DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Sito, Jakob: Studien zur Werkstattpraxis der Barockskulptur im 17. und 18. Jahrhundert.: herausgegeben von K.Klinowski. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza 1992 ss.394, il. (Seria Historia Sztuki nr 18)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0476
PRZEGLĄD LITERATURY I WYSTAW
bozettami z warsztatów nadwornych rzeźbiarzy wiirzbur-
skich, natomiast Bemd Wolfgang Lindemann (Zeichnung und
Modeli im oeuvre des Ferdinand Tietz) skupił się na rysun-
kach i modelach Ferdinanda Tietza, działającego we Franko-
nii rzeźbiarza pochodzenia czeskiego. Bozetto stanowiło je-
den z tych etapów, w którym silnie odzwierciedlał się tempe-
rament artysty nie "zanieczyszczony" udziałem czeladnika,
toteż zbiór tego rodzaju pomocy stanowi trudny do przecenie-
nia materiał styloznawczy.
Eva Zimmerman (Die Bozetti des Johann Christian. Zur
Frage nach Christians kunstlerischer Identitdt), analizując
zespół szczęśliwie zachowanych bozett Johanna Josepha
Christiana ze Szwabii precyzyjnie prześledziła ewolucję sty-
listyki tego wybitnego artysty. Interesującego przeglądu mo-
deli ołtarzy południowoniemieckich z lat 1723-90 dokonał
Peter Volk (Bemerkungen zu einigen Altarmodellen des 18.
Jahrhunderts). Wnikliwie zanalizował on zachowane modele
pod względem ich funkcji warsztatowej, jako wzoru dla ołta-
rzy. Badacz zajął się kształtem ich architektury, programem
rzeźbiarskim i polichromią, konfrontując ze zrealizowanymi
dziełami. Architektura ołtarzowa (z terenu Dolnej Frankonii)
jest także przedmiotem typologicznego artykułu Ericha Ku-
bali (Altararchitektur in Unterfranken 1700-1760).
Bliski czytelnikowi polskiemu, choć mało znany materiał
śląski przedstawił Romuald Nowak w artykule Schlesische
Barockbozetti (Śląskie bozetta barokowe), omawiając m.in.
bozetta i modele Weissfelda, Klahra, Dorasila i Brokoffa.
Zupełną rewelacją okazał się odnaleziony w 1979 r. tzw.
Szkicownik z Pecsu, zawierający rysunki rzeźbiarzy kręgu
alpejskiego z lat 1667-98 omówiony przez Laszlo Borosa
(Eine dsterreichische Bildhauerskizzen-Sammlung aus dem
17. Jahrhundert in Ungarn. Das Skizzenbuch von Pecs). Sta-
nowi on bezcenne źródło poszerzające naszą wiedzę o dro-
gach rozprzestrzeniania się wzorów rzeźby barokowej i fun-
kcjonowaniu tychże w ramach praktyki warsztatu cechowego
w Europie Środkowej. Konfrontacja rysunków z zachowany-
mi realizacjami w wielu wypadkach pozwoliła na ustalenie
autorstwa zarówno szkiców, jak i rzeźb. Rysunkom, a zwła-
szcza rycinom i ich związkom ze snycerką kurlandzką po-
święciła swój artykuł Elita Grossmane (Zeichnungen und
Stichvorlagen in der Praxis der kurlandischen Bildhauer-
werkstatten zur Zeit des Barocks). Dokonując przeglądu
rzeźby kurlandzkiej z początku XVHI w. autorka stwierdziła
silną jej zależność od grafiki, zwłaszcza północnoniemieckiej
i niderlandzkiej, choć, jak podkreśliła, sztychy podawały je-
dynie zbiór motywów swobodnie komponowanych i przetwa-
rzanych przez snycerzy. Inny rodzaj związków plastyki z
grafiką to ilustracja powstałych dzieł rzeźbiarstwa. Zagadnie-
nie to przybliża lektura artykułu Lubomira SrseniaDieSh/Zp-
