DOI Heft:
Spis Treści
DOI Artikel:Wojciechowski, Jerzy: "Studium głowy Posejdona" z warsztatu Rafaela - ze zbiorów Gabinetu Rycin BUW
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48918#0110
JERZY WOJCIECHOWSKI
II. 2. G.F. Penni wg Rafaela, "Narada Bogów", ok. 1518 r., fresk na sklepieniu Loggia di Psiche w Villa Farnesina, Rzym.
Wg G. Gronau, "Raffael", Leipzig 1909. Repr. Prac. Repr. BUW
III. 2. G. F. Penni according to Raphael, "The Council ofthe Gods", c. 1518, fresco in the vaulting of the Loggia di Psiche
in the Villa Farnese, Romę. According to G. Gronau, "Raphael", Leipzig 1909
Na fresku miejsce refleksyjnej zadumy zastąpiła
gniewna, butna siła. Głowę, ukazaną prawie frontalnie,
okala gąszcz włosów i brody, ucho jest częściowo za-
kryte. Ten właśnie typ twarzy dokładnie odpowiada
fizjonomii z warszawskiego rysunku; jedynie ucho jest
tu niewidoczne w gęstwinie włosów.
Najbliższą antyczną analogię dla głowy Posejdo-
na, jaką udało mi się odnaleźć, jest posąg Herkulesa,
który niegdyś znajdował się w kolekcji kardynała Vin-
cenza Giustinianiego6. Miedzioryt Claude’a Mellana
ukazuje go w ujęciu bliskim warszawskiemu rysunko-
wi7 (il.4). Podobieństwo jest uderzające. Przede
wszystkim decyduje o nim bardzo niskie czoło he-
rosa, przesłonięte opadającym na twarz łbem lwa, któ-
rego skórę ma zarzuconą na plecy. Rysunek warszawski
nie uwzględnia tego dodatku, niemniej pewne niedopra-
cowanie w tym miejscu wyraziście zaznaczonych
gdzie indziej pukli włosów, wskazuje na świadomą
rezygnację z tego charakterystycznego dla Herkulesa
okrycia głowy. Wymowne jest również porównanie ry-
sów twarzy. W obu przypadkach czoło kończy się pro-
stą, masywną linią brwi i przeciwstawioną prostopadłej
bryle nosa, oczy osadzone są głęboko i częściowo wręcz
zakryte brwiami, nad ustami wąsy przechodzą w
brodę, której uformowanie na rysunku i na rycinie
nieco się różni8.
Naprzeciw przekonaniu o herkulesowym rodowo-
dzie głowy Posejdona wychodzi również rycina Char-
les-Nicolasa Cochina ojca (il.5). Ta dość zabawna iko-
nograficznie kompozycja, ukazująca tak zwanego Her-
kulesa Galijskiego (Lukian uważał, że dla Galów był on
uosobieniem Elokwencji i ujarzmiącej siły wymowy,
stąd widoczne na zdjęciu sznurki, przywiązane do uszu
jego słuchaczy), powstała według rysunku ze szkoły
Rafaela, który należał niegdyś do kolekcji stworzonej
przez Pierre’a Crozat9. Głowa Herkulesa żywo przypomi-
na tu rysy Posejdona z paryskiego Amora i Psyche przed
Zeusem. Rycina Cochina, mimo że główny bohater wy-
posażony został w odpowiednie atrybuty, ujawnia -
podobnie jak rysunek paryski — etap pracy z modelami.
Fizjonomiczne podobieństwo między Posejdonem a
Herkulesem jest tak silne, że w obu przypadkach musiał
to być ten sam mężczyzna, pozujący zapewne w zbliżo-
nym czasie. Nawet układ ciała w obu przypadkach (ry-
cina w odwróceniu!) jest identyczny, z wyjątkiem lewej
ręki Herkulesa. Czapa z lwiej paszczy osadzona jest
głęboko na głowie, znacznie ograniczając wysokość
czoła, analogicznie do oblicza Posejdona i posągu z
ryciny Mellana.
Dekoracja Villi Farnesina wykonana została głów-
nie przez uczniów Rafaela: Giulia Romano, Giovannie-
go Francesco Penniego, Giovanniego da Udine i in. Oba
freski ze sklepienia Loggii zgodnie wiąże się z Pennim,
jednak rysunek z kolekcji Lugta, jak zresztą większość
rysunków związanych z tą dekoracją, najczęściej przy-
pisywany jest Giulio Romano10. Zdania są jednak po-
dzielone i nie można całkowicie wykluczyć również
autorstwa Penniego11 i samego Rafaela12.
