Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (47.1985)

KOMUNIKATY

wązkach (1862), kamienny ołtarz z figurą Madonny i płasko-
rzeźbami dla kaplicy Nawrócenia grzeszników przy kościele
kapucynów w Lublinie (1859—1860).
Robił także modele grobowców: Andrzeja Niegolewskiego
dla kościoła w Buku (Poznańskie), Antoniny Śniadeckiej
dla Jaszun p. Wilnem, Ordziny dla Janowa Kobryńskiego
oraz modele pomników Jana Sobieskiego, Adama Naruszewi-
cza, Jana Kochanowskiego.
W 1863 r. przebywał wo Włoszech dla odkucia niektórych
swych modeli w marmurze (m.in. pomnika gen. Skrzyneckie-
go) ; ponownie w tym samym celu udał się tam pod koniec
1865 r. Pracowity żywot, po krótkiej chorobie, przerwała
śmierć. Zmarł 11 kwietnia 1866 r. w Rzymie.
O romantycznym charakterze twórczości (Reszczyńskiego
świadczy nie tylko realizacja patriotycznego programu
uwieczniania pamięci wybitnych Polaków i ich czynów oraz
utrwalania dla potomnych rysów współczesnych wybitnych
postaci, lecz także nastrój jego prac, pewna malowniczość
kompozycji, dążenie do większej naturalności i swobody
w pozach, do zaznaczenia wyrazu duchowego przedstawianych
postaci oraz wyczuwalna skłonność do dynamizowania formy.
Duży wpływ na kształtowanie się sztuki (Reszczyńskiego
wywarła twórczość jego francuskiego mistrza Davida d’Angers,
który (podobnie jak uczeń) zajmował się przede wszystkim
rzeźbą portretową, specjalizując się w medalierstwie (wśród
jego prac znalazły się także medaliony z wizerunkami Po-
laków, m.in. Kościuszki, Mickiewicza, Niemcewicza, Lele-
wela, A.J. Czartoryskiego); tworzył również dzieła o bardziej
monumentalnej skali, jakimi są pomniki czy dekoracje archi-
tektoniczne.
Dzieła mistrza w wielu wypadkach były dla (Reszczyń-
skiego wzorem, jeśli chodzi o ujęcie czy charakter przedsta-
wienia. Także i kompozycja pomnika Stanisława Kisielnickie-
go powstała w oparciu o pomnik markiza Charles de Bon-
champs, generała armii Wandę jeżyków (z czasów Wielkiej
Rewolucji, zwolennika monarchii), znajdujący się w kościele
Saint-Florent-le-Yieil w Maino-ot-Loire, dzieło Davida d’An-
gors z 1824 r.5
Poza ogólnym podobieństwem układu wpółsiedzących
postaci (pozostających wobec siebie w stosunku odbicia
lustrzanego), poza wspólną ideą umieszczenia na przedniej
ścianie cokołu personifikacji kobiecych (ujętych całkiem
odmiennie) oba pomniki wykazują znaczno różnice zarówno
jeśli chodzi o ich wymowę ideową, jak i sposób przedstawienia.
David d’Angers ukazał generała (z nagim torsem o twarzy
hellenistycznego młodzieńca) w momencie jego śmierci, gdy
wznosił okrzyk: „Grace aux prisonniors”, któro to słowa
wypisano poniżej na cokole6. Całość nasycona została dużym
ładunkiem ekspresji, widocznej w mimice twarzy o wpół-
otwartych ustach i w nieco teatralnym geście podniesionej
do góry ręki, z dłonią o rozwartych palcach7. Postać ta
sprawiać może wrażenie odmiennej wersji, a właściwie przo-


II. 2: Władysław Oleszczyński, pomnik gen. Jana Z. Skrzy-
neckiego, marmur, 1863. Fot. J. Langda. Neg. IS PAN

ciwstawnego w wyrazie odpowiednika antycznej rzeźby Umie-
rający Gaił.
Natomiast praca Oleszczyńskiego, ukazująca postać
zmarłego w momencie zmartwychwstania, nasycona spokojem
duchowego wtajemniczenia, potraktowana została z dużym
realizmem, który ujawnia się głównie w opracowaniu głowy
o charakterystycznych indywidualnych rysach twarzy,
a także w ułożeniu miękkich fałd obfitej materii, oddanych
zgodnie z prawdą.
Oba pomniki — francuski i polski — pozbawione są
właściwie symboliki chrześcijańskiej, co łączy je z neokla-
syczną rzeźbą nagrobną, trawestującą na ogół antyczne
postacie geniuszy, żałobnic, śpiącej Ariadny czy rzymskich
rycerzy. Jednak — pierwszy dzięki ekspresji, a drugi dzięki

s Na przykład ten, w związku z pomnikiem gen. Skrzyneckiego
zwrócił uwagę KACZMARZYK, o.c., s. 56.
6 Les Carnets de Daeid d’Angers. Oprać. A. BRUEL, t. II, Paryż

1958, s. 447, 448 (tamże ił.).
5 Zrekonstruowana w 1948 r. dłoń podniesionej ręki Kisiełnickiego
mogła pierwotnie przypominać francuski pierwowzór.

338