tur barocker Gelegenheitsfeste. Drei Torsi von Holzschnitze-
reien aus den Sammlungen des Nationalmuseums in Prag
(Rzeźba w ramach barokowych uroczystości okolicznościo-
wych. Trzy biusty ze zbiorów Muzeum Narodowego w Pra-
dze). Owe trzy popiersia świętych to, jak się okazało, frag-
menty figur pochodzących z dekoracji okazjonalnej na uro-
czystość kanonizacji św. Jana Nepomucena w Pradze w 1729 r.,
widocznych na sztychach Antona Birkharta ilustrujących te
dekoracje. Wysoki poziom popiersi zdaje się zadawać kłam
tezie, jakoby dzieła sztuki okolicznościowej, ex definitione
efemeryczne, miały ustępować pod względem klasy figurom
obliczonym na długi żywot. Szeroki horyzontbadawczy orga-
nizatora sympozjum pozwala, podobnie jak w poprzednich
dwóch tomach, zapoznać się czytelnikowi polskiemu z arty-
stycznie odmiennym i mało znanym materiałem z krajów
leżących na antypodach kultury łacińskiej w Europie - Wę-
gier i Anglii. Koledzy węgierscy: Magda Keleti (DerBildhau-
er Dionys Ignatz Stanetti — die Pestsdulen in der Mittelslova-
kei. ModeliundSkizze-Voma\K\ morowe rzeźbiarza Dionysa
Ignatza Stanettiego. Model i szkic), Katalin Granasztoi (Die
Erscheinungen der Theaterhaftigkeit und Stofflichkeit an ei-
ner Altargruppe aus Nordostungarn — "Teatralność" i "mate-
rialność" grupy ołtarzy w Północnych Węgrzech), Anna Javor
(Das Rokoko-Gesamtkunstwerk zu Eger (Erlau): der Jesui-
ten-Hochaltar von Johann Anton Kraus (1769-1770) - Ge-
samtkunstwerk w Eger: jezuicki ołtarz Johanna Antona Kra-
ussa) prezentują artykuły o charakterze typologicznym.
Wybitna osobowość działającego w Anglii rzeźbiarza
Louisa Francoise’a Roubiliaca stała się tematem artykułów
Malcolma Bakera (Roubilliac and his European background
-Europejskie tło twórczości Roubiliaca) i Davida Bindmanna
na temat nagrobka Viscounta Schannona w Walton (A large
monument in a smali church: Roubilliac’s Shannon monu-
ment in WaltonParish Church). Dwa artykuły podjęły niemal
nieobecną w dotychczasowych badaniach problematykę
rzeźby w metalu. Maria Pótzl-Malikova (Zur Geschichte des
Metallgusses in Wien im 18. Jahrhundert) ukazała nieznane
karty historii wiedeńskich odlewów rzeźbiarskich, natomiast
Manę Hering-Mitgau (Silberfigur en. Entwurf-Ausfuhrung—
Nachbildung) pisząca o rzeźbie figuralnej w srebrze, ukazała
wszystkie etapy jej powstawania (od projektu przez rysunki
robocze, bozetto, model, aż po figurę), jak też późniejszego
promieniowania. Należy żałować, że tylko jeden tekst po-
święcono materiałowi polskiemu. Ten ciekawy artykuł pióra
Aleksandry Węckiej (Probleme der Barockisierung einer Ma-
donnafigur aus den Sammlungen des Nationalmuseums in
Poznan) dotyczy barokizacji gotyckiej figury Madonny z
terenu Wielkopolski dokonanej przez dorzeźbienie rąk i dra-
perii.
Niewątpliwie materiały z IH Sympozjum poznańskiego
poważnie pogłębiają naszą wiedzę na temat kulis warsztato-
wych i dnia powszedniego barokowego rzeźbiarza w XVII-
XVm w. włączając się w coraz szerszy europejski nurt
badań tego zagadnienia. Żałować jedynie należy, że świetnej
zawartości treściowej nie odpowiada słaba strona ilustracyj-
na, stanowiąca w tego rodzaju publikacji element zasadni-
czej wagi.
