DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Bartnicka-Górska, Hanna: Zygmunta Waliszewskiego lata krakowskie 1921-1924
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0094
HANNA BARTNICKA-GÓRSKA
reprezentacyjnego zespołu prac artysty, oraz kilkuset li-
stów do żony Wandy. Sam malarz nie dbał o swe prace i
wielu nie sygnował.
2. Kazimierz Mitera (1897-1936) malarz i krytyk. Studia w
Akademii krakowskiej uzupełniał w latach 1929-1932
w Paryżu. Działacz "Bratniaka", Związku Zawodowego
Polskich Artystów Plastyków i "Głosu Plastyków", zgro-
madził bogate archiwum, znajdujące się obecnie w Zbio-
rach Specjalnych Bibl. Instytutu Sztuki PAN w
Warszawie [sygn. 1663]. Oprócz własnych, zebrał kole-
kcję prac malarzy krakowskich. Cała ta spuścizna, leżąca
w zapomnieniu ponad 50 lat, została mi udostępniona w
1992r. Informację o znalezionych pracach Waliszewskie-
go opublikowałam w komunikacie w "Art & Busi-
ness"(1993 nr 1-2 s. 52-54). Są tam barwne reprodukcje
obrazów, o których tu będzie mowa, jak: Projekty kostiu-
mów, 1922, akw., Portret Józefa Czapskiego, 1924, ol.,
Pastuszki pod drzewem, ol., 1924, Chrystus na krzyżu,
1924, ol., Pejzaż z chmurą, akw., 1924, Pastuszki z kro-
wami w lesie, [1922-1924], ol. Część tego zespołu została
wystawiona w Warszawie (zob. kat.: Wystawa prac nie-
znanych, Zygmunt Waliszewski... KazimierzMitera... Ga-
leria "Rempex" Warszawa 1993. Prace Waliszewskiego
ze zbiorów Mitery są zasadniczym tematem tego opraco-
wania.
3. Mikołaj Sklifasowski (1870-1935), malarz, pedagog,
serbsko-polski ego pochodzenia. Ukończył, zgodnie z wo-
ląrodziców, studia prawnicze w Moskwie, równocześnie
studiując skrycie malarstwo. Od r. 1905 działał na Kau-
kazie. Prowadził w Tyflisie (Tbilisi) Kursy Rysunku i
Malarstwa, na które w latach 1911-1914 uczęszczał Wa-
liszewski z siostrą Walerią.
4. Kirył Zdaniewicz (1892-1969), malarz, pierwszy mąż
Walerii Waliszewskiej (1896-1975). Była ona później
żoną pisarza Konstantego Paustowskiego, a następnie
biologa Mikołaja Nawaszina. Nazwisko jego nosiła do
śmierci. Ilia Zdaniewicz (1894-1975), awangardowy po-
eta, w r. 1920 wyemigrował do Francji, gdzie związał się
z tamtejszą awangardą. Używał pseudonimu "Hiazd".
5. Nazwisko Waliszewskiego cytowane jest w opracowa-
niach twórczości Pirosmanaszwilego, jako odkrywcy
dwóch jego znaczących obrazów: Niedźwiedź w noc księ-
życową oraz Kolejka linowa — motyw góry Dawida Mtac-
minda.
6. Cecylia Emerykowa z domu Regulska (zm. 1935, War-
szawa) była siostrą matki Waliszewskiego - Michaliny.
7. Wielu tyfliskich malarzy, przyjaciół Waliszewskiego,
kontynuowało studia w Paryżu, jak np.: Łado Gudiaszwili
w latach 1919-1926, Dawid Kakabadze w latach 1919-
1928, Helena Achwlediani w latach 1923-1928. Należą
oni do czołowych przedstawicieli malarstwa gruzińskie-
go-
8. Kazimierz Mitera po nieudanej operacji wyrostka roba-
czkowego, zmarł kilkanaście dni po Waliszewskim. Naj-
widoczniej nie przekazał informacji o swojej kolekcji,
gdyż żadna z prac, będących w jego posiadaniu nie była
wystawiona na pośmiertnej wystawie Waliszewskiego,
ani później.
