DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Kuczyńska, Jadwiga: "Arcydzieła złotnictwa brugijskiego" Brugia, 7.VII.-10.X.1993 r.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0325
PRZEGLĄD LITERATURY I WYSTAW
akcentującym ich symboliczną wymowę wystawiono - usy-
stematyzowane stylistycznie - kielichy mszalne, monstracje,
relikwiarze, puszki na oleje święte, ampułki, trybularze, krzy-
że procesyjne i lichtarze. Osobne pomieszczenie przeznaczo-
no na srebrny relikwiarz skrzyniowy patrona złotników św.
Eliasza, wykonany między r. 1610 a 1614 i przypisywany
Janowi ITT Crabe. Doznania oglądających pogłębiało oświet-
lenie, automatycznie i na krótko włączane podczas zbliżania
się do cennego zabytku.
Wykonane przeważnie ze srebra wyroby, przeznaczone
w większości do użytku domowego, wystawiono na parterze
i piętrze — położonego opodal — Brangwymuseum, którego sie-
dzibą był bogaty mieszczański dom, niegdyś własność rodziny
Arens. Eksponaty wyłożono na szaroniebieskim tle, harmonizu-
jącym z delikatnym blaskiem srebrnych zastaw stołowych, pu-
charów, mis, tac, kropielniczek, świeczników itp. Pokazano
też emblematy cechowe, tarcze z godłami i krzyże.
Obszerny katalog pod red. Dominiąue Marechal, wy-
dany został w dwóch wersjach językowych: niderlandzkiej
(Meesterwerken van de Brugse Edelsmeedkunst. Katalog.
Brugge 1993) i francuskiej (Chefs-d’oeuvre de l’orfevrerie
brugeoise. Catalogue. Bruges 1993). Tom otwiera przedsło-
wie Fernanda Bourdona, burmistrza Brugii oraz wstęp Valen-
tina Vermeerscha, wprowadzający w problematykę wystawy.
Naukową podbudową wystawy jest 11 szkiców prof. Fransa
Van Molle pod wspólnym tytułem Złotnicy brugijscy, pięć
wieków rozkwitu i niedoli. Autor zawarł w nich poszerzoną
syntezę badań nad złotnictwem brugijskim. Dodać należy, że
tekst jest jedną z najlepszych rozpraw, jakie na ten temat
napisano.
Część katalogowa uwzględnia wszystkie wyroby ekspo-
nowane na wystawie. Każdy opatrzony hasłem, w którym
oprócz opisu i wymiarów podano wykonawcę i datę wykona-
nia, miejsce przechowywania wraz z numerem inwentarza,
udział w wystawach, źródła, bibliografię oraz zamieszczono
doskonałej jakości barwną fotografię. Układ katalogu uwz-
ględnia podział wystawy — o czym już wspomniano - na dwie
ekspozycje. Zespół 233 wyrobów sakralnych, wykonanych mię-
dzy r. 1543 a 1799 zamieszczono pod numerami 1 do 233.
Drugiej części wystawy z przedmiotami użytku domowego z lat
1533-1798 dotyczą pozycje 234-477. Eksponowane wraz z nimi
emblematy i insygnia cechowe z lat od 1562 do 1782 umiesz-
czono w wyodrębnionej części katalogu pod nr 478-500.
Istotne naukowo uzupełnienia podano w aneksach, które
-wymieniając kolejno-zawierają: 1.736 fotografii znaków,
występujących na 489 spośród 500 eksponowanych wyro-
bów. Znaki, podane w kolejności zgodnej z katalogiem i
opatrzone jego numerem, uzupełnia nazwisko złotnika i rok
wykonania; 2. Alfabetyczny wykaz złotników, których wyro-
by eksponowano na wystawie z podaniem numeru katalogo-
wego; 3. Spis eksponowanych wyrobów złotniczych, ułożo-
nych według ich przeznaczenia użytkowego (podane numery
katalogu); 4. Alfabetyczny wykaz miejscowości, w ich obrę-
bie kościołów i instytucji, z których wypożyczono wyroby
złotnicze; 5. Artykuł A.Yandewalla Rada starszych cechu
złotników 1363-1794, w którym autor po scharakteryzowaniu
struktury organizacyjnej cechu, podał wykaz Rady starszych.
