DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Harasimowicz, Jan: Śla̜skie nagrobki i epitafia wieku reformacji jako "teksty kultury"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0255
Biuletyn Historii Sztuki
R. LVI, 1994, Nr 3
PLISSN 0006-3967
JAN HARASIMOWICZ
Wrocław, Instytut Historii Sztuki UWr
ŚLĄSKIE NAGROBKI I EPITAFIA WIEKU REFORMACJI
JAKO "TEKSTY KULTURY"*
Główne "teksty" protestanckiej ars moriendi jako
"szkoła prawdziwej wiary"
W przedmowie do opublikowanego w Bytomiu
Odrzańskim kazania pogrzebowego, poświęconego pa-
mięci zmarłej w 1618 r. Małgorzaty von Kalckreut, z
domu von Loeben [il. 1], jego autor, magister Stefan
Holstein, proboszcz kościoła w Klępsku pod Sulecho-
wem, tak oto uzasadnia celowość upamiętniania zmar-
łych chrześcijan przez druk wygłaszanych na ich po-
grzebach kazań: Jest tedy po pierwsze Boga samego
własną wolą, że sprawiedliwy nigdy zapomnianym być
nie może, zaś jego pamięć błogosławioną zostawać po-
winna. Nie masz lepszego sposobu, by pamięć zmar-
łych wśród nas ocalić i potomnym przekazać, nad ten,
że się ich zacne pochodzenie, chrześcijańskie czyny i
chwalebną śmierć na papier przeleje i drukiem wydać
każę1.
Jakkolwiek w chrześcijańskim obrządku pogrzeb-
nym i przy pochówkach, tuż po kazaniu Słowa Bożego,
zbawienną obdarzonego mocą, pamiątka poczciwego
żywota zmarłych opowiadaną bywa — kontynuuje swój
wywód Holstein - słaba pamięć ludzka nie wszystko
ogarnąć i przechować zdoła, a i to, co zatrzymać jej się
zdarzy, wnet z niej zbiega i ginie bez śladu, osierocone
za młodu dzieci wszelkiej wiedzy o ojcu i matce, nie
mówiąc już o dziadkach, pozbawiając. Co jednak na
papier przelane zostanie, żyć będzie wśród potomnych,
obraz panów ojców i dziadów, pań matek i babek stale
przed oczy sierotek przynosząc. Będzie przodków pa-
miątką i pomnikiem widomym, pamięci sprawiedliwych
godnym uwiecznieniem2.
Swoją pochwałę "pomników z papieru" wzmacnia
klępski pastor przeciwstawieniem ich innym "tekstom"
kultury funeralnej owego czasu - ozdobnym trumnom,
płytom nagrobnym i epitafiom obrazowym3, podkreśla-
II. 1. Karta tytułowa kazania pogrzebowego pamięci
Małgorzaty von Kalckreut, wygłoszonego w 1618 r.
w Klępsku przez pastora Stefana Holsteina.
Bibliot. UWr, Oddz. Starych Druków.
Fot. Bibliot. UWr
Fig. 1. Title page ofa funeral sermon dedicated to late
Margareta von Kalckreut, said in 1618 inKlępsk
by Pastor Stephan Holstein. Wrocław University Library
Print Department. Photo: University of
Wrocław Library
241
R. LVI, 1994, Nr 3
PLISSN 0006-3967
JAN HARASIMOWICZ
Wrocław, Instytut Historii Sztuki UWr
ŚLĄSKIE NAGROBKI I EPITAFIA WIEKU REFORMACJI
JAKO "TEKSTY KULTURY"*
Główne "teksty" protestanckiej ars moriendi jako
"szkoła prawdziwej wiary"
W przedmowie do opublikowanego w Bytomiu
Odrzańskim kazania pogrzebowego, poświęconego pa-
mięci zmarłej w 1618 r. Małgorzaty von Kalckreut, z
domu von Loeben [il. 1], jego autor, magister Stefan
Holstein, proboszcz kościoła w Klępsku pod Sulecho-
wem, tak oto uzasadnia celowość upamiętniania zmar-
łych chrześcijan przez druk wygłaszanych na ich po-
grzebach kazań: Jest tedy po pierwsze Boga samego
własną wolą, że sprawiedliwy nigdy zapomnianym być
nie może, zaś jego pamięć błogosławioną zostawać po-
winna. Nie masz lepszego sposobu, by pamięć zmar-
łych wśród nas ocalić i potomnym przekazać, nad ten,
że się ich zacne pochodzenie, chrześcijańskie czyny i
chwalebną śmierć na papier przeleje i drukiem wydać
każę1.
Jakkolwiek w chrześcijańskim obrządku pogrzeb-
nym i przy pochówkach, tuż po kazaniu Słowa Bożego,
zbawienną obdarzonego mocą, pamiątka poczciwego
żywota zmarłych opowiadaną bywa — kontynuuje swój
wywód Holstein - słaba pamięć ludzka nie wszystko
ogarnąć i przechować zdoła, a i to, co zatrzymać jej się
zdarzy, wnet z niej zbiega i ginie bez śladu, osierocone
za młodu dzieci wszelkiej wiedzy o ojcu i matce, nie
mówiąc już o dziadkach, pozbawiając. Co jednak na
papier przelane zostanie, żyć będzie wśród potomnych,
obraz panów ojców i dziadów, pań matek i babek stale
przed oczy sierotek przynosząc. Będzie przodków pa-
miątką i pomnikiem widomym, pamięci sprawiedliwych
godnym uwiecznieniem2.
Swoją pochwałę "pomników z papieru" wzmacnia
klępski pastor przeciwstawieniem ich innym "tekstom"
kultury funeralnej owego czasu - ozdobnym trumnom,
płytom nagrobnym i epitafiom obrazowym3, podkreśla-
II. 1. Karta tytułowa kazania pogrzebowego pamięci
Małgorzaty von Kalckreut, wygłoszonego w 1618 r.
w Klępsku przez pastora Stefana Holsteina.
Bibliot. UWr, Oddz. Starych Druków.
Fot. Bibliot. UWr
Fig. 1. Title page ofa funeral sermon dedicated to late
Margareta von Kalckreut, said in 1618 inKlępsk
by Pastor Stephan Holstein. Wrocław University Library
Print Department. Photo: University of
Wrocław Library
241