DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Steinborn, Bożena: Dzieła i interpretacje. T. 1. Wrocław 1993 ss. 194, il. 141; t.2. Wrocław 1994 ss. 228, il. 100
DOI Artikel:Die Redaktion: Józef Tomasz Frazik,Średniowieczna architektura krajów Bliskiego Wschodu: Arabii, Syrii, Palestyny, Iraku i Egiptu: Kraków: Politechnika Krakowska 1991 ss. 183 (Monografia 120)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0466
PRZEGLĄD LITERATURY I WYSTAW
Marii z 1507 r. (nagannym zwyczajem wystawionego "kad-
łubowo" czyli w dwóch muzeach). Sugestywną tezę autora,
dowodzoną porównaniem sposobów malarskiej wypowiedzi,
o powstaniu i obrazu środkowego, i skrzydeł, i obramienień
w jednym warsztacie oraz o biskupie Turzonie jako fundato-
rze, wspomogło odczytanie tematów obrazów w ich związ-
kach z literaturą dewocyjną, jak też znaczeń doboru świętych.
Rozpoznania technologiczne (np. ustalenia dendrochronolo-
gii) mogą przesądzić o słuszności lub zakwestionować pogląd
autora. Mniej przekonuje wywód o twórcy: miałby nim być
malarz południowoniemiecki (ślady takich koneksji nie mu-
szą być "metryką", są raczej dobrem powszechnym w tej
części Europy), szkolony w Niderlandach, który pracował we
Wrocławiu czasowo i "poza strukturami cechowymi miasta";
pozostaje to chyba w niezgodzie z sądem autora, że poliptyk
powstał we współdziałaniu mistrza i "pomocników" — a więc
w dużej pracowni. J. Lubos-Kozieł (Nowa Jerozolima czasów
historyzmuj omawia architekturę kalwarii w Piekarach
Śląskich, dzieło Paula Jakischa z 1887-1895 r.; autorka wy-
kazuje jak połączono programowe nawiązania do kalwarii
XVI i XVII w. z ówczesną myślą architektoniczną, która
umożliwiła nadanie poszczególnym budynkom odmiennych
"kostiumów historycznych". Z efektownej tezy o podobień-
stwie koncepcji pawilonów w parku między zespołem w
Piekarach, a parkiem angielskim autorka rozważnie wycofała
się, zwłaszcza że wcześniej spostrzegła, iż w założeniu ślą-
skim natura była traktowana podrzędnie wobec treści religij-
nych. W trzech następnych komunikatach: B. Czechowicz i
A. Dobrzyniecki rekonstruują zniszczony nagrobek patrycju-
szy świdnickich Thommendorfów, dzieło Mistrza Nagrobka
Hoberga, ok. 1516 r.; A. Jaroszewska interpretuje dwa ołtarze
z 1632 r. w farze w Łozinie jako przykład kultu maryjnego,
użytkowanego przez śląską kontrreformację; A. Jarosz udo-
wadnia istnienie nowego typu narracji w przedstawieniach
figuralnych ilustrujących tematy sciencefiction, typu powsta-
łego nie bez wpływu literatury postmodernistycznej.
W obu zeszytach znajdująsię-zniebardzo zrozumiałych
powodów — tłumaczenia prac obcojęzycznych, dobranych
zapewne pod kątem aktualnych zainteresowań członków Ko-
ła Naukowego, ale nie wiążących się merytorycznie ani wza-
jemnie, ani z drukowanymi obok tekstami: M.V. Schwarz:
Piękna Madonna jako kompleksowa forma obrazowa, K.
Moxey: Melancholia Panofsky’ego, P. Crossley: Powrót do
lasu: architektura naturalna i niemiecka przeszłość w czasach
Durera. Nie władającym jeszcze obcymi językami history-
kom sztuki można pomagać bardziej dyskretnie. W działach
recenzji uzasadnione są krytyczne omówienia publikacji
związanych ze sztuką śląską (Kuchen inSachsen H.M. Bucha
i Rezydencje na Śląsku wXVIII w. B. Stępniewskiej), mniej —
z zakresu niemieckiej historii. Cieszą recenzje wystaw; nie-
zależnie bowiem od stopnia zasadności poszczególnych uwag
krytycznych traktują one wystawę muzealną jako prezentację
przemyśleń badawczych - co nie jest regułą w sprawozda-
niach z ekspozycyjnych wysiłków muzealników. W pier-
wszym zeszycie A. Dobrzyniecki pisze o wystawie Oblicze
sztuki protestanckiej na Górnym Śląsku w Katowicach, w
zeszycie drugim P. Oszczanowski o stałej wystawie sztuki na
[tak byłoby trafniej!] Śląsku XVI - XIX wieku we wrocła-
wskim Muzeum Narodowym.
