DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Bobrowska-Jakubowska, Ewa: Bolesław Biegas (1877-1954): rzeźba - malarstwo. Paryż, Trianon De Bagatelle, 21.V.-30.VIII.1992
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0181
Biuletyn Historii Sztuki
R.LVI, 1994, Nr 1-2
PL ISSN 0006-3967
EWA BOBROWSKA-JAKUBOWSKA
Paryż, Biblioteka Polska
BOLESŁAW BIEGAS (1877 - 1954). RZEŹBA - MALARSTWO.
PARYŻ, TRIANON DE BAGATELLE, 2LV. - 30 .YIII.1992
W dniach od 21 maja do 30 sierpnia 1992 r. w Trianon de
Bagatelle odbyła się wystawa dzieł Bolesława Biegasa. Przed-
sięwzięcie dużej miary, gromadzące ponad 80 dzieł zarówno
rzeźbiarskich, jak i malarskich artysty, zostało zorganizowane
z inicjatywy Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Pary-
żu oraz Miasta Paryża. Udział w nim wzięły - ze strony
polskiej: Ministerstwo Kultury, Muzeum Narodowe w War-
szawie, Muzeum Narodowe w Poznaniu oraz Muzeum Ma-
zowieckie i Muzeum Diecezjalne w Płocku, ze strony francu-
skiej: Muzeum Orsay, Muzeum Sztuk Pięknych w Lyonie,
Towarzystwo Historyczno-Literackie oraz Biblioteka Polska
w Paryżu, a także liczne kolekcje prywatne. Szczególnej
pomocy udzielił kolekcjoner Guido Biazzi.
Jak to się często zdarza, także i ta wystawa była dziełem
właściwie jednego człowieka — Xaviera Derynga, historyka
sztuki, kiedyś związanego z Biblioteką Polską w Paryżu,
obecnie wykładowcą Uniwersytetu w Rennes. Jego zaintere-
sowanie sztuką Biegasa wywodzi się jeszcze z dawnych,
bibliotecznych lat, kiedy obcował na co dzień zarówno z
samymi dziełami artysty, jak i pozostałymi po nim archiwa-
liami, dokumentami, korespondencją, a nawet przedmiotami
codziennego użytku. Wypada bowiem przypomnieć, że Bo-
lesław Biegas ofiarował w latach pięćdziesiątych całą zawar-
tość swojej pracowni Towarzystwu Historyczno-Literackie-
mu w Paryżu. Kolekcja ta obejmowała zarówno rzeźby, jak i
obrazy, meble, przedmioty artystyczne, rękopisy utworów
literackich, listy i dokumenty. W tym okresie artysta dawno
już przestał rzeźbić i malować, ale pragnął, by spuścizna po
nim nie została rozproszona, a po odzyskaniu przez Polskę
niepodległości przekazana częściowo do kraju. W Bibliotece
Polskiej miała zostać stworzona stała ekspozycja jego dzieł
malarskich i rzeźbiarskich. Niewielkie Muzeum Biegasa, sta-
nowiące część stałej ekspozycji dzieł sztuki w tej instytucji,
zostało otwarte w 1974 r. W jego aranżacji brał wówczas
udział komisarz obecnej wystawy.
Pałacyk Trianon w ogrodach Bagatelle został zbudowany
pod koniec XVHI w. jako arystokratyczna rezydencja wiej-
ska, tzw. folie, w obrębie Lasku Bulońskiego pod Paryżem.
Od 1905 r. znalazł się w posiadaniu władz miejskich Paryża
i został przeznaczony na wystawy i koncerty. Jego w miarę
ograniczona przestrzeń powoduje, że prezentowane tu ekspo-
zycje mają charakter zwarty i kameralny. Dzięki dużej ilości
przeszkleń, zieleń otaczających ogrodów wnika do wnętrza
tworząc szczególnie korzystne tło dla dzieł sztuki.
W sali centralnej pałacyku, do której wchodzi się bezpo-
średnio z zewnątrz, ustawiono największe, a zarazem najważ-
niejsze dzieła Biegasa. W ten sposób zwiedzający był od razu
wprowadzony w specyficzny, symboliczny świat artysty, sta-
wał na wprost monumentalnej Ziemii (1902), Świata (1902),
czy wizerunków Boga [il.3] (1902) Sfinksów (1902) i całego
bagażu filozoficznego tych dzieł. Ekspozycja zaprezentowa-
ła wszystkie tendencje twórczości rzeźbiarskiej i malarskiej
Biegasa. Znalazły się tu rzeźby symboliczne z pierwszego
okresu, których forma łączy jeszcze elementy geometryzujące
z niespokojną, "secesyjną" linią. Z nich wywodzą się z jednej
strony dzieła geometryzujące, uproszczone, hieratycznie wy-
dłużone, inspirowane m.in. archaiczną sztuką słowiańską (a
zwłaszcza Światowidem ze Zbrucza), których przykładem był
Początek dwoistości twórczej bóstwa (1908), czy Mądrość
(1909), z drugiej zaś dzieła typowo secesyjne, których forma,
zagubiwszy wszelki spokój i symetrię, pełna wewnętrznej
energii i ruchu, przypomina drgający płomień świecy. Nurt
ten reprezentowany był przez Zmierzch (1902), Sen Boga
(1905) oraz bliską im pod względem formalnym, osobną
grupę rzeźb poświęconych wybitnym twórcom, takim jak
Baudelaire (1904) [il. 4], Beethoven (1904), Berlioz (1904),
Wagner (1904), czy Chopin (1908). Zobaczyć tu można było
również jedyne w twórczości Biegasa dzieło wykonane w
marmurze, zatytułowane Mądrość (1905). Większość dzieł
rzeźbiarskich artysty jest przeznaczona do oglądania z jednej
strony. Autor wystawy zadbał więc i o to, by przedstawić
relatywnie rzadkie przykłady rzeźby pełnej, w tym Adama
(1910) i Ewę (1910) oraz Narodziny myśli (1910), zwane
inaczej Myślicielem, inspirowane zresztą wyraźnie dziełem
Rodina. Przegląd twórczości rzeźbiarskiej kończą, wyraźnie
już pełnoplastyczne, masywne, podkreślające zwartość bryły
prace z lat 1917-1920, wydobyte jak gdyby z jednego bloku
kamiennego, czy jednego pnia drzewa, podczas gdy w rzeczy-
171
R.LVI, 1994, Nr 1-2
PL ISSN 0006-3967
EWA BOBROWSKA-JAKUBOWSKA
Paryż, Biblioteka Polska
BOLESŁAW BIEGAS (1877 - 1954). RZEŹBA - MALARSTWO.