9. J. JAREMA, Epitafium. "Głos Plastyków" 1937 nr 1-7
s. 23-24.
10. Marian Szczyrbuła (1899-1942). Studiował w ASP w
Krakowie w latach 1916-1921. W 1924 r. wyjechał z
kapistami do Paryża. Wróciwszy po roku, został nauczy-
cielem w Wilejce. Należał do grupy "Zwornik". Podczas
II wojny światowej został wywieziony w głąb ZSRR.
Zmarł w Tobolsku.
11. W. TERLECKI, Koncert malarski. "Kurier Lwowski"
1922 nr 55 s. 4, cyt. za : P. ŁUKASZEWICZ, Zrzeszenie
Artystów Polskich "Artes"... Wrocław 1975 s. 17.
12. Autorami dekoracji malarskich byli: Z. Pronaszko, T.
Czyżewski, L. Chwistek, H. Gotlib, J. Cybis, J. Jarema,
M. Szczyrbuła, Z. Stryjeńska, Z. Waliszewski. Pod naci-
skiem administracji lokalu, malowidła zostały później
zamalowane.
13. Ok. 1919 r. Waliszewski został zaangażowany przez zna-
nego malarza rosyjskiego Siergieja Sudiejkina, prze-
bywającego w Tyflisie, do pomocy przy malowidłach
ściennych w lokalu artystów "Kimirion". Przedstawiały
one sceny z życia starego Tyflisu, a główną ich część
zajmowała grupa poetów gruzińskich. Waliszewski wy-
konywał elementy dekoracyjne, kwiaty i ptaki. W 1978 r.
w środowisku artystycznym dyskutowano możliwość od-
słonięcia tych dawno już zamalowanych dekoracji.
14. T. CZYŻEWSKI, Zygmunt Waliszewski. "Wiadomości
Literackie" 1937 nr 47 s. 5.
15. W Krakowie nastąpiły u Waliszewskiego pierwsze obja-
wy choroby Buergera, która została rozpoznana dopiero
w Paryżu w 1926 r. Po kilku operacjach i kolejnych
nawrotach choroby, Waliszewskiemu amputowano już w
1930 r. obie nogi.
16. Było to u Karoliny i jej męża Henryka Przewłockich w
majątku Mordy koło Siedlec, oraz u Leopoldyny i jej
męża Leona Łubieńskich w majątku Kazimierza Wielka
w Kieleckiem.
17. J. CZAPSKI, Patrząc. Kraków 1983 s. 73.
18. Ibidem s. 71.
19. J. WOLFF, Zygmunt Waliszewski. Warszawa 1969 s. 6-8.
20. Pastuszki z krowami w lesie, Pastuszki pod drzewem i
Chrystus na krzyżu zostały sprzedane na aukcji w "Rem-
pexie".
21. Rozmowa autorki z Marią i Józefem Czapskimi wiosną
1960 roku w Maisons Laffitte pod Paryżem.
22. J. CZAPSKI, o.c. s. 72.
23. Portret Józefa Poniatowskiego znajduje się w Muz. Gór-
nośląskim w Bytomiu (repr. barwna: J. WOLFF, o.c. s.
7). W1923 r. malarz wykonał jeszcze obrazLucjan Murat
na koniu (gwasz, Łódź, Muz. Sztuki), będący ciekawym
przykładem różnorodnych wpływów.
24. Miedzioryt P. Fiesingera wg rys. G. Tauberta z portretu
J. Grassiego (Warszawa, Muz. Literatury).
25. Antoine Charles Horace Vemet, zw. Carle (1758-1836),
francuski malarz historyczny, malarz koni, karykaturzy-
sta i litograf. Akwaforta J. Duplessi-Bartaux wykonana z
jego obrazu Przejście Napoleona przez Górę św. Bernar-
da, znajdująca się w zbiorach Bibl. Jagiellońskiej (repr.
wg. W. DULĘBA, Beethoven. Kraków 1984 s. 118-119).