Jakub Sito
456
bozettami z warsztatów nadwornych rzeźbiarzy wiirzbur-
skich, natomiast Bemd Wolfgang Lindemann (Zeichnung und
Modeli im oeuvre des Ferdinand Tietz) skupił się na rysun-
kach i modelach Ferdinanda Tietza, działającego we Franko-
nii rzeźbiarza pochodzenia czeskiego. Bozetto stanowiło je-
den z tych etapów, w którym silnie odzwierciedlał się tempe-
rament artysty nie "zanieczyszczony" udziałem czeladnika,
toteż zbiór tego rodzaju pomocy stanowi trudny do przecenie-
nia materiał styloznawczy.
Eva Zimmerman (Die Bozetti des Johann Christian. Zur
Frage nach Christians kunstlerischer Identitdt), analizując
zespół szczęśliwie zachowanych bozett Johanna Josepha
Christiana ze Szwabii precyzyjnie prześledziła ewolucję sty-
listyki tego wybitnego artysty. Interesującego przeglądu mo-
deli ołtarzy południowoniemieckich z lat 1723-90 dokonał
Peter Volk (Bemerkungen zu einigen Altarmodellen des 18.
Jahrhunderts). Wnikliwie zanalizował on zachowane modele
pod względem ich funkcji warsztatowej, jako wzoru dla ołta-
rzy. Badacz zajął się kształtem ich architektury, programem
rzeźbiarskim i polichromią, konfrontując ze zrealizowanymi
dziełami. Architektura ołtarzowa (z terenu Dolnej Frankonii)
jest także przedmiotem typologicznego artykułu Ericha Ku-
bali (Altararchitektur in Unterfranken 1700-1760).
Bliski czytelnikowi polskiemu, choć mało znany materiał
śląski przedstawił Romuald Nowak w artykule Schlesische
Barockbozetti (Śląskie bozetta barokowe), omawiając m.in.
bozetta i modele Weissfelda, Klahra, Dorasila i Brokoffa.
Zupełną rewelacją okazał się odnaleziony w 1979 r. tzw.
Szkicownik z Pecsu, zawierający rysunki rzeźbiarzy kręgu
alpejskiego z lat 1667-98 omówiony przez Laszlo Borosa
(Eine dsterreichische Bildhauerskizzen-Sammlung aus dem
17. Jahrhundert in Ungarn. Das Skizzenbuch von Pecs). Sta-
nowi on bezcenne źródło poszerzające naszą wiedzę o dro-
gach rozprzestrzeniania się wzorów rzeźby barokowej i fun-
kcjonowaniu tychże w ramach praktyki warsztatu cechowego
w Europie Środkowej. Konfrontacja rysunków z zachowany-
mi realizacjami w wielu wypadkach pozwoliła na ustalenie
autorstwa zarówno szkiców, jak i rzeźb. Rysunkom, a zwła-
szcza rycinom i ich związkom ze snycerką kurlandzką po-
święciła swój artykuł Elita Grossmane (Zeichnungen und
Stichvorlagen in der Praxis der kurlandischen Bildhauer-
werkstatten zur Zeit des Barocks). Dokonując przeglądu
rzeźby kurlandzkiej z początku XVHI w. autorka stwierdziła
silną jej zależność od grafiki, zwłaszcza północnoniemieckiej
i niderlandzkiej, choć, jak podkreśliła, sztychy podawały je-
dynie zbiór motywów swobodnie komponowanych i przetwa-
rzanych przez snycerzy. Inny rodzaj związków plastyki z
grafiką to ilustracja powstałych dzieł rzeźbiarstwa. Zagadnie-
nie to przybliża lektura artykułu Lubomira SrseniaDieSh/Zp-
tur barocker Gelegenheitsfeste. Drei Torsi von Holzschnitze-
reien aus den Sammlungen des Nationalmuseums in Prag
(Rzeźba w ramach barokowych uroczystości okolicznościo-
