DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Wierzbicka, Anna: Andrzej Pronaszko: znany scenograf i zapomniany malarz
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0113
ANDRZEJ PRONASZKO
metryzowanej postaci, podkreśla intensywna barwa.
Praca ta, o kolorowych, płaskich płaszczyznach, może
się kojarzyć z twórczością Paul’a Gauguina. Jest bo-
wiem prawdopodobne, że Pronaszko oglądał obrazy
tego artysty na wystawie kolekcji Gabrieli Zapolskiej,
która odbyła się w Krakowie w 1910 r.17 Do cyklu tego
należał także obraz olejny Na wzgórzu śmierci, nieza-
chowany, wystawiony w 1914 roku18. Drugi z kolei cykl
jest nam znany na podstawie wykonanego techniką ak-
wareli obrazu Procesja, 1913-16, [il. 12] oraz pracy o
tym samym tytule, być może stanowiącej olejną, nieco
odmienną wersję tego tematu, przedstawionej na repro-
dukcji w "Głosie Plastyków" (1938 nr VIII - XII s. 30).
Obydwa dzieła charakteryzuje obrysowująca poszcze-
gólne fragmenty postaci gruba kreska, dzieląca je na
odrębne pola. Płaszczyzny, obwiedzione konturem, wy-
stępują także w bardzo ekspresyjmym gwaszu z około
1916-17 pt. Zdjęcie z krzyża, nie zachowanym, znanym
jedynie z reprodukcji w "Świecie" (1920 nr 3 s. 10).
Gwasz ten, podobnie jak wcześniejsze prace, przy-
II. 4. A. Pronaszko, projekt okładki: W.Bunikiewicz, "Ballady",
Lwów 1920
III. 4. A. Pronaszko, design for cover of: W. Bunkiewicz,
"Ballads", Lvov 1920
II. 3. A. Pronaszko, "Autokarykatura", rys. ołówkiem.
Warszawa, Muzeum Teatralne. Fot. T. Kaźmierski
Ul. 3. A. Pronaszko, "SelfCaricature", pencil drawing.
Warsaw, The Theatre Museum. Photo T. Kaźmierski
pominą projekt witrażu bądź mozaiki. Jego autor sam
zresztą przyznaje, iż: "Opracowując jakiś obraz malo-
wałem go często z myślą, że jest on studium przygoto-
wawczym do fresku lub mozaiki (...)"19. W podobnym
stylu namalowany został kolejny gwasz Pronaszki z
1917 r. zatytułowany Mnich [il. 13]. Około 1916 po-
wstała również niezachowana akwarela Bóstwo2®.
Wszystkie wymienione tu, a zachowane, prace odzna-
czają się ponadto bogatą gamą barwną, z przewagą
zieleni. Wydaje się, że stworzone w latach 1913-16
dzieła Pronaszki zgodne są z przyświecającym mu
wówczas credo, opublikowanym po wielu latach na
łamach "Głosu Plastyków": "Przedmiot realny jest w
malarstwie jedynie pretekstem do działania artystyczne-
go, a formy, mimo że są wyobrażeniami natury (odle-
głymi) wyrastają z atmosfery indywidualnego marzenia
o barwie, a nie z naśladowania natury"21.
W 1916 r. Andrzej i Zbigniew Pronaszkowie oraz
Tytus Czyżewski postanowili założyć "Towarzystwo
Skrajnych Modernistów", które za cel postawiło sobie:
"(...) przeciwstawić się tępocie i ogólnej śpiączce jaka
panowała wówczas w sztuce polskiej"22. Nowe ugrupo-
wanie faktycznie przyjęło nazwę Ekspresjoniści Polscy,
a od 1919 - Formiści. Już w 1917 r. liczyło ono, prócz
trojga założycieli, dziewięciu członków. W artykule O
103
metryzowanej postaci, podkreśla intensywna barwa.
Praca ta, o kolorowych, płaskich płaszczyznach, może
się kojarzyć z twórczością Paul’a Gauguina. Jest bo-
wiem prawdopodobne, że Pronaszko oglądał obrazy
tego artysty na wystawie kolekcji Gabrieli Zapolskiej,
która odbyła się w Krakowie w 1910 r.17 Do cyklu tego
należał także obraz olejny Na wzgórzu śmierci, nieza-
chowany, wystawiony w 1914 roku18. Drugi z kolei cykl
jest nam znany na podstawie wykonanego techniką ak-
wareli obrazu Procesja, 1913-16, [il. 12] oraz pracy o
tym samym tytule, być może stanowiącej olejną, nieco
odmienną wersję tego tematu, przedstawionej na repro-
dukcji w "Głosie Plastyków" (1938 nr VIII - XII s. 30).
Obydwa dzieła charakteryzuje obrysowująca poszcze-
gólne fragmenty postaci gruba kreska, dzieląca je na
odrębne pola. Płaszczyzny, obwiedzione konturem, wy-
stępują także w bardzo ekspresyjmym gwaszu z około
1916-17 pt. Zdjęcie z krzyża, nie zachowanym, znanym
jedynie z reprodukcji w "Świecie" (1920 nr 3 s. 10).
Gwasz ten, podobnie jak wcześniejsze prace, przy-
II. 4. A. Pronaszko, projekt okładki: W.Bunikiewicz, "Ballady",
Lwów 1920
III. 4. A. Pronaszko, design for cover of: W. Bunkiewicz,
"Ballads", Lvov 1920
II. 3. A. Pronaszko, "Autokarykatura", rys. ołówkiem.
Warszawa, Muzeum Teatralne. Fot. T. Kaźmierski
Ul. 3. A. Pronaszko, "SelfCaricature", pencil drawing.
Warsaw, The Theatre Museum. Photo T. Kaźmierski
pominą projekt witrażu bądź mozaiki. Jego autor sam
zresztą przyznaje, iż: "Opracowując jakiś obraz malo-
wałem go często z myślą, że jest on studium przygoto-
wawczym do fresku lub mozaiki (...)"19. W podobnym
stylu namalowany został kolejny gwasz Pronaszki z
1917 r. zatytułowany Mnich [il. 13]. Około 1916 po-
wstała również niezachowana akwarela Bóstwo2®.
Wszystkie wymienione tu, a zachowane, prace odzna-
czają się ponadto bogatą gamą barwną, z przewagą
zieleni. Wydaje się, że stworzone w latach 1913-16
dzieła Pronaszki zgodne są z przyświecającym mu
wówczas credo, opublikowanym po wielu latach na
łamach "Głosu Plastyków": "Przedmiot realny jest w
malarstwie jedynie pretekstem do działania artystyczne-
go, a formy, mimo że są wyobrażeniami natury (odle-
głymi) wyrastają z atmosfery indywidualnego marzenia
o barwie, a nie z naśladowania natury"21.
W 1916 r. Andrzej i Zbigniew Pronaszkowie oraz
Tytus Czyżewski postanowili założyć "Towarzystwo
Skrajnych Modernistów", które za cel postawiło sobie:
"(...) przeciwstawić się tępocie i ogólnej śpiączce jaka
panowała wówczas w sztuce polskiej"22. Nowe ugrupo-
wanie faktycznie przyjęło nazwę Ekspresjoniści Polscy,
a od 1919 - Formiści. Już w 1917 r. liczyło ono, prócz
trojga założycieli, dziewięciu członków. W artykule O
103