DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Polanowska, Jolanta: Francuska kariera Jana Mirosława Peske
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0167
MIROSŁAW PESKE
Georges Clemenceau (miał on do końca życia w swym
pokoju, obok pejzażu Moneta, przedstawienie wiel-
kiego drzewa pędzla Peske) i bogatych mecenasów,
jak Jean Hennessy (w 1932 artysta wykonał wiele płó-
cien do jego zamku w Cognac). Wiernymi kolekcjone-
rami jego prac byli też Guillaume Apolinnaire, Felix
Feneon, Maria Skłodowska-Curie i jej rodzina. Innym
polskim śladem z okresu dojrzałych i późnych lat
malarza, była znajomość ze wspomnianym krytykiem
Edwardem Woronieckim - szczerym wielbicielem jego
sztuki. Artysta ofiarował mu akwafortę Pejzaż z połu-
dniowej Francji, z dedykacją: d M. E. Woroniecki
bien cordialement Jean Peske, obecnie znajdującą się
w Gabinecie Grafiki i Rysunków Współczesnych Mu-
zeum Narodowego w Warszawie [il. 3], Jest to jedyne,
ujawnione dotąd, jego dzieło w zbiorach polskich.
Peske w 1921 r. wziął udział w wystawie sztuki
polskiej w Grand Palais w Paryżu11. Szczególną uwagę
zwraca też jego uczestnictwo w ciekawym, a mało dotąd
znanym epizodzie z dziejów artystycznych stosunków
polsko-francuskich - w Tomboli artystycznej au profit
des artistes polonais victimes de la Guerre, zorganizo-
wanej w dniach 28 XII 1915 - 15 I 1916 w Galerie
Bemheim Jeune w Paryżu, przez Komitet z Paulem
Signac na czele, wśród ofiarodawców której byli m.in.
Augustę Renoir, Augustę Rodin, jego uczeń Emile An-
toine Bourdelle, Constantin Brancusi, Henri Matisse,
Pablo Picasso i Suzanne Valadon [il. 4]. Peske zmarł 21
marca 1949 r. w miejscowości Le Mans.
Spuścizna Jana Peske stanowi jeszcze jedno po-
twierdzenie istnienia we Francji bogatych materiałów
dotyczących polskich artystów, którzy tworzyli tam w
2. poł. XIX w. i 1. poł. XX w. Źródła te wskazują na
potrzebę bardziej całościowych badań nad sztuką arty-
stów przybywających z Polski do Francji. Pozwoliłoby
to na stworzenie pełniejszego obrazu polskiej sztuki
nowoczesnej, a zarazem wyświetlenie problemu udziału
polskich artystów w tworzeniu nowoczesnej sztuki fran-
cuskiej. Wspomniane Memoires Jana Peski, uważane-
go m.in. przez cytowanego już Jeana Boureta, za l’un
des fondateurs de l’Ecole de Paris, mogłyby się stać
cennym źródłem w tej materii.
Przypisy
* Pragnę podziękować Ecole des HautesEtudes en Scien-
ces Sociales w Paryżu za stypedium, w grudniu 1991 r.,
które pozwoliło m.in. na zapoznanie się z archiwaliami
i dziełami artysty w Bibliotheque d’Art et d’Archeologie.
Fondation Jacques Doucet, Paris VIe, Cabinet des
Estampes Bibliotheque Nationale w Paryżu i Biblioteki
Polskiej tamże, a także kustoszom wielu francuskich mu-
zeów oraz Muzeum Narodowego w Warszawie, za
uprzejme udostępnienie dokumentacji prac artysty.
1. J. POLANOWSKA, Peske (Peske, Peszke) Jan (Jean)
Mirosław. [W:] Słownik artystów polskich i obcych w
Polsce działających, malarze, rzeźbiarze i graficy. T. 6,
w opracowaniu; tamże pełna faktografia i bibliografia. W
Cabinet des Estampes Bibliotheque Nationale w Paryżu,
pod sygn. Ca.88.Fol., znajduje się m.in. notatka, przypu-
szczalnie autograf artysty: Peske Jan Mirosław, polonais
ne en Russie [...].
2. G. DORNAND, Peske, [W:] Oeuvresde Peske, 50 ans
de peinture [...]. Galerie Saint-Placide. Paris 1948
s. nlb. 4; L. BICART-SEE, Vie et oeuvre de Jean Peske,
memoirede maitrise. 1978, mpis w Bibliotheque d’Art
et d’Archeologie. Fondation Jacques Doucet, Paris VIe,
tamże J. PESKE, Memoires, mpis, ss. 739 oraz jego
opracowanie krytyczne przez wspomnianą autorkę z
1983 r. Memoires są mi znane jedynie we fragmentach
opublikowanych w katalogu wystawy; Jean Peske.
