DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Wierzbicka, Anna: Andrzej Pronaszko: znany scenograf i zapomniany malarz
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0122
ANNA WIERZBICKA
Andrzej Pronaszko wystawił we Lwowie w 1913 r. (Ka-
talogwystawy współczesnej sztuki... o.c.j, zaś Autoportret
to zapewne pochodząca z 1913 akwarela zatytułowana
Portret męski, znajdująca się w zbiorach Muzeum Naro-
dowego w Warszawie.
16. Biblioteka Zakładu Ossolińskich, rkps 7485/1. Papiery
TPSP we Lwowie. Dział I Korespondencja 1884-1920
k. 81-83.
17. O wpływie Gauguina oraz innych artystów na twórczość
obu braci Pronaszków mówił w wywiadzie udzielonym
Januszowi Boguckiemu Zbigniew Pronaszko —zob.: Bg.
[J. BOGUCKI], Rozmowa ze Zbigniewem Pronaszką.
"Życie Literackie" 1957 nr 19 s. 8. Wspomina o tym także:
J. POLLAKÓWNA: Formiści. Wrocław 1972 s. 23.
18. Katalog wystawy jubileuszowej MCMXIV. I Salon wio-
senny. Kraków: TPSP 1914.
19. A. PRONASZKO, o.c., s. 58.
20. Katalog wystawy dzieł sztuki na dochód loterii artystycz-
nej. Kraków: TPSP 1916.
21. A. PRONASZKO, List do redakcji. "Głos Plastyków"
R.V, 1938 nr VHI-XII s. 29.
22. T. CZYŻEWSKI, Mój formizm. "Głos Plastyków" V,
1938 nr VIII-XII s. 11.
23. Z. PRONASZKO, O ekspresjoniźmie. "Maski" 1918 nr 1
s. 15-16.
24. W Bibliotece Ossolińskich, rkps 7485/1. Papiery TPSP we
Lwowie, o.c., znajduje się wykonany własnoręcznie
przez A.Pronaszkę spis prac, przesłanych przez niego w
1918 r. do Lwowa na "wystawę bieżącą nie ekspresjoni-
styczną". Jako własność Juliana Bołoz-Antoniewicza
wymieniony jest obraz Psalmiści Pańscy. Ponadto artysta
wylicza tu trzy akwarelowe studia portretowe, gwasze —
Madonna karmiąca (własność Witolda Bunikiewicza) i
Zwiastowanie (własność Ludwika Eminowicza). Wszy-
stkie te obrazy nie są znane nawet z reprodukcji. Listę
uzupełniają omówione wyżej dzieła: Procesja, Gusła i
Mnich oraz rysunki, projekty drzeworytów i drzeworyty,
które zostaną przedstawione w dalszej części artykułu.
25. W. SOBOLEWSKI, Przegląd wystaw. "Rzeczy Piękne"
1918 nr 2 s. 27.
26. K. WINKLER, Formizm na tle współczesnych kierunków
w sztuce. Kraków 1921 s. 87.
27. Katalog I-ej Wystawy Formistów Polskich. Polski Klub
Artystyczny, Hotel Polonia. Warszawa 1919.
28. W. BUNIKIEWICZ, Kronika artystyczna. "Kurier War-
szawski" 1920 nr 142 s. 10.
29. Katalog wystawy Formistów. Polski Klub Artystyczny,
Hotel Polonia. Warszawa 1921.
30. Katalog wystawy obrazów i rzeźb formistów i poznańskie-
go Buntu. Poznań 1919.
31. W spisie prac sporządzonych przez Andrzeja Pronaszkę
w 1918 r. (Biblioteka Ossolińskich, rkps 7485/1. Papiery
TPSP we Lwowie, o.c.) dzieła: Podpalacz i Chrystus na
Górze Oliwnej określone zostały przez ich autora jako
projekty drzeworytów.
32. Ibidem.
33. Ibidem.
34. Katalog wystawy obrazów i rzeźb formistów...
35. Przewodnik Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych nr 21.
Warszawa 1927.
36. W. HUSARSKI, Wystawy w Zachęcie. "Tygodnik Illu-
strowany" 1927 nr 13 s. 248-249.
37. A. PRONASZKO, o.c., s. 60.
38. Ibidem.
39. Spis prac Andrzeja Pronaszki wystawionych w 1929 i
1930 w Salonie Czesława Garlińskiego. Mpis, materiały
Pracowni Słownika Artystów Polskich, IS PAN w War-
szawie. Teczka Pronaszko A.