100
II. 2. G.F. Penni wg Rafaela, "Narada Bogów", ok. 1518 r., fresk na sklepieniu Loggia di Psiche w Villa Farnesina, Rzym.
Wg G. Gronau, "Raffael", Leipzig 1909. Repr. Prac. Repr. BUW
III. 2. G. F. Penni according to Raphael, "The Council ofthe Gods", c. 1518, fresco in the vaulting of the Loggia di Psiche
in the Villa Farnese, Romę. According to G. Gronau, "Raphael", Leipzig 1909
Na fresku miejsce refleksyjnej zadumy zastąpiła
gniewna, butna siła. Głowę, ukazaną prawie frontalnie,
okala gąszcz włosów i brody, ucho jest częściowo za-
kryte. Ten właśnie typ twarzy dokładnie odpowiada
fizjonomii z warszawskiego rysunku; jedynie ucho jest
tu niewidoczne w gęstwinie włosów.
Najbliższą antyczną analogię dla głowy Posejdo-
na, jaką udało mi się odnaleźć, jest posąg Herkulesa,
który niegdyś znajdował się w kolekcji kardynała Vin-
cenza Giustinianiego6. Miedzioryt Claude’a Mellana
ukazuje go w ujęciu bliskim warszawskiemu rysunko-
wi7 (il.4). Podobieństwo jest uderzające. Przede
wszystkim decyduje o nim bardzo niskie czoło he-
rosa, przesłonięte opadającym na twarz łbem lwa, któ-
rego skórę ma zarzuconą na plecy. Rysunek warszawski
nie uwzględnia tego dodatku, niemniej pewne niedopra-
cowanie w tym miejscu wyraziście zaznaczonych
gdzie indziej pukli włosów, wskazuje na świadomą
rezygnację z tego charakterystycznego dla Herkulesa
okrycia głowy. Wymowne jest również porównanie ry-
sów twarzy. W obu przypadkach czoło kończy się pro-
stą, masywną linią brwi i przeciwstawioną prostopadłej
bryle nosa, oczy osadzone są głęboko i częściowo wręcz
zakryte brwiami, nad ustami wąsy przechodzą w
brodę, której uformowanie na rysunku i na rycinie
nieco się różni8.
Naprzeciw przekonaniu o herkulesowym rodowo-
dzie głowy Posejdona wychodzi również rycina Char-
les-Nicolasa Cochina ojca (il.5). Ta dość zabawna iko-
nograficznie kompozycja, ukazująca tak zwanego Her-
kulesa Galijskiego (Lukian uważał, że dla Galów był on
uosobieniem Elokwencji i ujarzmiącej siły wymowy,
stąd widoczne na zdjęciu sznurki, przywiązane do uszu
jego słuchaczy), powstała według rysunku ze szkoły
Rafaela, który należał niegdyś do kolekcji stworzonej
przez Pierre’a Crozat9. Głowa Herkulesa żywo przypomi-
na tu rysy Posejdona z paryskiego Amora i Psyche przed
Zeusem. Rycina Cochina, mimo że główny bohater wy-
posażony został w odpowiednie atrybuty, ujawnia -
podobnie jak rysunek paryski — etap pracy z modelami.
Fizjonomiczne podobieństwo między Posejdonem a
Herkulesem jest tak silne, że w obu przypadkach musiał
to być ten sam mężczyzna, pozujący zapewne w zbliżo-
nym czasie. Nawet układ ciała w obu przypadkach (ry-
cina w odwróceniu!) jest identyczny, z wyjątkiem lewej
ręki Herkulesa. Czapa z lwiej paszczy osadzona jest
głęboko na głowie, znacznie ograniczając wysokość
czoła, analogicznie do oblicza Posejdona i posągu z
ryciny Mellana.
Dekoracja Villi Farnesina wykonana została głów-
nie przez uczniów Rafaela: Giulia Romano, Giovannie-
go Francesco Penniego, Giovanniego da Udine i in. Oba
freski ze sklepienia Loggii zgodnie wiąże się z Pennim,
jednak rysunek z kolekcji Lugta, jak zresztą większość
rysunków związanych z tą dekoracją, najczęściej przy-
pisywany jest Giulio Romano10. Zdania są jednak po-
dzielone i nie można całkowicie wykluczyć również
autorstwa Penniego11 i samego Rafaela12.
100