wych. Trzy biusty ze zbiorów Muzeum Narodowego w Pra-
dze). Owe trzy popiersia świętych to, jak się okazało, frag-
menty figur pochodzących z dekoracji okazjonalnej na uro-
czystość kanonizacji św. Jana Nepomucena w Pradze w 1729 r.,
widocznych na sztychach Antona Birkharta ilustrujących te
dekoracje. Wysoki poziom popiersi zdaje się zadawać kłam
tezie, jakoby dzieła sztuki okolicznościowej, ex definitione
efemeryczne, miały ustępować pod względem klasy figurom
obliczonym na długi żywot. Szeroki horyzontbadawczy orga-
nizatora sympozjum pozwala, podobnie jak w poprzednich
dwóch tomach, zapoznać się czytelnikowi polskiemu z arty-
stycznie odmiennym i mało znanym materiałem z krajów
leżących na antypodach kultury łacińskiej w Europie - Wę-
gier i Anglii. Koledzy węgierscy: Magda Keleti (DerBildhau-
er Dionys Ignatz Stanetti — die Pestsdulen in der Mittelslova-
kei. ModeliundSkizze-Voma\K\ morowe rzeźbiarza Dionysa
Ignatza Stanettiego. Model i szkic), Katalin Granasztoi (Die
Erscheinungen der Theaterhaftigkeit und Stofflichkeit an ei-
ner Altargruppe aus Nordostungarn — "Teatralność" i "mate-
rialność" grupy ołtarzy w Północnych Węgrzech), Anna Javor
(Das Rokoko-Gesamtkunstwerk zu Eger (Erlau): der Jesui-
ten-Hochaltar von Johann Anton Kraus (1769-1770) - Ge-
samtkunstwerk w Eger: jezuicki ołtarz Johanna Antona Kra-
ussa) prezentują artykuły o charakterze typologicznym.
Wybitna osobowość działającego w Anglii rzeźbiarza
Louisa Francoise’a Roubiliaca stała się tematem artykułów
Malcolma Bakera (Roubilliac and his European background
-Europejskie tło twórczości Roubiliaca) i Davida Bindmanna
na temat nagrobka Viscounta Schannona w Walton (A large
monument in a smali church: Roubilliac’s Shannon monu-
ment in WaltonParish Church). Dwa artykuły podjęły niemal
nieobecną w dotychczasowych badaniach problematykę
rzeźby w metalu. Maria Pótzl-Malikova (Zur Geschichte des
Metallgusses in Wien im 18. Jahrhundert) ukazała nieznane
karty historii wiedeńskich odlewów rzeźbiarskich, natomiast
Manę Hering-Mitgau (Silberfigur en. Entwurf-Ausfuhrung—
Nachbildung) pisząca o rzeźbie figuralnej w srebrze, ukazała
wszystkie etapy jej powstawania (od projektu przez rysunki
robocze, bozetto, model, aż po figurę), jak też późniejszego
promieniowania. Należy żałować, że tylko jeden tekst po-
święcono materiałowi polskiemu. Ten ciekawy artykuł pióra
Aleksandry Węckiej (Probleme der Barockisierung einer Ma-
donnafigur aus den Sammlungen des Nationalmuseums in
Poznan) dotyczy barokizacji gotyckiej figury Madonny z
terenu Wielkopolski dokonanej przez dorzeźbienie rąk i dra-
perii.
Niewątpliwie materiały z IH Sympozjum poznańskiego
poważnie pogłębiają naszą wiedzę na temat kulis warsztato-
wych i dnia powszedniego barokowego rzeźbiarza w XVII-
XVm w. włączając się w coraz szerszy europejski nurt
badań tego zagadnienia. Żałować jedynie należy, że świetnej
zawartości treściowej nie odpowiada słaba strona ilustracyj-
na, stanowiąca w tego rodzaju publikacji element zasadni-
czej wagi.
Jakub Sito
456