Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (56.1994)

ANTONI WIWULSKI JAKO ARCHITEKT

kościoła krakowskiego, są w rzeczywistości projektami
kościoła w Wilnie: APM TJ sygn. 5000 k. 57-63.
13. Twórca pomnika Jagiełły ...; ŚCLAVUS, o.c.
14. Nowy kościół w Wilnie, "Życie Ilustrowane" 1907 nr 10
s. 74-75.
15. HEL. ROM. [H. Romerówna], Sztuka w Paryżu. "Kurier
Litewski" 1908 nr 105 s. 2. Za wskazanie powyższego
źródła składam podziękowanie prof. dr hab. Jerzemu
Malinowskiemu.
16. Twórca pomnika Jagiełły...', P. KUBICKI (oprać.), Bo-
jownicy kapłani za sprawę kościoła i ojczyzny w latach
1861-1915. Cz. 2 1.1. Sandomierz 1936 s. 747.
17. Twórca pomnika Jagiełły ...
18. ŚWIĄTEK, o.c., s. 36.
19. Projekt na kościół Serca Jezusowego w Wilnie..., "Świat"
1910 nr2s. 11.
20. Konkursa. Protokół. "Architekt" 1908 nr 1 s. 7, tabl. 1-2.
21. Redakcja, [bez tyt.]. "Architekt" 1908 nr 1 s. 10-12.
22. Muzeum Tatrzańskie, Zb. graf. sygn. S/86 a,b,c/MT. Pro-
jekt pod godłem Granit, oznaczony numerem 3 wymie-
niany jest w protokóle jury; odrzucony został jednak już
przy wstępnej selekcji, zob.: Konkursa. Protokół, o.c.
23. HEL. ROM., o.c.
24. ZYCH., Kaplica nad Morskim Okiem. "Świat" 1911 nr 11
s. 17.
25. Ibidem.
26. HEL. ROM., o.c.
27. ŻEMAITYTE, o.c., s. 113. Za wskazanie powyższego
źródła składam podziękowania dr Ingridę Korsakite z
Wilna.
28. Nieznane dzieło Antoniego Wiwulskiego, twórcy pomnika
Jagiełły w Krakowie. "Świat" 1910 nr 12 s. 11.
29. Ibidem.
30. HEL. ROM., o.c.
31. Z pracowni paryskiej Antoniego Wiwulskiego. "Tygodnik
Ilustrowany" 1912 nr 37 s. 774; W archiwum jezuitów w
Krakowie zachowała się reprodukcja projektu kaplicy z
odręczną adnotacją A. Wiwulskiego na odwrociu: [...]
której plany już zatwierdzono; pierwsza więc z mych
większych kompozycji, która się realizuje - APM TJ sygn.
5000 k.64. Notatka nie jest jednak datowana.
32. ŻEMAITYTE, o.c.; GALAUNE, o.c.
33. Wiadomości... Budowa kościoła Serca Jezusowego. "Ku-
rier Litewski" 1913 nr 164 s. 2; Różne. Nowa placówka
polska w Wilnie. "Kurier Litewski-" 1913 nr 164 s. 2-3.
34. Wiadomości...,
35. Wiadomości... Budowa kościoła Serca Jezusowego. "Ku-
rier Litewski" 1913 nr 178 s. 2.
36. Ibidem,
37. ks. K. LUBIANIEC, Pamiątka poświęcenia kamienia
węgielnego pod kościół Ser ca Jezusowego h> Wilnie. Wil-
no 1913.
38. Wiadomości... Poświęcenie kamienia węgielnego kościo-
ła Serca Jezusowego. "Kurier Litewski" 1913 nr 214 s. 2.
39. J. KURCZEWSKI, Pamiątka zbudowania i poświęcenia
trzech krzyżów w Wilnie na Górze trzykrzyskiej w roku
1916. Wilno [1916]; J. KŁOS, Wilno. Przewodnik krajo-
znawczy. Wyd. III. Wilno 1937 s. 92 i 275.
40. A. GRZYMAŁA-SIEDLECKI, Ś.p. Antoni Wiwulski.
"Tygodnik Ilustrowany" 1919 nr 6 s. 90; ŚWIĄTEK, o.c.,

