DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Babrowska-Jakubowska, Ewa: "Rok 1893. Europa Malarzy": Paryż, Musee D'orsay 22.II.-23.V.1993*
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0179
Biuletyn Historii Sztuki
R.LVI, 1994, Nr 1-2
PL ISSN 0006-3967
EWA BOBROWSKA-JAKUBOWSKA
Paryż, Biblioteka Polska
"ROK 1893. EUROPA MALARZY".
PARYŻ, MUSEE D’ORSAY 22.11. - 23.V. 1993*
W dniach od 24 lutego do 23 maja 1993 r. w paryskim
Muzeum Orsay odbyła się wystawa zatytułowana Rok 1893.
Europa malarzy. Wystawa o konotacjach politycznych miała
uświetnić i w pewien sposób uzasadnić powstanie "nowej
Europy", której zasadnicza cecha, a mianowicie "możliwość
swobodnego przemieszczania się osób i dóbr", weszła w życie
z początkiem tego roku w ramach krajów Wspólnoty Euro-
pejskiej. Ekspozycja miała przedstawić, za pośrednictwem 95
obrazów autorstwa 85 malarzy z 18 krajów, panoramę tenden-
cji artystycznych panujących w końcu XIX wieku, a także
udowodnić wzajemne powiązania i przenikanie się tych ten-
dencji oraz ich współwystępowanie w poszczególnych kra-
jach. Celem jej było więc wykazanie, że Europa artystów - w
tym wypadku malarzy - wspólna Europa, w której każdy
wiedział, co się dzieje w najważniejszych centrach i doskona-
le się orientował w "nowinkach", mógł się swobodnie prze-
mieszczać i tworzyć w dowolnie wybranym kraju, istniała już
sto lat temu.
Przedstawiając widzom rodzaj idealnego salonu artysty-
cznego, autorzy wystawy zastosowali metodę przekrojowego
badania zjawiska, jakim było dla nich malarstwo europejskie
końca XIX w. Jak stwierdziła komisarz wystawy, a zarazem
dyrektor Muzeum Orsay, pani Franęoise Cachin, ogrom ma-
teriału był przyczyną rezygnacji z próby przedstawienia ob-
razu rozwoju całokształtu sztuk plastycznych, narzucając
ograniczenie ram wystawy do wąsko rozumianego malarstwa,
z pominięciem rysunku, grafiki, akwareli, czy pastelu. Druga
restrykcja, przyjęta ze względu na okazjonalny charakter wy-
stawy, dotyczyła daty: każdy z wystawionych obrazów został
namalowany lub po raz pierwszy wystawiony w roku 1893,
czyli mógł się potencjalnie znaleźć na Salonie 1893. Oba te
ograniczenia, a także inne okoliczności, niezależne już od
woli organizatorów, spowodowały, że nie znaleźliśmy w sa-
lach wystawowych Muzeum Orsay pełnej reprezentacji ów-
czesnych zjawisk artystycznych. Zabrakło m.in. Redona, Be-
ardsleya, Alberta Besnarda, Henri Martina, Gervexa, Klimta,
czy Wróbla, a także Bócklina, czy Stucka.
Jak w każdym tradycyjnym Salonie malarskim, również
i tu reprezentowane były podstawowe rodzaje malarstwa:
pejzaż, sceny religijne, historyczne, rodzajowe oraz portret.