Figurują w nim wszyscy wymienieni w aneksie 2; następnie
alfabetyczny spis wszystkich brugijskich złotników, również
tych, których wyroby nie znalazły się na wystawie; 6. Wykaz
źródeł; 7. Bibliografia; 8. Spis wystaw, na których ekspono-
wano brugijskie wyroby złotnicze. Miejscowości ułożone w
porządku alfabetycznym, w ich obrębie nazwa muzeum lub
instytucji oraz tytuł wystawy. Publikację kończy skład komi-
tetu organizacyjnego wystawy.
Zarówno na wystawie, jak podczas lektury katalogu zwra-
ca uwagę, iż mimo sięgających średniowiecza tradycji brugij-
skiego złotnictwa tylko 10 wyrobów pochodzi dopiero z XVI
w.: pięć sakralnych (nr kat. 1-5), cztery świeckie (nr kat.
234-237) i jeden emblemat cechowy (nr kat. 478). Brak
wcześniejszych prac wynika z podporządkowania się, wyda-
nemu 16 lutego 1578 r. przez Stany Generalskie, nakazu
złożenia w zastaw dzieł złotniczych przez instytucje świeckie
i kościelne, celem zasilenia miejskiej kasy. Była to jedna z
prób zaradzenia narastającej od ok. 1540 r. katastrofalnej
sytuacji ekonomicznej Brugii, wyniszczonej wojnami, kryzy-
sem politycznym i gospodarczym oraz niepokojami religijny-
mi. W rezultacie sprzed 1578 r. przetrwał w Brugii tylko
kielich z pateną (nr kat. 2) wykonany w 1556 r. Dwa inne
cenne dzieła, kielich z 1543 r. (nr kat. 1) i relikwiarz Bractwa
"Demoiseaux" wykonany w 1571 r. (nr kat. 3) ocalały, ponie-
waż w czasie kontrybucji znajdowały się poza Brugią.
Z ożywiającej się w pierwszej ćwierci XVII w. działalno-
ści złotników pochodząm.in. trzy artystycznej klasy relikwia-
rze: wspomniany wcześniej św. Eligiusza (nr kat. 10), św.
Krwi (nr kat. 16) i św. Bonifacego (nr kat. 34).
Prezentowana na wystawie i udokumentowana w katalo-
gu, ożywiona w XVIII w. produkcja złotników, miała miejsce
w warunkach pogarszającej się koniunktury. Liczebność pro-
dukcji, przekraczając możliwości zbytu powodowała uboże-
nie złotników, z których wiele popadło w skrajne ubóstwo.
Sytuację ich jeszcze bardziej pogorszył Józef II, kasując licz-
ne klasztory i bractwa. Reszty dopełnili Francuzi, którzy po
zajęciu Flandrii znieśli, podobnie jak u siebie w 1791 r.,
wszystkie organizacje złotnicze. W 1796 r. po pięciu wiekach
działalności przestał w Brugii istnieć cech złotniczy.
W następstwie zachodzących w Brugii w ciągu stuleci
zmian politycznych i ekonomicznych, z tamtejszej produkcji
złotniczej, przetrwały jedynie resztki. Zebrane na wystawie i
utrwalone w katalogu świadczą o wysokich umiejętnościach
artystycznych brugijskich złotników.
Zamieszczone w katalogu reprodukcje wszystkich ekspo-
nowanych wyrobów są doskonałym materiałem do badań
analitycznych nad złotnictwem brugijskim. Trochę tylko
szkoda, że przy wyrobach ze srebra zastosowano zbyt jasne
tło, które zaciera nieco wyrazistość przedmiotu.
Oceniając katalog Arcydzieła złotnictwa brugijskiego za-
liczyć go należy do najpoważniejszych w ostatnich latach
osiągnięć naukowych, poszerzających wiedzę o historii euro-
pejskiego rzemiosła artystycznego.