40. M. WALLIS, Sztuki plastyczne. Obrazy Andrzeja Prona-
szki —Dywany Wandy Neumanów ej (Salon Sztuki Czesła-
wa GarlińskiegoMazowiecka 8). "Robotnik" 1930 nr 324
s. 3.
41. Katalog wystawy sztuki polskiej "Krajobraz i lud".
Gdańsk: Muzeum Miejskie 1930.
42. Katalog wystawy prac Fryca Kleinmanna, J arosławy Mu-
zyki, Andrzeja Pronaszki, Brunona Szulza. Lwów:
ZZPAP 1935.
43. W roku 1927 obraz Muzykanci eksponowany był w Pra-
dze (Katalog: CXXXVII Vystava SVU Manes Ćlenove
Tow. Art. Pol. "Sztuka" a jine pozvani umelci polśti,
obecni dum v Praze. Praha 1927), a w 1928 w Krakowie
(Katalog wystawy zbiorowej Erwina Czerwenki, Zofii
Stryjeńskiej..., oraz Wystaw Niezależnych. Kraków: TPSP
1928), w 1928/29 w Brukseli (Catalogue de l’exposition
au Palais des Beaux-Arts de BruxeU.es. Bruxelles 1928),
a w 1929 w Hadze i Amsterdamie (Cat. Poolsche Kunst.
Tentoostellning in "Pulchri Studio" Te, S’Gravenhage
1929 oraz Cat. Poolsche Kunst, Stedelijik Museum. Am-
sterdam 1929), a także Poznaniu (Katalog Działu Sztuki.
Powszechna Wystawa Krajowa. Poznań 1929).
44. Katalog wystawy prac Fryca Kleimanna... o.c.
45. Katalog oficjalny działu polskiego na Międzynarodowej
Wystawie Sztuka i Technika. Paryż 1937.
46. A. PRONASZKO, o.c., s. 60-61.
ANDRZEJ PRONASZKO THE WELL-KNOWN STAGE DESIGNER
AND FORGOTTEN PAINTER
Andrzej Pronaszko is known primarily as an out-
standing stage designer. Few people realize that he also
attained considerable achievements in painting which he
had pursued sińce childhood. His earliest works like Self
Portrait against a TreeBranche [ill. 1] is an example of
true modernism. From 1910 to 1913 (after only a year
of incompleted studies at the Academy of Fine Arts in
Cracow), Pronaszko executed oil and water colour
112
Andrzej Pronaszko wystawił we Lwowie w 1913 r. (Ka-
talogwystawy współczesnej sztuki... o.c.j, zaś Autoportret
to zapewne pochodząca z 1913 akwarela zatytułowana
Portret męski, znajdująca się w zbiorach Muzeum Naro-
dowego w Warszawie.
16. Biblioteka Zakładu Ossolińskich, rkps 7485/1. Papiery
TPSP we Lwowie. Dział I Korespondencja 1884-1920
k. 81-83.
17. O wpływie Gauguina oraz innych artystów na twórczość
obu braci Pronaszków mówił w wywiadzie udzielonym
Januszowi Boguckiemu Zbigniew Pronaszko —zob.: Bg.
[J. BOGUCKI], Rozmowa ze Zbigniewem Pronaszką.
"Życie Literackie" 1957 nr 19 s. 8. Wspomina o tym także:
J. POLLAKÓWNA: Formiści. Wrocław 1972 s. 23.
18. Katalog wystawy jubileuszowej MCMXIV. I Salon wio-
senny. Kraków: TPSP 1914.
19. A. PRONASZKO, o.c., s. 58.
20. Katalog wystawy dzieł sztuki na dochód loterii artystycz-
nej. Kraków: TPSP 1916.
21. A. PRONASZKO, List do redakcji. "Głos Plastyków"
R.V, 1938 nr VHI-XII s. 29.
22. T. CZYŻEWSKI, Mój formizm. "Głos Plastyków" V,
1938 nr VIII-XII s. 11.
23. Z. PRONASZKO, O ekspresjoniźmie. "Maski" 1918 nr 1
s. 15-16.
24. W Bibliotece Ossolińskich, rkps 7485/1. Papiery TPSP we
Lwowie, o.c., znajduje się wykonany własnoręcznie
przez A.Pronaszkę spis prac, przesłanych przez niego w
1918 r. do Lwowa na "wystawę bieżącą nie ekspresjoni-
styczną". Jako własność Juliana Bołoz-Antoniewicza
wymieniony jest obraz Psalmiści Pańscy. Ponadto artysta
wylicza tu trzy akwarelowe studia portretowe, gwasze —
Madonna karmiąca (własność Witolda Bunikiewicza) i
Zwiastowanie (własność Ludwika Eminowicza). Wszy-
stkie te obrazy nie są znane nawet z reprodukcji. Listę
uzupełniają omówione wyżej dzieła: Procesja, Gusła i
Mnich oraz rysunki, projekty drzeworytów i drzeworyty,
które zostaną przedstawione w dalszej części artykułu.
