DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Kostrzyńska-Miłosz, Anna: David Crowley, "National style and nation - state. Design in Poland from the vernacular revival to the international style": Manchester and New York: University Press 1992 ss.150 (Studies in Design and Material Culture)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0201
PRZEGLĄD LITERATURY
I WYSTAW
Biuletyn Historii Sztuki
R.LVI, 1994, Nr 1-2
PL ISSN 0006-3967
David Crowley, "National style and nation - state. Design in Poland from the rernacular
revival to the international style Manchester and New York: University Press 1992 ss.150
(Studies in Design and Materiał Culture)
David Crowley jest wykładowcą na Wydziale Historii
Sztuki i Projektowania na Politechnice w Staffordshire w
Wielkiej Brytanii. Materiały do niniejszej książki zbierał pod-
czas swego rocznego pobytu w Polsce.
W pracy National style and nation — State (Styl narodowy
i naród - państwo) autor kreśli szeroką panoramę historii
polskiej sztuki dekoracyjnej; jej rozwój łączy ściśle z losami
naszego narodu. Dzieje Polski, poczynając od czasów Stani-
sława Augusta poprzez rozbiory, powstanie listopadowe i
styczniowe oraz odrodzenie się państwa polskiego -to kanwa,
na której rozwija swój temat.
We wstępie Crowley podejmuje próbę przedstawienia
specyfiki ducha narodowego Polaków. Romantycznie pojmo-
wana historia narodu według Crowleya doprowadziła do
dwóch powstań - listopadowego i styczniowego - zakończo-
nych klęską. Na gruncie głębokiej depresji i rozczarowania
rodziły się nowe idee, których sens sprowadzał się do walki
o przetrwanie polskości poprzez rozwój ekonomiczny i kul-
turalny kraju. Zaczęto interesować się również kulturą mate-
rialną. Przede wszystkim jednak sztuka przez metafory, alu-
zje, symbolikę miała być wyrazem patriotyzmu.
W drugim rozdziale autor opisuje działalność Muzeum
Techniczno-Przemysłowego, założonego przez Adriana Ba-
nieckiego w Krakowie, a opartego na ideach Ruskina. Miało
ono na celu rozwój lokalnego rzemiosła i przemysłu oraz
kształtowanie gustów zarówno odbiorców jak i rzemieślni-
ków. Poza gromadzeniem eksponatów, narzędzi i technicz-
nych modeli prowadzono też działalność dydaktyczną. Orga-
nizowano kursy dla rzemieślników, a także dla kobiet - przy-
gotowując świadome Matki Polki do właściwego wychowa-
nia przyszłych pokoleń. Problematykę tego rozdziału, próbę
zachowania polskości przez pracę, podsumowuje autor opi-
sem dwóch kierunków, które odzwierciedlały te usiłowania
w sztuce: poszukiwania stylu polskiego w epokach historycz-
nych, powrót do form renesansowych i gotyckich oraz fascy-
nacja sztuką ludową, szczególnie Podhala. Zainteresowanie
to zaowocowało, według Crowleya, stworzeniem dwóch kie-
runków stylowych: gotyku nadwiślańskiego i stylu zakopiań-
skiego.
Rozdział W marzeniach ukojenie zawiera opis działal-
ności kontynuatorów idei pracy organicznej przez Towarzy-
stwo "Polska Sztuka Stosowana". Jego celem było zachowa-
nie i ocalenie polskiej kultury, przez wywieranie wpływu na
warsztaty i rzemieślników polskich. W 1913 r. kilku człon-
ków TPSS założyło stowarzyszenie Warsztaty Krakowskie.
Interesowali się oni rozwojem współpracy między artystą a
rzemieślnikiem. Uważali, że sztuka powinna docierać do
ludzi we wszystkich sferach życia, niezależnie od ich mate-
rialnej pozycji. Autor omawia także problematykę ruchu mło-
dopolskiego związanego zhasłem sztuka dla sztuki. Analizuje
twórczość Stanisława Wyspiańskiego i rolę jaką odegrał w
kształtowaniu się sztuki polskiej początku dwudziestego wie-
ku.