Jadwiga Kuczyńska
311
akcentującym ich symboliczną wymowę wystawiono - usy-
stematyzowane stylistycznie - kielichy mszalne, monstracje,
relikwiarze, puszki na oleje święte, ampułki, trybularze, krzy-
że procesyjne i lichtarze. Osobne pomieszczenie przeznaczo-
no na srebrny relikwiarz skrzyniowy patrona złotników św.
Eliasza, wykonany między r. 1610 a 1614 i przypisywany
Janowi ITT Crabe. Doznania oglądających pogłębiało oświet-
lenie, automatycznie i na krótko włączane podczas zbliżania
się do cennego zabytku.
Wykonane przeważnie ze srebra wyroby, przeznaczone
w większości do użytku domowego, wystawiono na parterze
i piętrze — położonego opodal — Brangwymuseum, którego sie-
dzibą był bogaty mieszczański dom, niegdyś własność rodziny
Arens. Eksponaty wyłożono na szaroniebieskim tle, harmonizu-
jącym z delikatnym blaskiem srebrnych zastaw stołowych, pu-
charów, mis, tac, kropielniczek, świeczników itp. Pokazano
też emblematy cechowe, tarcze z godłami i krzyże.
Obszerny katalog pod red. Dominiąue Marechal, wy-
dany został w dwóch wersjach językowych: niderlandzkiej
(Meesterwerken van de Brugse Edelsmeedkunst. Katalog.
Brugge 1993) i francuskiej (Chefs-d’oeuvre de l’orfevrerie
brugeoise. Catalogue. Bruges 1993). Tom otwiera przedsło-
wie Fernanda Bourdona, burmistrza Brugii oraz wstęp Valen-
tina Vermeerscha, wprowadzający w problematykę wystawy.
Naukową podbudową wystawy jest 11 szkiców prof. Fransa
Van Molle pod wspólnym tytułem Złotnicy brugijscy, pięć
wieków rozkwitu i niedoli. Autor zawarł w nich poszerzoną
syntezę badań nad złotnictwem brugijskim. Dodać należy, że
tekst jest jedną z najlepszych rozpraw, jakie na ten temat
napisano.
Część katalogowa uwzględnia wszystkie wyroby ekspo-
nowane na wystawie. Każdy opatrzony hasłem, w którym
oprócz opisu i wymiarów podano wykonawcę i datę wykona-
nia, miejsce przechowywania wraz z numerem inwentarza,
udział w wystawach, źródła, bibliografię oraz zamieszczono
doskonałej jakości barwną fotografię. Układ katalogu uwz-
ględnia podział wystawy — o czym już wspomniano - na dwie
ekspozycje. Zespół 233 wyrobów sakralnych, wykonanych mię-
dzy r. 1543 a 1799 zamieszczono pod numerami 1 do 233.
Drugiej części wystawy z przedmiotami użytku domowego z lat
1533-1798 dotyczą pozycje 234-477. Eksponowane wraz z nimi
emblematy i insygnia cechowe z lat od 1562 do 1782 umiesz-
czono w wyodrębnionej części katalogu pod nr 478-500.
Istotne naukowo uzupełnienia podano w aneksach, które
-wymieniając kolejno-zawierają: 1.736 fotografii znaków,
występujących na 489 spośród 500 eksponowanych wyro-
bów. Znaki, podane w kolejności zgodnej z katalogiem i
opatrzone jego numerem, uzupełnia nazwisko złotnika i rok
wykonania; 2. Alfabetyczny wykaz złotników, których wyro-
by eksponowano na wystawie z podaniem numeru katalogo-
wego; 3. Spis eksponowanych wyrobów złotniczych, ułożo-
nych według ich przeznaczenia użytkowego (podane numery
katalogu); 4. Alfabetyczny wykaz miejscowości, w ich obrę-
bie kościołów i instytucji, z których wypożyczono wyroby
złotnicze; 5. Artykuł A.Yandewalla Rada starszych cechu
złotników 1363-1794, w którym autor po scharakteryzowaniu
struktury organizacyjnej cechu, podał wykaz Rady starszych.