AquareU.es - dessins - pastels de 1892 d 1917 [...] 1969,
[Galerie] Jean-Claude Bellier, Paris (1969) s. 3-9.
3. J.CZJsCMOV7SKJS,GabrieliZapolskiej "Listy"o sztuce.
"Sztuka i Krytyka" R. VII, 1957 nr 3-4 s. 250.
4. Ibidem, s. 247.
5. J...Z, W pracowni Jana Mirosława Peske w Paryżu.
"Przegląd Tygodniowy" 1895 nr 27 s. 316-317.
6. 1...z, Malarze impresjoniści w Paryżu [Jan Mirosław Pe-
ske]. "Przegląd Tygodniowy" 1894 nr 40 s. 432.
7. J. BOURET, Peske le pionnier, [w:] Peske, [...] 1967-
1968. [Galerie] Jean-Claude Bellier, Paris 1967; Wysta-
wa p. J. Peskego. "Kurier Warszawski", 1901 nr 106 s. 3
[przedruk w:] "Czas" 1901 nr 94 s. 2-3.
8. Np.: Brzeg morza w Portivy, ol., pł., sygn., Musee des
Beaux-Arts et d’Archeologie w Rennes; Drzewo, For et
de Fontainebleau, ol., pł., sygn., Musee de Picardie w
Amiens; Brzeg lasu w Eu, w departamencie Seine-Mariti-
me, ol., pł., sygn., Musee des Beaux-Arts w Marsylii; Ko-
ściół w Saint-Jean-de-Monts w dzień deszczowy, w regionie
Pays de la Loire, rys. tuszem podmalowany akwarelą i
gwaszem, sygn., Musee Vendeen w Fontenay-le-Comte.
Fotografie wszystkich tych prac w Materiałach Pracowni
Słownika Artystów Polskich w Instytucie Sztuki PAN.
9. E. WORONIECKI, Jan Peske. Z wystaw paryskich.
"Świat" 1924 nr 47 s. 6-7.
10. E. WORONIECKI, Artyści polscy w paryskim Salo-
nie. "Tygodnik Ilustrowany" 1924 półr. I s. 100.
11. Catalogue de l’Exposition d'Art Polonais au Salon de la
Societe Nationale des Beaux-Arts (Grand Palais). Paris
1921, s. 16poz. 154-156.
157
Georges Clemenceau (miał on do końca życia w swym
pokoju, obok pejzażu Moneta, przedstawienie wiel-
kiego drzewa pędzla Peske) i bogatych mecenasów,
jak Jean Hennessy (w 1932 artysta wykonał wiele płó-
cien do jego zamku w Cognac). Wiernymi kolekcjone-
rami jego prac byli też Guillaume Apolinnaire, Felix
Feneon, Maria Skłodowska-Curie i jej rodzina. Innym
polskim śladem z okresu dojrzałych i późnych lat
malarza, była znajomość ze wspomnianym krytykiem
Edwardem Woronieckim - szczerym wielbicielem jego
sztuki. Artysta ofiarował mu akwafortę Pejzaż z połu-
dniowej Francji, z dedykacją: d M. E. Woroniecki
bien cordialement Jean Peske, obecnie znajdującą się
w Gabinecie Grafiki i Rysunków Współczesnych Mu-
zeum Narodowego w Warszawie [il. 3], Jest to jedyne,
ujawnione dotąd, jego dzieło w zbiorach polskich.
Peske w 1921 r. wziął udział w wystawie sztuki
polskiej w Grand Palais w Paryżu11. Szczególną uwagę
zwraca też jego uczestnictwo w ciekawym, a mało dotąd
znanym epizodzie z dziejów artystycznych stosunków
polsko-francuskich - w Tomboli artystycznej au profit
des artistes polonais victimes de la Guerre, zorganizo-
wanej w dniach 28 XII 1915 - 15 I 1916 w Galerie
Bemheim Jeune w Paryżu, przez Komitet z Paulem
Signac na czele, wśród ofiarodawców której byli m.in.
Augustę Renoir, Augustę Rodin, jego uczeń Emile An-
toine Bourdelle, Constantin Brancusi, Henri Matisse,
Pablo Picasso i Suzanne Valadon [il. 4]. Peske zmarł 21
marca 1949 r. w miejscowości Le Mans.
