DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Wyganowska, Wanda: Krytycy wobec tematyki legionowej Jacka Malczewskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0064
WANDA WYGANOWSKA
50. MYCIELSKI, o.c., s.8-9.
51. Katalog wystawy dzieł sztuki..., nr kat. 219 (jako własność
J. Mycielskiego); Kriegsbilder Ausstellung des K. und K.
Kriegspresseqwaniersts Kriegsbilder der Polnischen Le-
gionen. Zurich [1916], nrkat.37; Katalog wystawy Legio-
nów Polskich. Warszawa 1917, nt kat.274; Wystawa
Legionów Polskich, Lwów wrzesień 1917. Lwów 1917, nr
kat.279; Wystawa Legionów Polskich 1924..., nr kat.127;
Katalog wystawy jubileuszowej Jacka Malczewskiego,
maj - czerwiec 1926, nr kat. 6.
52. REMER, o.c., s.22. J.Malczewski namalował porterty
Mycielskiego: pierwszy (z 1886), drugi "zmuząRococo"
(1903) oraz trzeci Dwa pokolenia. Pisał o nich krótko:
K. WYKA, o.c., s.144. Inne podwójne portrety legionowe
pod wpływem Malczewskiego namalowali: St.Bagieński
—Dwa pokolenia, J. Rembowski — Portret J. Mycielskiego
iM. Januszaitisa, J. Fałat - Klebergowie.
53. MYCIELSKI, o.c., s. 9.
54. K. Sichulski, W ary ant do obrazu mistrza Jacka pt. "Dwa
pokolenia". Karykatura sygn.:5żc/i. 917, kredka, akware-
la, Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu - repr.: J. K.
OSTROWSKI, Jerzy Mycielski jako historyk sztuki. "Ze-
szyty Naukowe UJ" 1990 T.CMXXX "Prace z historii
sztuki" z.19, il. 2. Inna karykatura Żymierskiego: H.
Hertz-Barwiński, Woyska polskiego konterfektów gład-
kich 20 gwoli uciechy komiltonów swoich wyimaginował,
a gwoli pożytku nierycerskiego pospólstwa w tysiączney
mnogości wytłoczyć zezwolił (...). 4 pp IBryg. L.P. [druk
ulotny, Kraków 1916] nr 6.
55. J. Gumowski, Dwa "Portrety mjr M. Roli Żymierskiego",
rys. ołówkiem w dniu 29 lutego i 10 marca 1916. Kraków,
Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu. Michał Łyżwiński
(1890-1989), od r. 1909 w drużynach strzeleckich, uży-
wał w Legionach nazwiska Żymirski lub Rola Żymirski,
podając się za wnuka gen. F. Żymirskiego - bohatera z
1831 r. Kiedy J. Mycielski starał się wyjednać mu medal
w Wiedniu nastąpiła kompromitacja i konieczność uży-
wania odtąd nazwiska Żymierski, jako nie związanego z
historią Polski. Wedle J. Poklewskiego Żymierski był
agentem sowieckim od r. 1932. Aresztowany 26IX 1926,
skazany na 5 lat więzienia z powodu afery masek prze-
ciwgazowych. Następnie poza krajem, członek KRN, od
maja 1945 marszałek, minister MON, 1945-49 areszto-
wany, długoletni honorowy prezes ZBoWiD.
56. REMER, o.c., s. 68.
57. Ibidem s. 22. Portret wystawiony na wystawach legio-
nowych: Kraków 1916, nr kat. 220; Zurich 1916, nr
kat. 58; Warszawa 1917, nr kat.275; Kraków 1924, nr
kat. 129.
58. Ibidem. Wystawiony: Kraków 1916, nr kat. 221.
59. Ibidem.
60. Ibidem s. 23-24.
61. Wystawiony: Kraków 1916, nr kat. 222
62. REMER, o.c., s. 24-25.
63. Ibidem.
64. Warszawa 1917, nr kat.276; Lublin 1917, nr kat. 180;
Lwów 1917, nr kat.278; Kraków 1924, nr kat. 125.
65. T. SEWERYN, Sztuka Legionów (zpowodu "Histor. wy-
stawy Legionów Polskich " w Krakowie 1934 r.). "Sztuki
Piękne" R.X, 1934 s. 333.
66. St. WITKIEWICZ, Jacek Malczewski. "Krytyka" R.V,
1903 z.2 s. 109.