Dzieła zostały zestawione ze sobą według "bliskości ikono-
graficznej" (affinite iconographiąue), czyli szeroko rozumia-
nego tematu, bądź według tendencji stylistycznych. Na pod-
stawie tych kryteriów utworzonych zostało 10 działów, z
których każdy opatrzony był tytułem oraz podtytułem zawie-
rającym pełniejsze jego wytłumaczenie. Oto one: Miejsca
natchnione (Lieux inspires), albo malarstwo pejzażowe; W
świetle dziennym (A la lumieredu jour), albo rozprzestrzenie-
nie się impresjonizmu;Prymz7ywżz7ny (Primitivismes) czyli od
Tahiti do Pont Aven; Nauka i poezja (Science et poesie), albo
sztuka neo-impresjonistów; Intymizm i nowoczesność (Inti-
misme et modernite) czyli wokół nabistów; Mity, religie i
alegorie (Mythes, religions, allegories) czyli malarstwo histo-
ryczne i malarstwo narracyjne; Muzy, nimfy i pasterki (Muses,
nymphes et bergeres), albo w epoce symbolizmu; Tłumy,
procesje i samotności (Foules, processions et solitudes), albo
realizm społeczny; Artyści, pisarze, muzycy (Artistes,
ecrivains, musiciens) czyli portret; Ekspresjonizmy i nowo-
czesności (Expressionnism.es et modernite) oraz Cezanne. Ac
względu jednak na niejednorodne kryteria klasyfikacji (styl
lub temat), poszczególne gatunki malarskie oglądać można
było w najróżniejszych punktach ekspozycji.
Mimo iż symbolizmowi poświęcony był tylko jeden dział,
to styl ten właściwie przenikał całą ekspozycję. Do tego też
nurtu należały dwa polskie dzieła obecne na wystawie: No-
kturn. Łabędzie w Ogrodzie Saskim Józefa Pankiewicza oraz
W tumanie Jacka Malczewskiego. W przypadku Pankiewicza
trudno chyba o bardziej typowe dla jego okresu symboliczne-
go dzieło niż Nokturn, inspirowany również "typową", sym-
boliczną literaturą, jednym z sonetów Stefana Mallarme z
tomu Vers et prose, wydanego w 1893 r. O symbolizmie w
dziełach Malczewskiego napisano już bardzo dużo i nie tu
miejsce, żeby do tego wracać. Należy natomiast podkreślić,
że obraz W tumanie był jednym z lepszych i bardziej intere-
sujących dzieł, jakie zostały zaprezentowane w dziale malar-
stwa historycznego i narracyjnego. Bliskiego mi bardzo obra-
zu Pankiewicza (byłam autorkąnoty na jego temat w katalogu
niniejszej wystawy), szukałam wśród Miejsc natchnionych
pejzażu europejskiego, otwierającego wystawę. Niestety,
znalazłam go dopiero w ostatniej sali ekspozycji, przedsta-
169
R.LVI, 1994, Nr 1-2
PL ISSN 0006-3967
EWA BOBROWSKA-JAKUBOWSKA
Paryż, Biblioteka Polska
"ROK 1893. EUROPA MALARZY".
PARYŻ, MUSEE D’ORSAY 22.11. - 23.V. 1993*
W dniach od 24 lutego do 23 maja 1993 r. w paryskim
Muzeum Orsay odbyła się wystawa zatytułowana Rok 1893.
Europa malarzy. Wystawa o konotacjach politycznych miała
uświetnić i w pewien sposób uzasadnić powstanie "nowej
Europy", której zasadnicza cecha, a mianowicie "możliwość
swobodnego przemieszczania się osób i dóbr", weszła w życie
z początkiem tego roku w ramach krajów Wspólnoty Euro-
pejskiej. Ekspozycja miała przedstawić, za pośrednictwem 95
obrazów autorstwa 85 malarzy z 18 krajów, panoramę tenden-
cji artystycznych panujących w końcu XIX wieku, a także
udowodnić wzajemne powiązania i przenikanie się tych ten-
dencji oraz ich współwystępowanie w poszczególnych kra-
jach. Celem jej było więc wykazanie, że Europa artystów - w
tym wypadku malarzy - wspólna Europa, w której każdy
wiedział, co się dzieje w najważniejszych centrach i doskona-
le się orientował w "nowinkach", mógł się swobodnie prze-
mieszczać i tworzyć w dowolnie wybranym kraju, istniała już
sto lat temu.