Horace Vernet (1789-1863), syn Carla, znany głównie
jako malarz wojskowy, zyskał swego czasu znaczną po-
pularność. Jego obraz Mazepa i wilki (1836, ol., Avignon,
Musee Calvet), prawdopodobnie ze względu na polski
84
reprezentacyjnego zespołu prac artysty, oraz kilkuset li-
stów do żony Wandy. Sam malarz nie dbał o swe prace i
wielu nie sygnował.
2. Kazimierz Mitera (1897-1936) malarz i krytyk. Studia w
Akademii krakowskiej uzupełniał w latach 1929-1932
w Paryżu. Działacz "Bratniaka", Związku Zawodowego
Polskich Artystów Plastyków i "Głosu Plastyków", zgro-
madził bogate archiwum, znajdujące się obecnie w Zbio-
rach Specjalnych Bibl. Instytutu Sztuki PAN w
Warszawie [sygn. 1663]. Oprócz własnych, zebrał kole-
kcję prac malarzy krakowskich. Cała ta spuścizna, leżąca
w zapomnieniu ponad 50 lat, została mi udostępniona w
1992r. Informację o znalezionych pracach Waliszewskie-
go opublikowałam w komunikacie w "Art & Busi-
ness"(1993 nr 1-2 s. 52-54). Są tam barwne reprodukcje
obrazów, o których tu będzie mowa, jak: Projekty kostiu-
mów, 1922, akw., Portret Józefa Czapskiego, 1924, ol.,
Pastuszki pod drzewem, ol., 1924, Chrystus na krzyżu,
1924, ol., Pejzaż z chmurą, akw., 1924, Pastuszki z kro-
wami w lesie, [1922-1924], ol. Część tego zespołu została
wystawiona w Warszawie (zob. kat.: Wystawa prac nie-
znanych, Zygmunt Waliszewski... KazimierzMitera... Ga-
leria "Rempex" Warszawa 1993. Prace Waliszewskiego
ze zbiorów Mitery są zasadniczym tematem tego opraco-
wania.
3. Mikołaj Sklifasowski (1870-1935), malarz, pedagog,
serbsko-polski ego pochodzenia. Ukończył, zgodnie z wo-
ląrodziców, studia prawnicze w Moskwie, równocześnie
studiując skrycie malarstwo. Od r. 1905 działał na Kau-
kazie. Prowadził w Tyflisie (Tbilisi) Kursy Rysunku i
Malarstwa, na które w latach 1911-1914 uczęszczał Wa-
liszewski z siostrą Walerią.
4. Kirył Zdaniewicz (1892-1969), malarz, pierwszy mąż
Walerii Waliszewskiej (1896-1975). Była ona później
żoną pisarza Konstantego Paustowskiego, a następnie
biologa Mikołaja Nawaszina. Nazwisko jego nosiła do
śmierci. Ilia Zdaniewicz (1894-1975), awangardowy po-
eta, w r. 1920 wyemigrował do Francji, gdzie związał się
z tamtejszą awangardą. Używał pseudonimu "Hiazd".
5. Nazwisko Waliszewskiego cytowane jest w opracowa-
niach twórczości Pirosmanaszwilego, jako odkrywcy
dwóch jego znaczących obrazów: Niedźwiedź w noc księ-
życową oraz Kolejka linowa — motyw góry Dawida Mtac-
minda.
6. Cecylia Emerykowa z domu Regulska (zm. 1935, War-
szawa) była siostrą matki Waliszewskiego - Michaliny.
7. Wielu tyfliskich malarzy, przyjaciół Waliszewskiego,
kontynuowało studia w Paryżu, jak np.: Łado Gudiaszwili
w latach 1919-1926, Dawid Kakabadze w latach 1919-
1928, Helena Achwlediani w latach 1923-1928. Należą
oni do czołowych przedstawicieli malarstwa gruzińskie-
go-
8. Kazimierz Mitera po nieudanej operacji wyrostka roba-
czkowego, zmarł kilkanaście dni po Waliszewskim. Naj-
widoczniej nie przekazał informacji o swojej kolekcji,
gdyż żadna z prac, będących w jego posiadaniu nie była
wystawiona na pośmiertnej wystawie Waliszewskiego,
ani później.
9. J. JAREMA, Epitafium. "Głos Plastyków" 1937 nr 1-7
s. 23-24.
