Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (56.1994)

PRZEGLĄD LITERATURY I WYSTAW

ca (?) - kość. Cystersów, Głogówek - kość. Franciszkanów i
św. Bartłomieja, Gryfów Śląski- kość, parafialny, Kożuchów
- kapl. mansjonarzy, Księginice Małe k. Dzierżoniowa -
kość, parafialny, Milicz, kość, parafialny, Niencza — kość,
parafialny, Osiek -kość, parafialny, Przeworno k. Strzelina -
kość, parafialny, Strzelin - kość. Klarysek, Świdnica — kość.
Franciszkanów, Wołów-kość, parafialny)4. Nie wspomniano
także o pomniku bardzo okazale upamiętnionej Piastówny -
księżnej Anny żagańskiej (zm. 1541), żony księcia ziębickie-
go Karola Podiebrada. Tych dwoje przedstawiają renesanso-
we, choć gotycyzujące jeszcze, szczególnie w partii szat
księżnej, niemal pełnoplastyczne rzeźby, umieszczone na ich
tumbowym nagrobku w kościele parafialnym w Ząbkowicach
Śląskich (niestety zdeformowanym w trakcie XIX-wiecznej
translokacji pomnika w obrębie świątymi), sygnowanym
dziele działającego być może także w Krakowie mistrza
Ulryka5. Należy też sprostować, że księstwo raciborskie nie
przeszło we władania Przemyślidów opawskich w 1327 r.

(s. 97), ale 9 lat później, po bezpotomnej śmierci w 1336 r.
Leszka, syna Przemysława raciborskiego0.
Książka Mauzolea piastowskie na Śląsku przynosi skró-
towo, ale rzetelnie przedstawiony stan wiedzy o śląskich
nekropoliach piastowskich. To, obok starannie dobranego
materiału ilustracyjnego, stanowi niewątpliwą zaletę wydaw-
nictwa. Swoją atrakcyjną szatą edytorską winno ono przy-
ciągnąć uwagę czytelnika nie sięgającego na co dzień po
literaturę naukową. Praca, poprzez zestawienie bibliografii
oraz interesujących i często nie wykorzystywanych dotąd
przez historyków sztuki źródeł, stanowi także znaczącą po-
moc w badaniach nad "grobowymi Piastów pomnikami".
Mimo kilku sformułowanych tu drobnych zarzutów, należa-
łoby życzyć sobie wielu innych, podobnych inicjatyw wysta-
wienniczo-wydawniczych. Z pewnością pogłębiłyby one
świadomość historyczną i kulturową mieszkańców ziem, któ-
re po 1945 r. wróciły do Polski, a nie zdążyły chyba jednak
jeszcze zaistnieć w świadomości wielu Polaków jako polskie.
Bogusław Czechowicz

Przypisy

1. Zagadnienie to poruszał: J. POKORA, Stan zachowania
kamienno-metalowych płyt nagrobnych na Śląsku.
"Ochrona Zabytków" R. XXVI, 1974 nr 1 s. 45-56.
2. Por. M. T. PIETSCH, Zur Geschichte desBreslauer Kla-
renstiftes, desjetzigen Ursulinenklosters. Breslau 1937 s.
42-43.
3. K. JASIŃSKI, Rodowód Piastów śląskich. T.III Piasto-
wie opolscy, cieszyńscy i oświęcimscy. Wrocław 1977
s.109-110.

4. Ididem, t. I-III, Wrocław 1973-1977, passim.
5. H. LUCHS, Schlesische Furstenbilder des Mittelalters.
Breslau 1872 s. 12; J. KĘBŁOWSKI, Renesansowa
rzeźba na Śląsku 1500-1560. Poznań 1967 s. 79-81 il.
80-83; M. ZLAT, Śląska rzeźba nagrobkowa XVI wieku
wobec włoskiego renesansu. [W:] Ze studiów nad sztuką
XVI wieku na Śląsku i w krajach sąsiednich. Wrocław
1968 s. 37-38. K. JASIŃSKI o. c., 59-60.
6. JASIŃSKI, o. c., s. 59-60.

Zenon Piech, "Ikonografia pieczęci Piastów". Kraków: Towarzystwo Autorów
i Wydawców Prac Naukowych "Universitas" 1993 ss.292, ii. 96, Zsfg

Wyobrażeniowe kompozycje grawerów: pieczęcie, tłoki
mennicze i znaki pielgrzymie, przeważnie nie wzbudzają
zainteresowania historyków sztuki. Okazuje się, że również
historycy zajmujący się naukami pomocniczymi swej dyscy-
pliny, stronią od badań nad zawartością ikonograficznąbada-
nych źródeł. W ten sposób wyobrażenia napieczętne i inne
dzieła drobne rozmiarami, ale nie zawsze klasą artystyczną,
wymykają się poznaniu naukowemu i systematycznej anali-
zie.
Tę lukę — tym dotkliwszą, że nieuświadamianą - próbuje
wypełnić swą książką Zenon Piech, badacz konsekwentnie
drążący zagadnienia ikonograficznych źródeł historycznych.
Pieczęć - a zwłaszcza pieczęć władcy - dzięki swemu praw-
no-politycznemu znaczeniu, zajmuje pośród nich pozycję

szczególną. Program wyobrażeń napieczętnych powstawał w
kręgu najwyższych ośrodków władzy i wyrażał ich ideologię.
Dlatego rozpoznanie ikonografii pieczęci ma kapitalne zna-
czenie dla poznania świadomości elit politycznych, a analogie
z wyobrażeniami w innych dziełach sztuki pozwalają na
dokonanie ich pełniejszej interpretacji. Z tych powodów stu-
dium o ikonografii pieczęci piastowskich godne jest najszer-
szego spopularyzowania wśród mediewistów innych dyscy-
plin naukowych.
Praca jest zakomponowana w sposób przejrzysty. Uwagi
wstępne (s. 7-17) zawierają przegląd dotychczasowego pi-
śmiennictwa oraz określenie programu badań i ich ram chro-
nologicznych. Rozdział 2 — Kształtowanie się typów ikono-
graficznych i ich symbolika (s. 19-44) - przynosi zestawienie

309