67. Szerzej piszą o tym wszyscy monografiści J. Malcze-
wskiego.
68. J. KOT JER, JacekMalczewski 1854-1925. Próba chara-
kterystyki. Warszawa 1925 s. 26. PUCIATA-PAWŁO-
WSKA, o.c., s. 181; ŁAWNICZAKOWA, Jacek
Malczewski, wystawa dzieł z lat 1890-1926..., s. 115-116.
69. J. BRZĘKOWSKI, Jacek Malczewski o sobie. Wywiad
własny. "Wiadomości Literackie" R.2, 1925 nr 30/32.
CRITICS AND LEGIONARY THEMES IN THE WORKS OF JACEK
MALCZEWSKI
Scholarly literaturę devoted to Jacek Malczewski
and catalogues of his exhibitions held after 1945 ignore,
for reasons of political censorship, the theme of the
Polish Legions, a voluntary detachment created by
Józef Piłsudski. On 6 August 1914 the skeleton compa-
ny, led by Commander Piłsudski, left for the front. In
September of that year, it became the Polnische Legio-
nen, a formation which was under command of the
Austrian Anny, but which recognized the political su-
periority of the Main National Committee (NKN), based
in Galicia. From 1914 to 1917 over 30 000 soldiers
joined the Legions, including a large group of over 200
artist. Some ultimately chose military careers: e.s. the
painter Edward Śmigły-Rydz who was promoted to the
rank of colonel. In 1936, he became the Marshal of Poland
and in September 1939 he was madę Chief Commander
of the Polish Army.
Jacek Malczewski (1854-1929), a student of Jan
Matejko at the School of Fine Arts in Cracow, was from
the beginning of the twentieth century one of the most
original symbolists. In 1900, Stanisław Witkiewicz wro-
te: "The reflection of Jacek Malczewski touches most
willingly and most frequently on two issues: the Father-
land and Art. The attitude of his art towards those two
ideas (...) is the source for themes of his paintings".
Malczewski himself declared: "If I had not been a Pole,
I would not have been an artist".
Contrary to what one might assume, in 1914 Mal-
czewski was far from accepting the idea of an armed
struggle as the sole path towards regainging inde-
54
50. MYCIELSKI, o.c., s.8-9.
51. Katalog wystawy dzieł sztuki..., nr kat. 219 (jako własność
J. Mycielskiego); Kriegsbilder Ausstellung des K. und K.
Kriegspresseqwaniersts Kriegsbilder der Polnischen Le-
gionen. Zurich [1916], nrkat.37; Katalog wystawy Legio-
nów Polskich. Warszawa 1917, nt kat.274; Wystawa
Legionów Polskich, Lwów wrzesień 1917. Lwów 1917, nr
kat.279; Wystawa Legionów Polskich 1924..., nr kat.127;
Katalog wystawy jubileuszowej Jacka Malczewskiego,
maj - czerwiec 1926, nr kat. 6.
52. REMER, o.c., s.22. J.Malczewski namalował porterty
Mycielskiego: pierwszy (z 1886), drugi "zmuząRococo"
(1903) oraz trzeci Dwa pokolenia. Pisał o nich krótko:
K. WYKA, o.c., s.144. Inne podwójne portrety legionowe
pod wpływem Malczewskiego namalowali: St.Bagieński
—Dwa pokolenia, J. Rembowski — Portret J. Mycielskiego
iM. Januszaitisa, J. Fałat - Klebergowie.
53. MYCIELSKI, o.c., s. 9.
54. K. Sichulski, W ary ant do obrazu mistrza Jacka pt. "Dwa
pokolenia". Karykatura sygn.:5żc/i. 917, kredka, akware-
la, Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu - repr.: J. K.
OSTROWSKI, Jerzy Mycielski jako historyk sztuki. "Ze-
szyty Naukowe UJ" 1990 T.CMXXX "Prace z historii
sztuki" z.19, il. 2. Inna karykatura Żymierskiego: H.
Hertz-Barwiński, Woyska polskiego konterfektów gład-
kich 20 gwoli uciechy komiltonów swoich wyimaginował,
a gwoli pożytku nierycerskiego pospólstwa w tysiączney
mnogości wytłoczyć zezwolił (...). 4 pp IBryg. L.P. [druk
ulotny, Kraków 1916] nr 6.