10. Marian Szczyrbuła (1899-1942). Studiował w ASP w
Krakowie w latach 1916-1921. W 1924 r. wyjechał z
kapistami do Paryża. Wróciwszy po roku, został nauczy-
cielem w Wilejce. Należał do grupy "Zwornik". Podczas
II wojny światowej został wywieziony w głąb ZSRR.
Zmarł w Tobolsku.
11. W. TERLECKI, Koncert malarski. "Kurier Lwowski"
1922 nr 55 s. 4, cyt. za : P. ŁUKASZEWICZ, Zrzeszenie
Artystów Polskich "Artes"... Wrocław 1975 s. 17.
12. Autorami dekoracji malarskich byli: Z. Pronaszko, T.
Czyżewski, L. Chwistek, H. Gotlib, J. Cybis, J. Jarema,
M. Szczyrbuła, Z. Stryjeńska, Z. Waliszewski. Pod naci-
skiem administracji lokalu, malowidła zostały później
zamalowane.
13. Ok. 1919 r. Waliszewski został zaangażowany przez zna-
nego malarza rosyjskiego Siergieja Sudiejkina, prze-
bywającego w Tyflisie, do pomocy przy malowidłach
ściennych w lokalu artystów "Kimirion". Przedstawiały
one sceny z życia starego Tyflisu, a główną ich część
zajmowała grupa poetów gruzińskich. Waliszewski wy-
konywał elementy dekoracyjne, kwiaty i ptaki. W 1978 r.
w środowisku artystycznym dyskutowano możliwość od-
słonięcia tych dawno już zamalowanych dekoracji.
14. T. CZYŻEWSKI, Zygmunt Waliszewski. "Wiadomości
Literackie" 1937 nr 47 s. 5.
15. W Krakowie nastąpiły u Waliszewskiego pierwsze obja-
wy choroby Buergera, która została rozpoznana dopiero
w Paryżu w 1926 r. Po kilku operacjach i kolejnych
nawrotach choroby, Waliszewskiemu amputowano już w
1930 r. obie nogi.
16. Było to u Karoliny i jej męża Henryka Przewłockich w
majątku Mordy koło Siedlec, oraz u Leopoldyny i jej
męża Leona Łubieńskich w majątku Kazimierza Wielka
w Kieleckiem.
17. J. CZAPSKI, Patrząc. Kraków 1983 s. 73.
18. Ibidem s. 71.
19. J. WOLFF, Zygmunt Waliszewski. Warszawa 1969 s. 6-8.
20. Pastuszki z krowami w lesie, Pastuszki pod drzewem i
Chrystus na krzyżu zostały sprzedane na aukcji w "Rem-
pexie".
21. Rozmowa autorki z Marią i Józefem Czapskimi wiosną
1960 roku w Maisons Laffitte pod Paryżem.
22. J. CZAPSKI, o.c. s. 72.
23. Portret Józefa Poniatowskiego znajduje się w Muz. Gór-
nośląskim w Bytomiu (repr. barwna: J. WOLFF, o.c. s.
7). W1923 r. malarz wykonał jeszcze obrazLucjan Murat
na koniu (gwasz, Łódź, Muz. Sztuki), będący ciekawym
przykładem różnorodnych wpływów.
24. Miedzioryt P. Fiesingera wg rys. G. Tauberta z portretu
J. Grassiego (Warszawa, Muz. Literatury).
25. Antoine Charles Horace Vemet, zw. Carle (1758-1836),
francuski malarz historyczny, malarz koni, karykaturzy-
sta i litograf. Akwaforta J. Duplessi-Bartaux wykonana z
jego obrazu Przejście Napoleona przez Górę św. Bernar-
da, znajdująca się w zbiorach Bibl. Jagiellońskiej (repr.
wg. W. DULĘBA, Beethoven. Kraków 1984 s. 118-119).
Horace Vernet (1789-1863), syn Carla, znany głównie
jako malarz wojskowy, zyskał swego czasu znaczną po-
pularność. Jego obraz Mazepa i wilki (1836, ol., Avignon,
Musee Calvet), prawdopodobnie ze względu na polski
84