DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Polanowska, Jolanta: Ku tworzeniu instytucjonalnych podstaw historii sztuki polskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0157
HISTORIA SZTUKI POLSKIEJ W WARSZAWIE
badane dotąd czy wcale jeszcze nietknięte, nieopraco-
wane". Wydział miał być więc nieformalnym ogólno-
krajowym Towarzystwem Historycznym. Świadczą o
tym też słowa Rastawieckiego kończące jego sprawoz-
danie z działalności Wydziału w 1859 r.: "Warunkiem
jest tu niezbędnym czas dłuższy, trwała praca, kapłań-
skie niejako poświęcenie się. Tuszyć sobie możemy, iż
Wydział Historyczny, uposażony w pierwszorzędne na-
uki znamienitości, przy dalszym przyjętych celów a
zajęć rozwoju, stanie się nie tylko coraz większą Czaso-
pisma naszego pomocą, ale zarazem głównym ogni-
skiem ruchu i postępu w naukach dziejowych. W dal-
szym ciągu Zagajenia,.. Rastawiecki przedstawił po-
trzeby badawcze w dziewięciu działach6: 1) historii
ogólnej kraju, 2) biografistyki polskiej, 3) dziejów dy-
plomacji polskiej, 4) dziejów militarnych kraju, 5) "sta-
rożytności", do których zaliczył archeologię pradziejo-
wą i "życie przodków domowe", a także nauki pomoc-
nicze historii - sfragistykę, numizmatykę i geografię
historyczną, 6) bibliografii polskiej, 7) "dyplomatariu-
szy", 8) dawnego prawodawstwa oraz 9) najszerzej
omówionego działu sztuki (patrz aneks).
Odnośnie sztuki jasno i dobitnie określił on cel, ku
któremu należało zmierzać-było nim stworzenie histo-
rii sztuki polskiej. Dalej wskazywał kierunki przyszłych
badań nad każdą ze sztuk: dla malarstwa - kontynuacja
(za jego Słownikiem malarzów...!) inwentaryzacji obra-
zów, dla grafiki - potrzeba badań podstawowych, dla
architektury - sporządzanie opisów i analiz obiektów w
celu określenia charakterystycznych cech budownictwa
polskiego, dla rzeźby, witrażownictwa i złotnictwa -
rozpoznanie szczegółowe; uwzględnił też muzykę. Był
to obszerny program badań. Trzeba tu zaznaczyć, że w
ocenie Wydziału, jak i samego Rastawieckiego, ów-
czesna wiedza nie wystarczała nawet do przygotowania
ogólniejszego opracowania. Opinię taką wyrażono na
posiedzeniu w dniu 12.III. 1860 r., podczas ważnej dys-
kusji, po której został tylko nikły ślad zapiski w spra-
wozdaniu: "Członek Rastawiecki wniósł kwestię, czy za-
danie Towarzystwa Nauk.[owego] Krak.fowskiego] co do
napisania historii Sztuki polskiej jest rozwiązalne; czy nie,
kompetentni członkowie wydziału uznali, że to zadanie
przynajmniej dotąd nie jest rozwiązalne (k. 66)"7.
Zachowane sprawozdania z 47 posiedzeń pozwalają
prześledzić działalność Wydziału od 11.11.1859 r. do
17.XII. 1860 r. W nieoficjalnym statucie określono ją
jako: 1) ocenianie artykułów dostarczanych Redakcji, 2)
recenzowanie i omawianie krajowych i obcych nowości
wydawniczych, 3) pisanie własnych rozpraw i 4) za-
trudnienia zbiorowe, badania materiałów historycznych
(k. 14).
II. 3.JózefŁepkowski, 1887, drzeworyt Józefa HOlewińskie go,
wg rys. Stanisława Witkiewicza na podstawie fotografii
Walerego Rzewuskiego. Fot. Zakład Reprografii BN
Ul. 3. Józef Łepkowski, 1887, woodcut by Józef Holewiński, acc.
