Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (56.1994)

PRZEGLĄD LITERATURY I WYSTAW

Biuletyn Historii Sztuki
R.LVI, 1994, Nr 4
PL ISSN 0006-3967

Die sakrale Architektur Krakaus vom vorromanischen Beginn bis zur heutigen Zeit.
Red. Zofia Kowalska. Wien: Janineum 1993 ss.160

Książka ta jest publikacją materiałów z sympozjum, które
odbyło się w dniach 29-30 października 1991 r., w Kunsthi-
storischen Institut Uniwersytetu w Innsbrucku, a zorganizo-
wane zostało przy współpracy z Instytutem Historii Sztuki
Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorami opublikowanych po
niemiecku artykułów są przede wszystkim uczeni krakowscy,
prezentujący rozwój sakralnej architektury Krakowa w ukła-
dzie chronologicznym. Autorem wstępu, a jednocześnie
współorganizatorem sympozjum jest Paul Naredi-Rainer, dy-
rektor Instytutu, w którym odbyło się spotkanie. W zwięzłej
wypowiedzi uzasadnił on konieczność tego typu publikacji
przybliżającej czytelnikom z Europy Środkowej dorobek ar-
tystyczny jednego z najpiękniejszych miast europejskich,
przez ostatnich 50 lat znajdującego się za "żelazną kurtyną".
Wprowadzenie jest autorstwa Klausa Winandsa (Aachen,
Schwerin), który z pozycji uczonego spoza Polski podjął się
sumarycznej prezentacji historii Krakowa i jego miejsca na
kulturowej mapie kraju. Winands sięga do początków miasta
przytaczając legendy związane z jego powstaniem, prezentuje
stan badań nad najwcześniejszymi dziejami miasta na podsta-
wie zachowanych źródeł i wykopalisk archeologicznych, a
następnie skrótowo przedstawia wszystkie epoki artystyczne,
sygnalizując także najważniejsze obiekty świeckie Krakowa,
które z racji tematyki sympozjum nie zostały zaprezentowane
w referatach. Artykuł Jana M. Małeckiego (Kraków, Akade-
mia Ekonomiczna) Krakau aisZentrumdes religibsenLebens
poświęcony jest także tematyce ogólnej i stawia sobie za cel
wprowadzenie czytelnika w problematykę znaczenia Krako-
wa jako centrum życia religijnego od średniowiecza do cza-
sów najnowszych. Poczynając od utworzenia biskupstwa kra-
kowskiego, Małecki prezentuje wszystkie najważniejsze mo-
menty historii Kościoła w Krakowie. Przytacza także wszy-
stkie ważne daty związane ze sprowadzaniem poszczegól-
nych zakonów. Prezentację tej problematyki doprowadza do
czasów obecnych, znajdując miejsce także dla omówienia
problemów związanych z budową nowych kościołów w Pol-
sce czasów komunizmu. Architekturze sakralnej Krakowa do
1500 r. poświęcony jest artykuł Jerzego Gadomskiego (Kra-
ków, IHS U J) D ie sakra leBaukunst desMittela Iters in Krakau
(950-1500). Przede wszystkim opisuje on dzieje najwcześ-
niejszych budowli sakralnych na Wzgórzu Wawelskim,
wskazując na ich związki z architekturą Pragi. Szczegółowo
analizuje kolejne etapy budowy katedry wawelskiej, sygnali-
zując jednocześnie dzieje świątyń wznoszonych poza Wawe-

lem. W podsumowaniu części tekstu poświęconej architektu-
rze powstałej do połowy XII wieku, zwraca uwagę na jej
odrębność wynikłą z przemieszania wpływów sztuki ottoń-
skiej i wczesnoromańskiej o tradycji postantycznej. W drugiej
części tekstu Gadomski przytacza historię rozwoju sakralnej
architektury gotyckiej w Krakowie, poczynając od kościołów
wznoszonych przez franciszkanów i dominikanów. Dalej opi-
suje dzieje tzw. trzeciej katedry wawelskiej i wszystkich
ważniejszych gotyckich świątyń Krakowa i Kazimierza,
zwracając szczególną uwagę na ich odrębności i wskazując
na źródła wpływów. Tekst Adama Małkiewicza (Kraków,
IHS UJ) Die Sakralarchitektur in Krakau im Zeitalter der
Renaissance und des Barock (16.-18. Jahrhundert) omawia
architekturę Krakowa czasów renesansu i baroku. Autor
wprowadza czytelnika w problematykę periodyzacji tych
epok w sztuce polskiej. Zwraca uwagę na fakt, iż w Krakowie
nie powstał żaden renesansowy kościół, ale dla rozwoju sztuki
w Polsce niezwykle ważna rola przypadła renesansowym
kaplicom grobowym autorstwa włoskich architektów - prze-
de wszystkim Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. W dal-
szej części artykułu zajmuje się architekturą manieryzmu i
baroku w Krakowie, poczynając od jezuickiego kościoła śś.
Piotra i Pawła, jednego z najstarszych w Europie powtórzeń
rzymskiego kościoła U Gesu. Omawia szczegółowiej takie
dzieła jak kaplica Zbaraskiego w kościele Dominikanów, czy
kościół Kamedułów na Bielanach, zwracając uwagę na silne
związki tej architektury z budownictwem rzymskim. Spośród
dzieł dojrzałego baroku Małecki analizuje takie świątynie jak
kościół św. Anny, Misjonarzy, Pijarów, Norbertanek w Im-
bramowicach, Karmelitanek i Paulinów "Na Skałce", wska-
zując na związki artystyczne z ośrodkami włoskimi. W omó-
wieniu późnego baroku szczególne miejsce zajęła twórczość
Francesco Placidiego. W podsumowaniu Małecki zwraca
uwagę na stosunkowo niewielki wpływ na architekturę Kra-
kowa sztuki krajów ościennych, przede wszystkim śląskiej i
czeskiej, w porównaniu z dominującymi wpływami włoski-
mi, przede wszystkim rzymskimi. Wojciech Bałus (Kraków,
IHS UJ) zajął się w swym artykule Krakauer Kirchenbau-
kunst im 19. Jahrhundert sakralną architekturą krakowską
XIX wieku. Uświadamia czytelnikowi, iż w Krakowie, w
pierwszej połowie omawianego stulecia nie powstał żaden
kościół, a z dzieł sztuki sakralnej można wspomnieć jedynie
przebudowy dwóch kaplic przy katedrze wawelskiej -Pad-
niewskiego i Królowej Zofii. Natomiast zaproszenie Karla

439