Figurują w nim wszyscy wymienieni w aneksie 2; następnie
alfabetyczny spis wszystkich brugijskich złotników, również
tych, których wyroby nie znalazły się na wystawie; 6. Wykaz
źródeł; 7. Bibliografia; 8. Spis wystaw, na których ekspono-
wano brugijskie wyroby złotnicze. Miejscowości ułożone w
porządku alfabetycznym, w ich obrębie nazwa muzeum lub
instytucji oraz tytuł wystawy. Publikację kończy skład komi-
tetu organizacyjnego wystawy.
Zarówno na wystawie, jak podczas lektury katalogu zwra-
ca uwagę, iż mimo sięgających średniowiecza tradycji brugij-
skiego złotnictwa tylko 10 wyrobów pochodzi dopiero z XVI
w.: pięć sakralnych (nr kat. 1-5), cztery świeckie (nr kat.
234-237) i jeden emblemat cechowy (nr kat. 478). Brak
wcześniejszych prac wynika z podporządkowania się, wyda-
nemu 16 lutego 1578 r. przez Stany Generalskie, nakazu
złożenia w zastaw dzieł złotniczych przez instytucje świeckie
i kościelne, celem zasilenia miejskiej kasy. Była to jedna z
prób zaradzenia narastającej od ok. 1540 r. katastrofalnej
sytuacji ekonomicznej Brugii, wyniszczonej wojnami, kryzy-
sem politycznym i gospodarczym oraz niepokojami religijny-
mi. W rezultacie sprzed 1578 r. przetrwał w Brugii tylko
kielich z pateną (nr kat. 2) wykonany w 1556 r. Dwa inne
cenne dzieła, kielich z 1543 r. (nr kat. 1) i relikwiarz Bractwa
"Demoiseaux" wykonany w 1571 r. (nr kat. 3) ocalały, ponie-
waż w czasie kontrybucji znajdowały się poza Brugią.
Z ożywiającej się w pierwszej ćwierci XVII w. działalno-
ści złotników pochodząm.in. trzy artystycznej klasy relikwia-
rze: wspomniany wcześniej św. Eligiusza (nr kat. 10), św.
Krwi (nr kat. 16) i św. Bonifacego (nr kat. 34).
Prezentowana na wystawie i udokumentowana w katalo-
gu, ożywiona w XVIII w. produkcja złotników, miała miejsce
w warunkach pogarszającej się koniunktury. Liczebność pro-
dukcji, przekraczając możliwości zbytu powodowała uboże-
nie złotników, z których wiele popadło w skrajne ubóstwo.
Sytuację ich jeszcze bardziej pogorszył Józef II, kasując licz-
ne klasztory i bractwa. Reszty dopełnili Francuzi, którzy po
zajęciu Flandrii znieśli, podobnie jak u siebie w 1791 r.,
wszystkie organizacje złotnicze. W 1796 r. po pięciu wiekach
działalności przestał w Brugii istnieć cech złotniczy.
W następstwie zachodzących w Brugii w ciągu stuleci
zmian politycznych i ekonomicznych, z tamtejszej produkcji
złotniczej, przetrwały jedynie resztki. Zebrane na wystawie i
utrwalone w katalogu świadczą o wysokich umiejętnościach
artystycznych brugijskich złotników.
Zamieszczone w katalogu reprodukcje wszystkich ekspo-
nowanych wyrobów są doskonałym materiałem do badań
analitycznych nad złotnictwem brugijskim. Trochę tylko
szkoda, że przy wyrobach ze srebra zastosowano zbyt jasne
tło, które zaciera nieco wyrazistość przedmiotu.
Oceniając katalog Arcydzieła złotnictwa brugijskiego za-
liczyć go należy do najpoważniejszych w ostatnich latach
osiągnięć naukowych, poszerzających wiedzę o historii euro-
pejskiego rzemiosła artystycznego.
Jadwiga Kuczyńska
311