25. W. SOBOLEWSKI, Przegląd wystaw. "Rzeczy Piękne"
1918 nr 2 s. 27.
26. K. WINKLER, Formizm na tle współczesnych kierunków
w sztuce. Kraków 1921 s. 87.
27. Katalog I-ej Wystawy Formistów Polskich. Polski Klub
Artystyczny, Hotel Polonia. Warszawa 1919.
28. W. BUNIKIEWICZ, Kronika artystyczna. "Kurier War-
szawski" 1920 nr 142 s. 10.
29. Katalog wystawy Formistów. Polski Klub Artystyczny,
Hotel Polonia. Warszawa 1921.
30. Katalog wystawy obrazów i rzeźb formistów i poznańskie-
go Buntu. Poznań 1919.
31. W spisie prac sporządzonych przez Andrzeja Pronaszkę
w 1918 r. (Biblioteka Ossolińskich, rkps 7485/1. Papiery
TPSP we Lwowie, o.c.) dzieła: Podpalacz i Chrystus na
Górze Oliwnej określone zostały przez ich autora jako
projekty drzeworytów.
32. Ibidem.
33. Ibidem.
34. Katalog wystawy obrazów i rzeźb formistów...
35. Przewodnik Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych nr 21.
Warszawa 1927.
36. W. HUSARSKI, Wystawy w Zachęcie. "Tygodnik Illu-
strowany" 1927 nr 13 s. 248-249.
37. A. PRONASZKO, o.c., s. 60.
38. Ibidem.
39. Spis prac Andrzeja Pronaszki wystawionych w 1929 i
1930 w Salonie Czesława Garlińskiego. Mpis, materiały
Pracowni Słownika Artystów Polskich, IS PAN w War-
szawie. Teczka Pronaszko A.
40. M. WALLIS, Sztuki plastyczne. Obrazy Andrzeja Prona-
szki —Dywany Wandy Neumanów ej (Salon Sztuki Czesła-
wa GarlińskiegoMazowiecka 8). "Robotnik" 1930 nr 324
s. 3.
41. Katalog wystawy sztuki polskiej "Krajobraz i lud".
Gdańsk: Muzeum Miejskie 1930.
42. Katalog wystawy prac Fryca Kleinmanna, J arosławy Mu-
zyki, Andrzeja Pronaszki, Brunona Szulza. Lwów:
ZZPAP 1935.
43. W roku 1927 obraz Muzykanci eksponowany był w Pra-
dze (Katalog: CXXXVII Vystava SVU Manes Ćlenove
Tow. Art. Pol. "Sztuka" a jine pozvani umelci polśti,
obecni dum v Praze. Praha 1927), a w 1928 w Krakowie
(Katalog wystawy zbiorowej Erwina Czerwenki, Zofii
Stryjeńskiej..., oraz Wystaw Niezależnych. Kraków: TPSP
1928), w 1928/29 w Brukseli (Catalogue de l’exposition
au Palais des Beaux-Arts de BruxeU.es. Bruxelles 1928),
a w 1929 w Hadze i Amsterdamie (Cat. Poolsche Kunst.
Tentoostellning in "Pulchri Studio" Te, S’Gravenhage
1929 oraz Cat. Poolsche Kunst, Stedelijik Museum. Am-
sterdam 1929), a także Poznaniu (Katalog Działu Sztuki.
Powszechna Wystawa Krajowa. Poznań 1929).
44. Katalog wystawy prac Fryca Kleimanna... o.c.
45. Katalog oficjalny działu polskiego na Międzynarodowej
Wystawie Sztuka i Technika. Paryż 1937.
46. A. PRONASZKO, o.c., s. 60-61.
ANDRZEJ PRONASZKO THE WELL-KNOWN STAGE DESIGNER
AND FORGOTTEN PAINTER
Andrzej Pronaszko is known primarily as an out-
standing stage designer. Few people realize that he also
attained considerable achievements in painting which he
had pursued sińce childhood. His earliest works like Self
Portrait against a TreeBranche [ill. 1] is an example of
true modernism. From 1910 to 1913 (after only a year
of incompleted studies at the Academy of Fine Arts in
Cracow), Pronaszko executed oil and water colour
112