Rozdział czwarty jest poświęcony sytuacji kulturalnej i
politycznej Polski po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. W
tym okresie staje się jeszcze bardziej oczywiste zwrócenie
większej uwagi na tematykę narodową. Konsekwencją sca-
lenia przedrozbiorowych ziem polskich było między innymi
przenoszenie się artystów z Krakowa — centrum kulturalnego
Polski rozbiorowej — do Warszawy, centrum politycznego
(autor pomija inne większe ośrodki jak Wilno, Poznań,
Lwów). Utworzenie w 1922 r. Szkoły Sztuk Pięknych w
Warszawie - państwowej szkoły wyższej, oraz liczba rządo-
wych zamówień, przyciągały artystów z Krakowa. Byli wśród
nich Karol Tichy, Józef Czajkowski, propagujący, tak jak w
Krakowie, idee Johna Ruskina i Williama Morrisa. Z Krako-
wa do Warszawy przybył także Jerzy Warchałowski, główny
organizator Towarzystwa "Polska Sztuka Stosowana" oraz
polskiej ekspozycji na Wystawę Paryską 1925 r. Pawilon był
pokazem polskiej współczesnej sztuki dekoracyjnej polskie-
go artdeco. Ekspozycja ta odniosła olbrzymi sukces artysty-
czny i propagandowy, przyznano jej twórcom 172 nagrody
w tym 36 Grand Prix i 36 dyplomów honorowych.
Obok sztuki łączącej elementy folkloru i współczesności
występował równolegle nurt nowoczesny, zwany też między-
narodowym, analizowany przez D.Crowleya w rozdziale pod
tytułem Kwestionowanie zaściankowości. Kierunek związa-
ny ze sztuką rodzimą wywołał ostrą krytykę jeszcze przed
Wystawą Paryską. Grono młodych artystów utworzyło w
1924 r. grupę pod nazwą "Blok", nie uznającą stylistyki szkoły
związanej z art deco. Uważali oni, że sztuka jest związana
ściśle z problemami społecznymi i pragnęli, wprowadzać w
życie idee funkcjonał izmu; proponowali nowe technologie.
Działalność "Bloku" po jego rozłamie kontynuowali już w
praktyce artyści grupy "Praesens", projektując głównie ar-
chitekturę, dostosowując jej formy do społecznych potrzeb.
191
I WYSTAW
Biuletyn Historii Sztuki
R.LVI, 1994, Nr 1-2
PL ISSN 0006-3967
David Crowley, "National style and nation - state. Design in Poland from the rernacular
revival to the international style Manchester and New York: University Press 1992 ss.150
(Studies in Design and Materiał Culture)
David Crowley jest wykładowcą na Wydziale Historii
Sztuki i Projektowania na Politechnice w Staffordshire w
Wielkiej Brytanii. Materiały do niniejszej książki zbierał pod-
czas swego rocznego pobytu w Polsce.
W pracy National style and nation — State (Styl narodowy
i naród - państwo) autor kreśli szeroką panoramę historii
polskiej sztuki dekoracyjnej; jej rozwój łączy ściśle z losami
naszego narodu. Dzieje Polski, poczynając od czasów Stani-
sława Augusta poprzez rozbiory, powstanie listopadowe i
styczniowe oraz odrodzenie się państwa polskiego -to kanwa,
na której rozwija swój temat.
We wstępie Crowley podejmuje próbę przedstawienia
specyfiki ducha narodowego Polaków. Romantycznie pojmo-
wana historia narodu według Crowleya doprowadziła do
dwóch powstań - listopadowego i styczniowego - zakończo-
nych klęską. Na gruncie głębokiej depresji i rozczarowania
rodziły się nowe idee, których sens sprowadzał się do walki
o przetrwanie polskości poprzez rozwój ekonomiczny i kul-
turalny kraju. Zaczęto interesować się również kulturą mate-
rialną. Przede wszystkim jednak sztuka przez metafory, alu-
zje, symbolikę miała być wyrazem patriotyzmu.