Przedstawiając widzom rodzaj idealnego salonu artysty-
cznego, autorzy wystawy zastosowali metodę przekrojowego
badania zjawiska, jakim było dla nich malarstwo europejskie
końca XIX w. Jak stwierdziła komisarz wystawy, a zarazem
dyrektor Muzeum Orsay, pani Franęoise Cachin, ogrom ma-
teriału był przyczyną rezygnacji z próby przedstawienia ob-
razu rozwoju całokształtu sztuk plastycznych, narzucając
ograniczenie ram wystawy do wąsko rozumianego malarstwa,
z pominięciem rysunku, grafiki, akwareli, czy pastelu. Druga
restrykcja, przyjęta ze względu na okazjonalny charakter wy-
stawy, dotyczyła daty: każdy z wystawionych obrazów został
namalowany lub po raz pierwszy wystawiony w roku 1893,
czyli mógł się potencjalnie znaleźć na Salonie 1893. Oba te
ograniczenia, a także inne okoliczności, niezależne już od
woli organizatorów, spowodowały, że nie znaleźliśmy w sa-
lach wystawowych Muzeum Orsay pełnej reprezentacji ów-
czesnych zjawisk artystycznych. Zabrakło m.in. Redona, Be-
ardsleya, Alberta Besnarda, Henri Martina, Gervexa, Klimta,
czy Wróbla, a także Bócklina, czy Stucka.
Jak w każdym tradycyjnym Salonie malarskim, również
i tu reprezentowane były podstawowe rodzaje malarstwa:
pejzaż, sceny religijne, historyczne, rodzajowe oraz portret.
Dzieła zostały zestawione ze sobą według "bliskości ikono-
graficznej" (affinite iconographiąue), czyli szeroko rozumia-
nego tematu, bądź według tendencji stylistycznych. Na pod-
stawie tych kryteriów utworzonych zostało 10 działów, z
których każdy opatrzony był tytułem oraz podtytułem zawie-
rającym pełniejsze jego wytłumaczenie. Oto one: Miejsca
natchnione (Lieux inspires), albo malarstwo pejzażowe; W
świetle dziennym (A la lumieredu jour), albo rozprzestrzenie-
nie się impresjonizmu;Prymz7ywżz7ny (Primitivismes) czyli od
Tahiti do Pont Aven; Nauka i poezja (Science et poesie), albo
sztuka neo-impresjonistów; Intymizm i nowoczesność (Inti-
misme et modernite) czyli wokół nabistów; Mity, religie i
alegorie (Mythes, religions, allegories) czyli malarstwo histo-
ryczne i malarstwo narracyjne; Muzy, nimfy i pasterki (Muses,
nymphes et bergeres), albo w epoce symbolizmu; Tłumy,
procesje i samotności (Foules, processions et solitudes), albo
realizm społeczny; Artyści, pisarze, muzycy (Artistes,
ecrivains, musiciens) czyli portret; Ekspresjonizmy i nowo-
czesności (Expressionnism.es et modernite) oraz Cezanne. Ac
względu jednak na niejednorodne kryteria klasyfikacji (styl
lub temat), poszczególne gatunki malarskie oglądać można
było w najróżniejszych punktach ekspozycji.
Mimo iż symbolizmowi poświęcony był tylko jeden dział,
to styl ten właściwie przenikał całą ekspozycję. Do tego też
nurtu należały dwa polskie dzieła obecne na wystawie: No-
kturn. Łabędzie w Ogrodzie Saskim Józefa Pankiewicza oraz
W tumanie Jacka Malczewskiego. W przypadku Pankiewicza
trudno chyba o bardziej typowe dla jego okresu symboliczne-
go dzieło niż Nokturn, inspirowany również "typową", sym-
boliczną literaturą, jednym z sonetów Stefana Mallarme z
tomu Vers et prose, wydanego w 1893 r. O symbolizmie w
dziełach Malczewskiego napisano już bardzo dużo i nie tu
miejsce, żeby do tego wracać. Należy natomiast podkreślić,
że obraz W tumanie był jednym z lepszych i bardziej intere-
sujących dzieł, jakie zostały zaprezentowane w dziale malar-
stwa historycznego i narracyjnego. Bliskiego mi bardzo obra-
zu Pankiewicza (byłam autorkąnoty na jego temat w katalogu
niniejszej wystawy), szukałam wśród Miejsc natchnionych
pejzażu europejskiego, otwierającego wystawę. Niestety,
znalazłam go dopiero w ostatniej sali ekspozycji, przedsta-
169