Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (56.1994)

RECENZJE

stosunkowo dużą rolę odgrywał przemyt dzieł sztuki. Porce-
lana i wyroby z laki całkowicie podbiły Europę. Należy też
pamiętać o tym, że w okresie fascynacji Japonią, Europejczy-
cy starali się o dokładne naśladowanie sztuki japońskiej.
Często powodem do dumy i jednocześnie miernikiem dosko-
nałości talentu rzemieślników na dworach francuskim, berliń-
skim, drezneńskim czy angielskim w początkach XVIII w. był
fakt, iż niektórych prac nie można było odróżnić od orygina-
łów.
Na wystawie prezentowano także kunsztowne wy-
ro- by porcelanowe manufaktur japońskich i europejskich,
zainspirowane przez japońskie dzieła sztuki, wyroby z laki,
mebelki, obrazy malowane na jedwabiu oraz drzeworyty. Te
ostatnie pochodziły z tak znakomitych kolekcji europejskich,
jak np. ze zbiorów Vincenta i Theo van Gogh czy też braci
Goncourt z Paryża i prezentowane były na trzeciej części
wystawy, poświęconej okresowi "otwarcia" Japonii (1844-
1900).
Począwszy od Wiedeńskiej Wystawy Światowej w 1873 r.
Japonia podbiła ostatecznie Europę. Wyrazem mody na ja-


II. 3. Lew "shishi" jako kandelabr, XVII w., oprawa
XVIII w., porcelana, brąz. Monachium, Residenzmueum
III. 3. A "shishi" lion as a candelabrum, seventeenth century,
mounting from eighteenth century, porcelain and bronze.
Munich, Residenzmuseum

pońszczyznę są m.in. liczne obrazy i grafiki wielu malarzy
europejskich. Perełkami wystawy były obrazy Edwarda Ma-
neta, Jamesa Josepha Tissot, Edgara Degas, Hansa Makarta
czy plakaty Henri de Toulouse Lautreca. Piękne szkła Galie,
wyroby manufaktury kopenhaskiej, manufaktury Jana
Niedźwieckiego w Dębnikach oraz carskiej manufaktury w
Petersburgu, grafika użytkowa, tkaniny warsztatów wiedeń-
skich powstawały w duchu mody na japońszczyznę. Jedną z
najbardziej interesujących była część wystawy poświęcona
japońskiej sztuce w latach 1868-1929, rzemiosłu artystyczne-
mu doprowadzonemu do perfekcji w okresie "Meiji" (Czas
Oświecenia), plastyce oraz malarstwu: w tradycyjnym stylu
japońskim tzw. nihonga (nihon — Japonia, ga — malarstwo)
oraz w stylu zachodnim, czyli tzw. yoga, (skrót od seiydga -
malarstwo zachodnie). Prezentowane eksponaty były w wię-
kszości po raz pierwszy poza granicami Japonii. Przede wszy-
stkim były to szczególnej piękności i subtelności malowidła
na parawanach, służących do wydzielenia małych, intymnych
pomieszczeń w japońskich domach, niemal całkowicie po-
zbawionych ścian. Takie arydzieła jak Spadające liście His-
hida Shunsó (1909), Tygrys i lew Takeuchi Seihó (1901),
Leśna ścieżka Yokoyama Taikana (1911) czy też cykl malo-
wideł Maedy Seison zatytułowany Osiem widoków Kyóto
(1916) kontrastowały z raczej słabymi naśladownictwami
malarzy pracujących w stylu kubizmu, futuryzmu, konstru-
ktywizmu czy też dada. Ale i tu znajdowały się godne uwagi
prace Takonami Seisei Fabryka papieru w Mila (1880), obraz
Pociąg w Nocy Akamatsu Rinsaku (1901) czy też cykl prac
pierwszego malarza pracującego konsekwentnie w stylu yoga
- Takahashi Yuichi. Późniejsze prace artystów awangardo-
wych: Murayama Tomoyoshi i utworzonej przez niego dadai-
stycznej grupy MAVO (1924-1925), Koga Harue, czy też
pracującego pod wpływem muralistów Tshigaki Eitaró albo
Yamamoto Kanae i wielu innych zamykały tę niezwykle
interesującą wystawę.
Na wystawie berlińskiej prezentowano także eksponaty z
Muzeów Narodowych Warszawy i Krakowa oraz ze Zbiorów
Wawelskich. Były to przede wszystkim fajanse i porcelany,
między innymi talerze i waza ze słynnego serwisu sułtańskie-
go w stylu Imari, wyprodukowanego w manufakturze belwe-
derskiej jako podarunek dla tureckiego sułtana w 1770 r.,
sepecik w stylu nanban oraz wyroby fajansowe z ok. 1910 r.
z manufaktury Niedźwieckiego w Dębnikach. Z kolekcji kró-
lowej Anglii pochodziły przepiękne porcelany kakiemon
oprawione w kunsztowne okucia z pozłacanego brązu. Z
Paryża przywiezione zostały puzdereczka z laki z kolekcji
Marie Antoinette, a z kolekcji Ermitażu i Kunstkamery w
Sankt-Petersburgu - podarki cesarza japońskiego dla carewi-
cza Mikołaja z lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Po-
szczególne grupy tematyczne uzupełnione były dokumenta-
mi, mapami i książkami, nadającymi wystawie charakter po-
kazu historyczno-kulturalnego. Wystawie zorganizowanej
przez Berliner Festspiele towarzyszył starannie udokumen-
towany katalog, prawdziwy skarb wiadomości na temat kul-
tury i sztuki japońskiej.

180