55. J. Gumowski, Dwa "Portrety mjr M. Roli Żymierskiego",
rys. ołówkiem w dniu 29 lutego i 10 marca 1916. Kraków,
Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu. Michał Łyżwiński
(1890-1989), od r. 1909 w drużynach strzeleckich, uży-
wał w Legionach nazwiska Żymirski lub Rola Żymirski,
podając się za wnuka gen. F. Żymirskiego - bohatera z
1831 r. Kiedy J. Mycielski starał się wyjednać mu medal
w Wiedniu nastąpiła kompromitacja i konieczność uży-
wania odtąd nazwiska Żymierski, jako nie związanego z
historią Polski. Wedle J. Poklewskiego Żymierski był
agentem sowieckim od r. 1932. Aresztowany 26IX 1926,
skazany na 5 lat więzienia z powodu afery masek prze-
ciwgazowych. Następnie poza krajem, członek KRN, od
maja 1945 marszałek, minister MON, 1945-49 areszto-
wany, długoletni honorowy prezes ZBoWiD.
56. REMER, o.c., s. 68.
57. Ibidem s. 22. Portret wystawiony na wystawach legio-
nowych: Kraków 1916, nr kat. 220; Zurich 1916, nr
kat. 58; Warszawa 1917, nr kat.275; Kraków 1924, nr
kat. 129.
58. Ibidem. Wystawiony: Kraków 1916, nr kat. 221.
59. Ibidem.
60. Ibidem s. 23-24.
61. Wystawiony: Kraków 1916, nr kat. 222
62. REMER, o.c., s. 24-25.
63. Ibidem.
64. Warszawa 1917, nr kat.276; Lublin 1917, nr kat. 180;
Lwów 1917, nr kat.278; Kraków 1924, nr kat. 125.
65. T. SEWERYN, Sztuka Legionów (zpowodu "Histor. wy-
stawy Legionów Polskich " w Krakowie 1934 r.). "Sztuki
Piękne" R.X, 1934 s. 333.
66. St. WITKIEWICZ, Jacek Malczewski. "Krytyka" R.V,
1903 z.2 s. 109.
67. Szerzej piszą o tym wszyscy monografiści J. Malcze-
wskiego.
68. J. KOT JER, JacekMalczewski 1854-1925. Próba chara-
kterystyki. Warszawa 1925 s. 26. PUCIATA-PAWŁO-
WSKA, o.c., s. 181; ŁAWNICZAKOWA, Jacek
Malczewski, wystawa dzieł z lat 1890-1926..., s. 115-116.
69. J. BRZĘKOWSKI, Jacek Malczewski o sobie. Wywiad
własny. "Wiadomości Literackie" R.2, 1925 nr 30/32.
CRITICS AND LEGIONARY THEMES IN THE WORKS OF JACEK
MALCZEWSKI
Scholarly literaturę devoted to Jacek Malczewski
and catalogues of his exhibitions held after 1945 ignore,
for reasons of political censorship, the theme of the
Polish Legions, a voluntary detachment created by
Józef Piłsudski. On 6 August 1914 the skeleton compa-
ny, led by Commander Piłsudski, left for the front. In
September of that year, it became the Polnische Legio-
nen, a formation which was under command of the
Austrian Anny, but which recognized the political su-
periority of the Main National Committee (NKN), based
in Galicia. From 1914 to 1917 over 30 000 soldiers
joined the Legions, including a large group of over 200
artist. Some ultimately chose military careers: e.s. the
painter Edward Śmigły-Rydz who was promoted to the
rank of colonel. In 1936, he became the Marshal of Poland
and in September 1939 he was madę Chief Commander
of the Polish Army.
Jacek Malczewski (1854-1929), a student of Jan
Matejko at the School of Fine Arts in Cracow, was from
the beginning of the twentieth century one of the most
original symbolists. In 1900, Stanisław Witkiewicz wro-
te: "The reflection of Jacek Malczewski touches most
willingly and most frequently on two issues: the Father-
land and Art. The attitude of his art towards those two
ideas (...) is the source for themes of his paintings".
Malczewski himself declared: "If I had not been a Pole,
I would not have been an artist".
Contrary to what one might assume, in 1914 Mal-
czewski was far from accepting the idea of an armed
struggle as the sole path towards regainging inde-
54