Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (56.1994)

PRZEGLĄD LITERATURY I WYSTAW

Friedricha Schinkla przez Artura Potockiego do wzniesienia
kościoła w Krzeszowicach nie zaowocowało żadnymi inspi-
racjami w architekturze sakralnej na terenie Galicji. Dopiero
wielki pożar Krakowa w 1850 r. i w konsekwencji odbudowa
kościołów Franciszkanów i Dominikanów postawił przed
krakowskimi architektami nowe zadania budowlano-konser-
watorskie. Druga połowa wieku przyniosła architekturze sa-
kralnej Krakowa wpływy historyzmu, początkowo obcej pro-
weniencji (m. in. kościoły Feliksa Księżarskiego i Filipa
Pokutyńskiego), a na przełomie wieków poszukiwania stylu
narodowego (architektura Jana Sasa-Zubrzyckiego) i próby
"zmodernizowania" historyzmu (twórczość Franciszka Mą-
czyńskiego). W podsumowaniu Bałus próbuje znaleźć
odpowiedź na pytanie dlaczego, w porównaniu z gotykiem i
barokiem, dziewiętnasty wiek nie zrodził w Krakowie wybit-
nych dzieł architektury sakralnej. Przyczyny tej sytuacji widzi
przede wszystkim w braku zapotrzebowania na nowe świąty-
nie wynikłym z sytuacji gospodarczo-politycznej i urbanisty-
cznej Krakowa. Ostatni artykuł Die Kirchen-architektur in
Krakau nach 1945, autorstwa Piotra Krakowskiego (Kraków,
IHS UJ) poświęcony jest najnowszej architekturze Krakowa,
powstałej po 1945 r. Krakowski skupia się przede wszystkim

na architekturze powstałej po Drugim Soborze Watykańskim
i szuka odpowiedzi na pytanie, na ile ustalenia tego soboru
wpłynęły na kształt i styl nowo budowanych kościołów. Jed-
nocźeśnie stara się przybliżyć czytelnikom sytuację archite-
któw w powojennej Polsce i skalę zadania przed jakim stanęli
-w samym tylko Krakowie po wojnie wzniesiono 37 nowych
świątyń. Krakowski omawia tylko kilka z nich, rozpoczynając
od kościoła Najświętszej Marii Panny w Nowej Hucie po-
wstałego pod wpływem kaplicy w Ronchamp Le Corbusiera.
Jako przykład sięgania do tradycji rodzimych przytacza ko-
ściół pw. Brata Alberta W. i M. Kosińskich.
Omawiana książka, z racji wersji językowej przeznaczo-
na dla obcych czytelników, stawia sobie za zadanie przede
wszystkim podsumowanie dotychczasowego stanu wiedzy na
temat architektury sakralnej Krakowa. W sytuacji wciąż ros-
nącego zainteresowania sztuką krajów Europy Wschodniej
publikowanie osiągnięć naszych badań w językach kongreso-
wych jest jedynym sposobem zaistnienia w nauce światowej,
a sympozjum w Innsbrucku i w konsekwencji powstała, omó-
wiona tu książka jest niewątpliwie bardzo istotnym elemen-
tem na tej drodze.
Małgorzata Omilanowska

Ewa Śnieżyńska-Stolot, Tajemnice dekoracji Psałterza Floriańskiego.
Z dziejów średniowiecznej koncepcji universum. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
PWN 1992

Psałterz Floriański, trójjęzyczny łacińsko-polsko-nie-
miecki rękopis, powstały w końcu XIV w. należy do najcen-
niejszych zabytków średniowiecznej kultury polskiej. Od
chwili odnalezienia rękopisu w roku 1827 w opactwie kano-
ników regularnych w St. Florian koło Linzu (stąd nazwa
Psałterza), stanowił przedmiot wielokierunkowych badań
polskich uczonych, w których niemałe miejsce zajęła również
historia sztuki. Dekoracja malarska Psałterza rozpatrywana
głównie od strony artystyczno-formalnej, a także aspektów
heraldycznych, nie była dotąd przedmiotem badań ikonologi-
cznych. Aczkolwiek mediewiści polscy przeczuwali niejako,
że w profuzji dekoracji malarskiej Psałterza Floriańskiego
zawarty został symboliczny język tajemnych znaczeń, złama-
nie tego kodu dzieło czekało wciąż na swego odkrywcę.
Dokonała tego Ewa Śnieżyńska-Stolot w obszernej monogra-
fii pt. Tajemnice dekoracji Psałterza Floriańskiego. Z dziejów
średniowiecznej koncepcji universum wydanej w 1992 r.,
nakładem Wydawnictwa Naukowego PWN w Warszawie.
Książka zrealizowana została na wzór albumu znacznego
formatu; pięćrozdziałówrozprawy, poprzedzonych wstępem,
uzupełnionych zostało aneksami, dwoma indeksami i bogatą
częścią ilustracyjną, którą stanowi 35 fotografii barwnych,
300 czarno-białych oraz 13 rysunków w tekście. Barwną
obwolutę zdobią elementy heraldyczne i plecionka mono-
gramatyczna liter "m m". Książka Ewy Snieżyńskiej-Stolot,

dzięki starannej szacie edytorskiej jest przejrzysta w ukła-
dzie, co stanowi sprawę szczególnie istotną, zważywszy na
specyficzny i niemal hermetyczny temat rozprawy podjęty
przez Autorkę.
Tematem książki jest dekoracj a mai arska pierwszej części
PsałterzaFloriańskiego, obejmująca prolog i psalmy od 1-36,
kończąca się w kodeksie na k. 61v. Odszyfrowanie treści
przedstawień w tej części Psałterza, dotąd nie branych pod
uwagę szerzej w literaturze naukowej, było głównym celem
opracowanej monografii. Symboliczne znaczenie tej malar-
skiej dekoracji rękopisu ukazuje w nowym świetle kulturę
dworu królewskiego i Krakowa w czasach panowania Jadwigi
i Władysława Jagiełły, w pełni złączoną z wielkim kręgiem
średniowiecznej myśli europejskiej. Psałterz wykazuje dwu-
wątkowość tematyczną. Liturgiczny ośmiodzielny układ, po-
legający na rozpisaniu 150 psalmów do odmawiania w ciągu
całego tygodnia począwszy od niedzieli, w czasie godzin
kanonicznych, warunkuje rozmieszczenie inicjałów i dekora-
cję marginalną stron. W inicjałach występują przedstawienia:
Króla Dawida, półpostacie modlących się kobiet symbolizu-
jące słynne niewiasty Starego Testamentu, oraz proroków i
innych biblijnych psalmistów. Autorka zaznacza, iż "zgroma-
dzenie postaci kobiecych [...] może podkreślać, że rękopis ten
związany był z kobietą, co byłoby zgodne z tradycją łączącą
go z królową Jadwigą". Dekoracja na marginesach i wkład-

440