DOI Artikel:
Gumiński, Samuel: O ideowej koncepcji późnobarokowego ołtarza głownego w toruńskim kościele NP Marii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0034
SAMUEL GUMIŃSKI
II. 11. Gionanni Sciampagni, projekt ołtarza głów-
nego w kościele SS. Trinitd ai Monti w Rzymie
Repr. M. Czułczyński wg Rossiego.
napis na trzymanych przez Mojżesza tablicach, stra-
westowany z Księgi Rodzaju (III 15)5S 56, oraz gest jego
ręki wskazującej na skrzynię wydają się określać
Arkę jako prefigurę Marii.
55 Napis na trzymanych przez Mojżesza tablicach brzmi:
Semen mulieris conteret caput serpentis — Gen 3. Jest to
trawestacja tekstu z Księgi Wyjścia III 15: Inimicitas po-
nam Inter te et mulierem, et semen tuum et semen illius:
ipsa conteret caput tuum, et tu insidiaberls calcaneo eius.
56 W toruńskim kościele Św. Jana znajduje się pocho-
dzący z czasu około r. 1700 obraz alegorii działalności mi-
li. 12. Rzym, kościół SS. Trinitd ai Monti, ołtarz
główny. Fot. S. Gumiński.
Zważywszy zatem wszelkie podobieństwa i róż-
nice zachodzące między manierystycznym obrazem
a barokowym ołtarzem — zarówno pod względem
treściowym jak i formalnym — i porównując oba te
dzieła trudno się oprzeć wrażeniu, że spotykamy tu
swego rodzaju dyskusję prowadzoną za pomocą ar-
tystycznie sformułowanych przedstawień wizualnych
i że treściowe rozbieżności były jednocześnie powo-
dem formalnych zbliżeń55.
* * *
Wydaje się, że architektoniczna struktura ołtarza
toruńskiego powtarza dzieło znacznie wcześniejsze.
W wydanym w r. 1664 traktacie Jerzego Andrzeja
Bócklera Architectura curiosa nova znajdujemy ry-
ciny szeregu fontann. Jedna z nich, zaprojektowana
i wykonana w r. 1657 w Wiedniu przez „cesarskiego
inżyniera i optyka” Gerwazego Mattmiillera, składa-
syjnej zakonu jezuitów (wraz z innymi podobnymi obra-
zami stanowi on część wyposażenia kaplicy św. Ignacego
Loyoli). Spotykamy w nim wyobrażenie kuli świata wspar-
tej na Arce Przymierza. Zbadanie ewentualnych powodów
uderzających zbieżności tego motywu ikonograficznego z u-
przednio omówionymi przedstawieniami wymagałoby od-
rębnego studium.
26
II. 11. Gionanni Sciampagni, projekt ołtarza głów-
nego w kościele SS. Trinitd ai Monti w Rzymie
Repr. M. Czułczyński wg Rossiego.
napis na trzymanych przez Mojżesza tablicach, stra-
westowany z Księgi Rodzaju (III 15)5S 56, oraz gest jego
ręki wskazującej na skrzynię wydają się określać
Arkę jako prefigurę Marii.
55 Napis na trzymanych przez Mojżesza tablicach brzmi:
Semen mulieris conteret caput serpentis — Gen 3. Jest to
trawestacja tekstu z Księgi Wyjścia III 15: Inimicitas po-
nam Inter te et mulierem, et semen tuum et semen illius:
ipsa conteret caput tuum, et tu insidiaberls calcaneo eius.
56 W toruńskim kościele Św. Jana znajduje się pocho-
dzący z czasu około r. 1700 obraz alegorii działalności mi-
li. 12. Rzym, kościół SS. Trinitd ai Monti, ołtarz
główny. Fot. S. Gumiński.
Zważywszy zatem wszelkie podobieństwa i róż-
nice zachodzące między manierystycznym obrazem
a barokowym ołtarzem — zarówno pod względem
treściowym jak i formalnym — i porównując oba te
dzieła trudno się oprzeć wrażeniu, że spotykamy tu
swego rodzaju dyskusję prowadzoną za pomocą ar-
tystycznie sformułowanych przedstawień wizualnych
i że treściowe rozbieżności były jednocześnie powo-
dem formalnych zbliżeń55.
* * *
Wydaje się, że architektoniczna struktura ołtarza
toruńskiego powtarza dzieło znacznie wcześniejsze.
W wydanym w r. 1664 traktacie Jerzego Andrzeja
Bócklera Architectura curiosa nova znajdujemy ry-
ciny szeregu fontann. Jedna z nich, zaprojektowana
i wykonana w r. 1657 w Wiedniu przez „cesarskiego
inżyniera i optyka” Gerwazego Mattmiillera, składa-
syjnej zakonu jezuitów (wraz z innymi podobnymi obra-
zami stanowi on część wyposażenia kaplicy św. Ignacego
Loyoli). Spotykamy w nim wyobrażenie kuli świata wspar-
tej na Arce Przymierza. Zbadanie ewentualnych powodów
uderzających zbieżności tego motywu ikonograficznego z u-
przednio omówionymi przedstawieniami wymagałoby od-
rębnego studium.
26