Spuścizna Jana Peske stanowi jeszcze jedno po-
twierdzenie istnienia we Francji bogatych materiałów
dotyczących polskich artystów, którzy tworzyli tam w
2. poł. XIX w. i 1. poł. XX w. Źródła te wskazują na
potrzebę bardziej całościowych badań nad sztuką arty-
stów przybywających z Polski do Francji. Pozwoliłoby
to na stworzenie pełniejszego obrazu polskiej sztuki
nowoczesnej, a zarazem wyświetlenie problemu udziału
polskich artystów w tworzeniu nowoczesnej sztuki fran-
cuskiej. Wspomniane Memoires Jana Peski, uważane-
go m.in. przez cytowanego już Jeana Boureta, za l’un
des fondateurs de l’Ecole de Paris, mogłyby się stać
cennym źródłem w tej materii.
Przypisy
* Pragnę podziękować Ecole des HautesEtudes en Scien-
ces Sociales w Paryżu za stypedium, w grudniu 1991 r.,
które pozwoliło m.in. na zapoznanie się z archiwaliami
i dziełami artysty w Bibliotheque d’Art et d’Archeologie.
Fondation Jacques Doucet, Paris VIe, Cabinet des
Estampes Bibliotheque Nationale w Paryżu i Biblioteki
Polskiej tamże, a także kustoszom wielu francuskich mu-
zeów oraz Muzeum Narodowego w Warszawie, za
uprzejme udostępnienie dokumentacji prac artysty.
1. J. POLANOWSKA, Peske (Peske, Peszke) Jan (Jean)
Mirosław. [W:] Słownik artystów polskich i obcych w
Polsce działających, malarze, rzeźbiarze i graficy. T. 6,
w opracowaniu; tamże pełna faktografia i bibliografia. W
Cabinet des Estampes Bibliotheque Nationale w Paryżu,
pod sygn. Ca.88.Fol., znajduje się m.in. notatka, przypu-
szczalnie autograf artysty: Peske Jan Mirosław, polonais
ne en Russie [...].
2. G. DORNAND, Peske, [W:] Oeuvresde Peske, 50 ans
de peinture [...]. Galerie Saint-Placide. Paris 1948
s. nlb. 4; L. BICART-SEE, Vie et oeuvre de Jean Peske,
memoirede maitrise. 1978, mpis w Bibliotheque d’Art
et d’Archeologie. Fondation Jacques Doucet, Paris VIe,
tamże J. PESKE, Memoires, mpis, ss. 739 oraz jego
opracowanie krytyczne przez wspomnianą autorkę z
1983 r. Memoires są mi znane jedynie we fragmentach
opublikowanych w katalogu wystawy; Jean Peske.
AquareU.es - dessins - pastels de 1892 d 1917 [...] 1969,
[Galerie] Jean-Claude Bellier, Paris (1969) s. 3-9.
3. J.CZJsCMOV7SKJS,GabrieliZapolskiej "Listy"o sztuce.
"Sztuka i Krytyka" R. VII, 1957 nr 3-4 s. 250.
4. Ibidem, s. 247.
5. J...Z, W pracowni Jana Mirosława Peske w Paryżu.
"Przegląd Tygodniowy" 1895 nr 27 s. 316-317.
6. 1...z, Malarze impresjoniści w Paryżu [Jan Mirosław Pe-
ske]. "Przegląd Tygodniowy" 1894 nr 40 s. 432.
7. J. BOURET, Peske le pionnier, [w:] Peske, [...] 1967-
1968. [Galerie] Jean-Claude Bellier, Paris 1967; Wysta-
wa p. J. Peskego. "Kurier Warszawski", 1901 nr 106 s. 3
[przedruk w:] "Czas" 1901 nr 94 s. 2-3.
8. Np.: Brzeg morza w Portivy, ol., pł., sygn., Musee des
Beaux-Arts et d’Archeologie w Rennes; Drzewo, For et
de Fontainebleau, ol., pł., sygn., Musee de Picardie w
Amiens; Brzeg lasu w Eu, w departamencie Seine-Mariti-
me, ol., pł., sygn., Musee des Beaux-Arts w Marsylii; Ko-
ściół w Saint-Jean-de-Monts w dzień deszczowy, w regionie
Pays de la Loire, rys. tuszem podmalowany akwarelą i
gwaszem, sygn., Musee Vendeen w Fontenay-le-Comte.
Fotografie wszystkich tych prac w Materiałach Pracowni
Słownika Artystów Polskich w Instytucie Sztuki PAN.
9. E. WORONIECKI, Jan Peske. Z wystaw paryskich.
"Świat" 1924 nr 47 s. 6-7.
10. E. WORONIECKI, Artyści polscy w paryskim Salo-
nie. "Tygodnik Ilustrowany" 1924 półr. I s. 100.
11. Catalogue de l’Exposition d'Art Polonais au Salon de la
Societe Nationale des Beaux-Arts (Grand Palais). Paris
1921, s. 16poz. 154-156.
157