Dziwi tytuł (czasopisma ?, serii wydawniczej ?), interpre-
towanie bowiem, czyli komentowanie i wyjaśnianie dzieła
sztuki, jest przedmiotem naszej dyscypliny, dlaczego zatem
tytuł separuje jakby "dzieła" od "interpretacji"? Nad większo-
ścią publikowanych tekstów ciąży formuła pracy magister-
skiej: obszerne streszczanie stanu badań, wykazywanie (pro-
motorowi ?) obfitości wykorzystanych lektur. Prócz przysło-
wiowych nożyczek redakcyjnych zabrakło młodym edytorom
też ostrości widzenia, by usunąć sformułowania tautologiczne
(np. "mocne wyeksponowanie", "głęboka stagnacja", "łagod-
ny spokój umierania") oraz "słowa-wytrychy" (np. realizacja,
obiekt, funkcjonowanie, pewien-pewna) i niezręczności języ-
kowe (np. "płaskie odsunięcie", "empiryczne relacje prze-
strzenne", "tożsamość sposobu organizacji kompozycyjnej",
"prawdopodobna lokalizacja") - zamazujące niekiedy traf-
ność spostrzeżeń. Młodzieńcza pewność siebie pozwala nie-
którym autorom rozprawiać się z odmiennymi poglądami
przy pomocy uwag w rodzaju "...błędnie datowany na XV w."
(bez słowa argumentacji), lub określeniem "brak świadomo-
ści", "niewłaściwe rozpoznanie" wcześniejszych badaczy -
jakby avant nous le deluge. Nie ustrzegli się też mylącego
określania dzieła: "z kościoła" (muzeum, miasta), gdy jest ono
"w kościele" (muzeum, mieście). Nie dostało, wymaganego
dobrym obyczajem edytorskim, spisu materiału ilustracyjne-
go z podaniem źródła. Tych kilka uwag, natury redakcyjnych
porad, dodaję w przekonaniu, że piśmiennicza inicjatywa mło-
dych Wrocławian przyniesie kolejne publikacje periodyku.
Bożena Steinborn
Józef Tomasz Frazik, Średniowieczna architektura krajów Bliskiego Wschodu: Arabii,
Syrii, Palestyny, Iraku i Egiptu. Kraków: Politechnika Krakowska 1991 ss.183
(Monografia 120)
Praca wyrosła z wieloletnich zainteresowań autora sztu-
ką, a zwłaszcza architekturą krajów islamu i jest rezultatem
znajomości z autopsji zabytków tych regionów, znajomości
popartej rozległymi, różnojęzycznymi lekturami naukowymi.
W obecnej publikacji, po wstępnym, zwięzłym omówie-
niu historii powstania i zasad religii islamu, autor zajął się
szczegółowo wpierwszymrzędzie geneząi rozwojem najstar-
szej, monumentalnej, zarówno sakralnej jak i świeckiej ar-
446
Marii z 1507 r. (nagannym zwyczajem wystawionego "kad-
łubowo" czyli w dwóch muzeach). Sugestywną tezę autora,
dowodzoną porównaniem sposobów malarskiej wypowiedzi,
o powstaniu i obrazu środkowego, i skrzydeł, i obramienień
w jednym warsztacie oraz o biskupie Turzonie jako fundato-
rze, wspomogło odczytanie tematów obrazów w ich związ-
kach z literaturą dewocyjną, jak też znaczeń doboru świętych.
Rozpoznania technologiczne (np. ustalenia dendrochronolo-
gii) mogą przesądzić o słuszności lub zakwestionować pogląd
autora. Mniej przekonuje wywód o twórcy: miałby nim być
malarz południowoniemiecki (ślady takich koneksji nie mu-
szą być "metryką", są raczej dobrem powszechnym w tej
części Europy), szkolony w Niderlandach, który pracował we
Wrocławiu czasowo i "poza strukturami cechowymi miasta";
pozostaje to chyba w niezgodzie z sądem autora, że poliptyk
powstał we współdziałaniu mistrza i "pomocników" — a więc
w dużej pracowni. J. Lubos-Kozieł (Nowa Jerozolima czasów
historyzmuj omawia architekturę kalwarii w Piekarach
Śląskich, dzieło Paula Jakischa z 1887-1895 r.; autorka wy-
kazuje jak połączono programowe nawiązania do kalwarii
XVI i XVII w. z ówczesną myślą architektoniczną, która
umożliwiła nadanie poszczególnym budynkom odmiennych
"kostiumów historycznych". Z efektownej tezy o podobień-
stwie koncepcji pawilonów w parku między zespołem w
Piekarach, a parkiem angielskim autorka rozważnie wycofała
się, zwłaszcza że wcześniej spostrzegła, iż w założeniu ślą-
skim natura była traktowana podrzędnie wobec treści religij-
nych. W trzech następnych komunikatach: B. Czechowicz i
A. Dobrzyniecki rekonstruują zniszczony nagrobek patrycju-
szy świdnickich Thommendorfów, dzieło Mistrza Nagrobka
Hoberga, ok. 1516 r.; A. Jaroszewska interpretuje dwa ołtarze
z 1632 r. w farze w Łozinie jako przykład kultu maryjnego,
użytkowanego przez śląską kontrreformację; A. Jarosz udo-
wadnia istnienie nowego typu narracji w przedstawieniach
figuralnych ilustrujących tematy sciencefiction, typu powsta-
łego nie bez wpływu literatury postmodernistycznej.