to a drawing by Stanisław Witkiewicz based on a photograph
by Walery Rzewuski. Phot. the Section of Reproduction at the
National Libr ary
W zakresie zainteresowań dawną sztuką, począt-
kowo ograniczano się do ocen i recenzji; prace bar-
dziej samodzielne poczęły dominować dopiero po oko-
ło roku. Dnia 25.XI.1859 r. zdecydowano, że każdy
z członków wskaże trzy zadania "w przedmiotach
najżywotniejszych", którym należałoby poświęcić
osobne rozprawy. Z tego, jak się wydaje, powstał po-
mysł tematów rozpraw konkursowych - sformułowano
je jako: Obraz rozwijania się budownictwa w Polsce od
najdawniejszych czasów (opracowania podjął się Stron-
czyński) i Ikonografia książąt i królów polskich. Plo-
nem były wygłoszone rozprawy Rastawieckiego Wit
Stwosz, jego pobyt w Norymberdze i przygody tam do-
znane (k.21, 50, praca drukowana), Stronczyńskiego
Obraz ogólny różnego rodzaju starożytnych zabytków w
Królestwie Polskim (k. 61) oraz rozprawy będące na
ukończeniu: Beyera Traktacik o fotografii (k. 83), Pod-
czaszyńskiego Krótka historia budownictwa w Polsce
(k. 83); ponadto Beyer podjął się napisania pracy o
sfragistyce (k. 54). Odnośnie wspomnianego punktu
4. - powołano Komitet Heraldyczny (24.11.1860), który
147
badane dotąd czy wcale jeszcze nietknięte, nieopraco-
wane". Wydział miał być więc nieformalnym ogólno-
krajowym Towarzystwem Historycznym. Świadczą o
tym też słowa Rastawieckiego kończące jego sprawoz-
danie z działalności Wydziału w 1859 r.: "Warunkiem
jest tu niezbędnym czas dłuższy, trwała praca, kapłań-
skie niejako poświęcenie się. Tuszyć sobie możemy, iż
Wydział Historyczny, uposażony w pierwszorzędne na-
uki znamienitości, przy dalszym przyjętych celów a
zajęć rozwoju, stanie się nie tylko coraz większą Czaso-
pisma naszego pomocą, ale zarazem głównym ogni-
skiem ruchu i postępu w naukach dziejowych. W dal-
szym ciągu Zagajenia,.. Rastawiecki przedstawił po-
trzeby badawcze w dziewięciu działach6: 1) historii
ogólnej kraju, 2) biografistyki polskiej, 3) dziejów dy-
plomacji polskiej, 4) dziejów militarnych kraju, 5) "sta-
rożytności", do których zaliczył archeologię pradziejo-
wą i "życie przodków domowe", a także nauki pomoc-
nicze historii - sfragistykę, numizmatykę i geografię
historyczną, 6) bibliografii polskiej, 7) "dyplomatariu-
szy", 8) dawnego prawodawstwa oraz 9) najszerzej
omówionego działu sztuki (patrz aneks).
Odnośnie sztuki jasno i dobitnie określił on cel, ku
któremu należało zmierzać-było nim stworzenie histo-
rii sztuki polskiej. Dalej wskazywał kierunki przyszłych
badań nad każdą ze sztuk: dla malarstwa - kontynuacja
(za jego Słownikiem malarzów...!) inwentaryzacji obra-
zów, dla grafiki - potrzeba badań podstawowych, dla
architektury - sporządzanie opisów i analiz obiektów w
celu określenia charakterystycznych cech budownictwa
polskiego, dla rzeźby, witrażownictwa i złotnictwa -
rozpoznanie szczegółowe; uwzględnił też muzykę. Był
to obszerny program badań. Trzeba tu zaznaczyć, że w
ocenie Wydziału, jak i samego Rastawieckiego, ów-
czesna wiedza nie wystarczała nawet do przygotowania
ogólniejszego opracowania. Opinię taką wyrażono na
posiedzeniu w dniu 12.III. 1860 r., podczas ważnej dys-
kusji, po której został tylko nikły ślad zapiski w spra-
wozdaniu: "Członek Rastawiecki wniósł kwestię, czy za-
danie Towarzystwa Nauk.[owego] Krak.fowskiego] co do
napisania historii Sztuki polskiej jest rozwiązalne; czy nie,
kompetentni członkowie wydziału uznali, że to zadanie
przynajmniej dotąd nie jest rozwiązalne (k. 66)"7.
Zachowane sprawozdania z 47 posiedzeń pozwalają
prześledzić działalność Wydziału od 11.11.1859 r. do
17.XII. 1860 r. W nieoficjalnym statucie określono ją
jako: 1) ocenianie artykułów dostarczanych Redakcji, 2)
recenzowanie i omawianie krajowych i obcych nowości
wydawniczych, 3) pisanie własnych rozpraw i 4) za-
trudnienia zbiorowe, badania materiałów historycznych
(k. 14).
II. 3.JózefŁepkowski, 1887, drzeworyt Józefa HOlewińskie go,
wg rys. Stanisława Witkiewicza na podstawie fotografii
Walerego Rzewuskiego. Fot. Zakład Reprografii BN
Ul. 3. Józef Łepkowski, 1887, woodcut by Józef Holewiński, acc.
to a drawing by Stanisław Witkiewicz based on a photograph
by Walery Rzewuski. Phot. the Section of Reproduction at the
National Libr ary
W zakresie zainteresowań dawną sztuką, począt-
kowo ograniczano się do ocen i recenzji; prace bar-
dziej samodzielne poczęły dominować dopiero po oko-
ło roku. Dnia 25.XI.1859 r. zdecydowano, że każdy
z członków wskaże trzy zadania "w przedmiotach
najżywotniejszych", którym należałoby poświęcić
osobne rozprawy. Z tego, jak się wydaje, powstał po-
mysł tematów rozpraw konkursowych - sformułowano
je jako: Obraz rozwijania się budownictwa w Polsce od
najdawniejszych czasów (opracowania podjął się Stron-
czyński) i Ikonografia książąt i królów polskich. Plo-
nem były wygłoszone rozprawy Rastawieckiego Wit
Stwosz, jego pobyt w Norymberdze i przygody tam do-
znane (k.21, 50, praca drukowana), Stronczyńskiego
Obraz ogólny różnego rodzaju starożytnych zabytków w
Królestwie Polskim (k. 61) oraz rozprawy będące na
ukończeniu: Beyera Traktacik o fotografii (k. 83), Pod-
czaszyńskiego Krótka historia budownictwa w Polsce
(k. 83); ponadto Beyer podjął się napisania pracy o
sfragistyce (k. 54). Odnośnie wspomnianego punktu
4. - powołano Komitet Heraldyczny (24.11.1860), który
147