s. 67. 10 stycznia 1932 r. w kościele serca Jezusowego
odsłonięto pomnik Antoniego Wiwulskiego dłuta jego
współpracownika prof. Władysława Balzukiewicza.
Przedstawiał on gipsowe popiersie artysty w obramieniu
z czerwonego marmuru z inskrypcją następującej treści:
Antoni Wiwulski ur. 7 II 1872 zm. 10 I 1919. Artysta,
rzeźbiarz, architekt. Twórca tej świątyni -służył wier-
nie wierze i pięknu - syn tej ziemi w walce o jej wyzwole-
nie na posterunku poległ - zob. Pomnik Antoniego
Wiwulskiego. "Przegląd Chyrowski" 1932 nr I s. 59; por.
też: Ku czci Antoniego Wiwulskiego. "Sztuki Piękne"
1932 nr 1 s. 37.
41. J. KŁOS, Wilno. Przewodnik krajoznawczy. Wyd. I. Wil-
no 1923 s. 98-99.
42. Udostępnienie tej wersji projektu i informacje o nim
zawdzięczam uprzejmości prof. dr. hab. Edmunda Mała-
chowicza, któremu tądrogą składam podziękowania; por.
E. MAŁACHOWICZ, Architektura dwudziestolecia mię-
dzywojennego w Wilnie. [W:] Architektura i urbanistyka
w Polsce w latach 1918-1978. Warszawa 1989 s. 121 i
123 (Studia i materiały do teorii i historii architektury i
urbanistyki. T. XVII).
43. Reprodukcję tej wersji projektu zawiera część ilustracyj-
na dysertacji naukowej (kandydackiej) N. LUKSIONY-
TE, Stilewoje razwitije architektury Litwy w pieriod
1830-1920 godow. Kaunas 1984 mszp., za której udostę-
pnienie składam podziękowania prof. dr. hab. J. Malino-
wskiemu (por. TAŻE, Architektura wileńska z lat
1860-1914. [W:] Architektura XIX i początku XX wie-
ku..., s. 164). Żreprodukowanie tej ilustracji nie było
możliwe.
44. ks. A. ABRAMOWICZ, Dziwolągi w sztuce kościelnej.
"Jutrzenka Białostocka" 1936 nr 6 s. 2. Autor artykułu
pisze: "Oto olbrzymi gmach kościoła Serca Jezusowego
w Wilnie [...] ma dźwigać w skrzyżowaniu naw olbrzymią
postać Chrystusa, stanowiącego jednocześnie i kopułę
główną z oknami we fałdach sukni Chrystusowej [...]".
Odnosi się on krytycznie do tej koncepcji postulując
powrót do "pierwotnego projektu Wiwulskiego".
45. Sugestię taką wyraził w prywatnym liście prof. dr hab. E.
Małachowicz.
46. ŚWIĄTEK, o.c., s. 69.
47. Tę fazę budowy ukazuje ilustracja w pracy: ŚWIĄTEK, o.c.
s. 51. Stan po ostatecznym przerwaniu prac ukazują zdjęcia
zamieszczone w pracy: DREMA, o.c., s. 24 i 27.
48. ŻEMAITYTE, o.c., s. 114.
49. APM TJ sygn. 1293-1 k.2
50 Wśród dzieł rzeźbiarskich, obok wspominanych w tek-
ście pomników, wymienić należy konkursowy projekt
pomnika Tadeusza Kościuszki dla Waszyngtonu z 1907
roku (APM TJ sygn. 5000 k.60) oraz pomnik Kościuszki
w formie kamiennej płyty reliefowej wmurowany w nawę
boczną kościoła św. Jana w Wilnie (1917).
51. Wspomnieć tu można o freskach, wykonanych obok oł-
tarza z figurą Matki Boskiej w kaplicy "Betania" w Wilnie
[ŚWIĄTEK, o.c., il. przed s. 29; po 1913] oraz obraz Św.
Jerzy, namalowany do jednego z kościołów gubemii sa-
marskiej (APM TJ sygn. 5000 k.62).
52. Osobnym zagadnieniem, które także należy poruszyć jest
religijna postawa Antoniego Wiwulskiego. Artysta znany

69