W drugim rozdziale autor opisuje działalność Muzeum
Techniczno-Przemysłowego, założonego przez Adriana Ba-
nieckiego w Krakowie, a opartego na ideach Ruskina. Miało
ono na celu rozwój lokalnego rzemiosła i przemysłu oraz
kształtowanie gustów zarówno odbiorców jak i rzemieślni-
ków. Poza gromadzeniem eksponatów, narzędzi i technicz-
nych modeli prowadzono też działalność dydaktyczną. Orga-
nizowano kursy dla rzemieślników, a także dla kobiet - przy-
gotowując świadome Matki Polki do właściwego wychowa-
nia przyszłych pokoleń. Problematykę tego rozdziału, próbę
zachowania polskości przez pracę, podsumowuje autor opi-
sem dwóch kierunków, które odzwierciedlały te usiłowania
w sztuce: poszukiwania stylu polskiego w epokach historycz-
nych, powrót do form renesansowych i gotyckich oraz fascy-
nacja sztuką ludową, szczególnie Podhala. Zainteresowanie
to zaowocowało, według Crowleya, stworzeniem dwóch kie-
runków stylowych: gotyku nadwiślańskiego i stylu zakopiań-
skiego.
Rozdział W marzeniach ukojenie zawiera opis działal-
ności kontynuatorów idei pracy organicznej przez Towarzy-
stwo "Polska Sztuka Stosowana". Jego celem było zachowa-
nie i ocalenie polskiej kultury, przez wywieranie wpływu na
warsztaty i rzemieślników polskich. W 1913 r. kilku człon-
ków TPSS założyło stowarzyszenie Warsztaty Krakowskie.
Interesowali się oni rozwojem współpracy między artystą a
rzemieślnikiem. Uważali, że sztuka powinna docierać do
ludzi we wszystkich sferach życia, niezależnie od ich mate-
rialnej pozycji. Autor omawia także problematykę ruchu mło-
dopolskiego związanego zhasłem sztuka dla sztuki. Analizuje
twórczość Stanisława Wyspiańskiego i rolę jaką odegrał w
kształtowaniu się sztuki polskiej początku dwudziestego wie-
ku.
Rozdział czwarty jest poświęcony sytuacji kulturalnej i
politycznej Polski po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. W
tym okresie staje się jeszcze bardziej oczywiste zwrócenie
większej uwagi na tematykę narodową. Konsekwencją sca-
lenia przedrozbiorowych ziem polskich było między innymi
przenoszenie się artystów z Krakowa — centrum kulturalnego
Polski rozbiorowej — do Warszawy, centrum politycznego
(autor pomija inne większe ośrodki jak Wilno, Poznań,
Lwów). Utworzenie w 1922 r. Szkoły Sztuk Pięknych w
Warszawie - państwowej szkoły wyższej, oraz liczba rządo-
wych zamówień, przyciągały artystów z Krakowa. Byli wśród
nich Karol Tichy, Józef Czajkowski, propagujący, tak jak w
Krakowie, idee Johna Ruskina i Williama Morrisa. Z Krako-
wa do Warszawy przybył także Jerzy Warchałowski, główny
organizator Towarzystwa "Polska Sztuka Stosowana" oraz
polskiej ekspozycji na Wystawę Paryską 1925 r. Pawilon był
pokazem polskiej współczesnej sztuki dekoracyjnej polskie-
go artdeco. Ekspozycja ta odniosła olbrzymi sukces artysty-
czny i propagandowy, przyznano jej twórcom 172 nagrody
w tym 36 Grand Prix i 36 dyplomów honorowych.
Obok sztuki łączącej elementy folkloru i współczesności
występował równolegle nurt nowoczesny, zwany też między-
narodowym, analizowany przez D.Crowleya w rozdziale pod
tytułem Kwestionowanie zaściankowości. Kierunek związa-
ny ze sztuką rodzimą wywołał ostrą krytykę jeszcze przed
Wystawą Paryską. Grono młodych artystów utworzyło w
1924 r. grupę pod nazwą "Blok", nie uznającą stylistyki szkoły
związanej z art deco. Uważali oni, że sztuka jest związana
ściśle z problemami społecznymi i pragnęli, wprowadzać w
życie idee funkcjonał izmu; proponowali nowe technologie.
Działalność "Bloku" po jego rozłamie kontynuowali już w
praktyce artyści grupy "Praesens", projektując głównie ar-
chitekturę, dostosowując jej formy do społecznych potrzeb.
191