W obu zeszytach znajdująsię-zniebardzo zrozumiałych
powodów — tłumaczenia prac obcojęzycznych, dobranych
zapewne pod kątem aktualnych zainteresowań członków Ko-
ła Naukowego, ale nie wiążących się merytorycznie ani wza-
jemnie, ani z drukowanymi obok tekstami: M.V. Schwarz:
Piękna Madonna jako kompleksowa forma obrazowa, K.
Moxey: Melancholia Panofsky’ego, P. Crossley: Powrót do
lasu: architektura naturalna i niemiecka przeszłość w czasach
Durera. Nie władającym jeszcze obcymi językami history-
kom sztuki można pomagać bardziej dyskretnie. W działach
recenzji uzasadnione są krytyczne omówienia publikacji
związanych ze sztuką śląską (Kuchen inSachsen H.M. Bucha
i Rezydencje na Śląsku wXVIII w. B. Stępniewskiej), mniej —
z zakresu niemieckiej historii. Cieszą recenzje wystaw; nie-
zależnie bowiem od stopnia zasadności poszczególnych uwag
krytycznych traktują one wystawę muzealną jako prezentację
przemyśleń badawczych - co nie jest regułą w sprawozda-
niach z ekspozycyjnych wysiłków muzealników. W pier-
wszym zeszycie A. Dobrzyniecki pisze o wystawie Oblicze
sztuki protestanckiej na Górnym Śląsku w Katowicach, w
zeszycie drugim P. Oszczanowski o stałej wystawie sztuki na
[tak byłoby trafniej!] Śląsku XVI - XIX wieku we wrocła-
wskim Muzeum Narodowym.
Dziwi tytuł (czasopisma ?, serii wydawniczej ?), interpre-
towanie bowiem, czyli komentowanie i wyjaśnianie dzieła
sztuki, jest przedmiotem naszej dyscypliny, dlaczego zatem
tytuł separuje jakby "dzieła" od "interpretacji"? Nad większo-
ścią publikowanych tekstów ciąży formuła pracy magister-
skiej: obszerne streszczanie stanu badań, wykazywanie (pro-
motorowi ?) obfitości wykorzystanych lektur. Prócz przysło-
wiowych nożyczek redakcyjnych zabrakło młodym edytorom
też ostrości widzenia, by usunąć sformułowania tautologiczne
(np. "mocne wyeksponowanie", "głęboka stagnacja", "łagod-
ny spokój umierania") oraz "słowa-wytrychy" (np. realizacja,
obiekt, funkcjonowanie, pewien-pewna) i niezręczności języ-
kowe (np. "płaskie odsunięcie", "empiryczne relacje prze-
strzenne", "tożsamość sposobu organizacji kompozycyjnej",
"prawdopodobna lokalizacja") - zamazujące niekiedy traf-
ność spostrzeżeń. Młodzieńcza pewność siebie pozwala nie-
którym autorom rozprawiać się z odmiennymi poglądami
przy pomocy uwag w rodzaju "...błędnie datowany na XV w."
(bez słowa argumentacji), lub określeniem "brak świadomo-
ści", "niewłaściwe rozpoznanie" wcześniejszych badaczy -
jakby avant nous le deluge. Nie ustrzegli się też mylącego
określania dzieła: "z kościoła" (muzeum, miasta), gdy jest ono
"w kościele" (muzeum, mieście). Nie dostało, wymaganego
dobrym obyczajem edytorskim, spisu materiału ilustracyjne-
go z podaniem źródła. Tych kilka uwag, natury redakcyjnych
porad, dodaję w przekonaniu, że piśmiennicza inicjatywa mło-
dych Wrocławian przyniesie kolejne publikacje periodyku.
Bożena Steinborn
Józef Tomasz Frazik, Średniowieczna architektura krajów Bliskiego Wschodu: Arabii,
Syrii, Palestyny, Iraku i Egiptu. Kraków: Politechnika Krakowska 1991 ss.183
(Monografia 120)
Praca wyrosła z wieloletnich zainteresowań autora sztu-
ką, a zwłaszcza architekturą krajów islamu i jest rezultatem
znajomości z autopsji zabytków tych regionów, znajomości
popartej rozległymi, różnojęzycznymi lekturami naukowymi.
W obecnej publikacji, po wstępnym, zwięzłym omówie-
niu historii powstania i zasad religii islamu, autor zajął się
szczegółowo wpierwszymrzędzie geneząi rozwojem najstar-
szej, monumentalnej, zarówno sakralnej jak i świeckiej ar-
446