian-
kę w „Gazecie Codziennej” z 1860 r. o pracach Władysława
©leszczyńskiego, m.in. nad pomnikiem grobowym „sędziego
Stanisława Kisiolnickiego”2, bez żadnych jednak określeń
co do miejsca jego przeznaczenia. Poszukiwania togo grobowca
na warszawskich Powązkach nio mogły dać zadawalający cli
rezultatów, gdyż praca Ołoszczyńskiogo znalazła się w „da-
lekim” od stolicy kościele w Stawiskach.
Co do autorstwa Oleszczyńskiego nie można mieć żadnych
wątpliwości znając twórczość tego wybitnego rzeźbiarza,
a przede wszystkim późniejszo jogo dzieło — pomnik gon.
Jana Zygmunta Skrzyneckiego w krakowskim kościele
dominikanów, dla którego nagrobek Kisielnickiogo musial
być pierwowzorem. Przedstawia on bowiem podobny układ
wpółsiedzącej postaci (z małymi tylko zmianami), ubranej
w mundur generalski i okrytej do połowy całunem. Kompo-
zycja wzbogacona została postacią skrzydlatego anioła
z trąbą, który sfrunąwszy z góry przyklęknął w nogacli
zmarłego. Portretowo potraktowana twarz generała, jak i jego
podniesiona lewa ręka zwracają się więc w kierunku anioła.
Pomnik Skrzyneckiego modelowany w 1863 r. (a więc
w trzy lata później) odkuty został w białym marmurze karra-
ryjskim, na co pozwoliły, zebrane staraniem Stanisława
Jabłonowskiego, społeczno fundusze. Nie starczyło icli jednak
rodzinie Stanisława Kisielnickiego, która zadowolić się mu-
siała jedynie wykonaniem pomnika w masie gipsowej. To
z kolei nie mogło dać pełnej satysfakcji rzeźbiarzowi, który
może dlatego powtórzył swą kompozycję (dopowiadając ją
jeszcze postacią anioła) w pomniku postaci znanej, jaką był
gen. Skrzynecki (uznawany* przez wielu za bohatera narodo-
wego), w dziele przeznaczonym dla krakowskiego kościoła,
a więc miejsca bardziej eksponowanego niż prowincjonalny
kościół w Stawiskach.
Władysław Oleszczyński (1807—1866)3 jest najwybit-
niejszym w rzeźbie polskiej przedstawicielem Romantyzmu,
z którym to kierunkiem zetknął się we Francji. W latach
1826—1830, jako stypendysta Komisji Rządowej Oświecenia
Publicznego studiował w paryskiej Ecole des Beaux-Arts
pod kierunkiem rzeźbiarza IJierre-Jean-David d’Angers oraz
medaliera mennicy paryskiej, Pierre Nicolas Tioliera. Po
kilkumiesięcznym pobycie w kraju, po upadku Powstania
Listopadowego, w którym brał udział, wyemigrował ponownie
do Paryża. Wo Francji przyszło mu spędzić przeszło ćwierć
wieku i pozostawić większą część płodów swej twórczości.
Wykonał tam wiele nagrobnych pomników, głównie Polaków
zmarłych na emigracji, m.in. Maurycego Mochnackiego
w Auxerre (1838), Klementyny z Tańskich Hoffmanowej na
Pere Lachaise (1848), Juliusza Słowackiego na Montmartre
(1850), Juliana U. Niemcewicza i Karola Kniaziewicza (wspól-
ny) w Montmorency pod Paryżom (1848); jego pracą był
również pomnik gon. Ludwika Paca dla Smyrny w Turcji


II. 1. Władysław •Oleszczyński, grobowiec Stanisława Kisiel-
nickiego, gips, 1860. Fot. TT. Wolny. Neg. IS PAN

(1843). W Paryżu przede wszystkim jednak powstało wiele
jego modelunku medalionów, popiersi i figurek portretowych
polskich osobistości współczesnych Wielkiej Emigracji i ro-
daków przebywających czasowo nad Sekwaną, a takżo medali
pamiątkowych. W 1857 r. przybył do Poznania w związku
z zamówionym u niego dla tego miasta pomnikiem Adama
Mickiewicza (odsłoniętym w 1859 r.). W drugiej połowie 1857 r.
przyjechał do Warszawy już jako „jeden z najpierwszych
naszych rzeźbiarzy”4. W końcu 1859 r. otrzymał do swej
dyspozycji pracownię rzeźbiarską na Zamku Królewskim.
Spośród licznych jego prac 'wykonanych po powrocie do
kraju, oprócz wielu popiersi i medalionów portretowych,
wymienić należy kamienny posąg Kazimierza Brodzińskiego
ustawiony w 1863 r. w warszawskim kościele Wizytek, pomnik
grobowy Leona Łubieńskiego, z postacią zmarłego, na Po-

2 „Gazeta Codzienna” 23 IX 1860, nr 250.
3 Monografię twórczości rzeźbiarza opracował D. KACZMARZYK,

Wlalyslio Oleszczijilslct, Warszawa 1962.
4 „Kurier Warszawski” 6 IX 1857, nr 233.

337