PARYŻ, TRIANON DE BAGATELLE, 2LV. - 30 .YIII.1992
W dniach od 21 maja do 30 sierpnia 1992 r. w Trianon de
Bagatelle odbyła się wystawa dzieł Bolesława Biegasa. Przed-
sięwzięcie dużej miary, gromadzące ponad 80 dzieł zarówno
rzeźbiarskich, jak i malarskich artysty, zostało zorganizowane
z inicjatywy Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Pary-
żu oraz Miasta Paryża. Udział w nim wzięły - ze strony
polskiej: Ministerstwo Kultury, Muzeum Narodowe w War-
szawie, Muzeum Narodowe w Poznaniu oraz Muzeum Ma-
zowieckie i Muzeum Diecezjalne w Płocku, ze strony francu-
skiej: Muzeum Orsay, Muzeum Sztuk Pięknych w Lyonie,
Towarzystwo Historyczno-Literackie oraz Biblioteka Polska
w Paryżu, a także liczne kolekcje prywatne. Szczególnej
pomocy udzielił kolekcjoner Guido Biazzi.
Jak to się często zdarza, także i ta wystawa była dziełem
właściwie jednego człowieka — Xaviera Derynga, historyka
sztuki, kiedyś związanego z Biblioteką Polską w Paryżu,
obecnie wykładowcą Uniwersytetu w Rennes. Jego zaintere-
sowanie sztuką Biegasa wywodzi się jeszcze z dawnych,
bibliotecznych lat, kiedy obcował na co dzień zarówno z
samymi dziełami artysty, jak i pozostałymi po nim archiwa-
liami, dokumentami, korespondencją, a nawet przedmiotami
codziennego użytku. Wypada bowiem przypomnieć, że Bo-
lesław Biegas ofiarował w latach pięćdziesiątych całą zawar-
tość swojej pracowni Towarzystwu Historyczno-Literackie-
mu w Paryżu. Kolekcja ta obejmowała zarówno rzeźby, jak i
obrazy, meble, przedmioty artystyczne, rękopisy utworów
literackich, listy i dokumenty. W tym okresie artysta dawno
już przestał rzeźbić i malować, ale pragnął, by spuścizna po
nim nie została rozproszona, a po odzyskaniu przez Polskę
niepodległości przekazana częściowo do kraju. W Bibliotece
Polskiej miała zostać stworzona stała ekspozycja jego dzieł
malarskich i rzeźbiarskich. Niewielkie Muzeum Biegasa, sta-
nowiące część stałej ekspozycji dzieł sztuki w tej instytucji,
zostało otwarte w 1974 r. W jego aranżacji brał wówczas
udział komisarz obecnej wystawy.
Pałacyk Trianon w ogrodach Bagatelle został zbudowany
pod koniec XVHI w. jako arystokratyczna rezydencja wiej-
ska, tzw. folie, w obrębie Lasku Bulońskiego pod Paryżem.
Od 1905 r. znalazł się w posiadaniu władz miejskich Paryża
i został przeznaczony na wystawy i koncerty. Jego w miarę
ograniczona przestrzeń powoduje, że prezentowane tu ekspo-
zycje mają charakter zwarty i kameralny. Dzięki dużej ilości
przeszkleń, zieleń otaczających ogrodów wnika do wnętrza
tworząc szczególnie korzystne tło dla dzieł sztuki.
W sali centralnej pałacyku, do której wchodzi się bezpo-
średnio z zewnątrz, ustawiono największe, a zarazem najważ-
niejsze dzieła Biegasa. W ten sposób zwiedzający był od razu
wprowadzony w specyficzny, symboliczny świat artysty, sta-
wał na wprost monumentalnej Ziemii (1902), Świata (1902),
czy wizerunków Boga [il.3] (1902) Sfinksów (1902) i całego
bagażu filozoficznego tych dzieł. Ekspozycja zaprezentowa-
ła wszystkie tendencje twórczości rzeźbiarskiej i malarskiej
Biegasa. Znalazły się tu rzeźby symboliczne z pierwszego
okresu, których forma łączy jeszcze elementy geometryzujące
z niespokojną, "secesyjną" linią. Z nich wywodzą się z jednej
strony dzieła geometryzujące, uproszczone, hieratycznie wy-
dłużone, inspirowane m.in. archaiczną sztuką słowiańską (a
zwłaszcza Światowidem ze Zbrucza), których przykładem był
Początek dwoistości twórczej bóstwa (1908), czy Mądrość
(1909), z drugiej zaś dzieła typowo secesyjne, których forma,
zagubiwszy wszelki spokój i symetrię, pełna wewnętrznej
energii i ruchu, przypomina drgający płomień świecy. Nurt
ten reprezentowany był przez Zmierzch (1902), Sen Boga
(1905) oraz bliską im pod względem formalnym, osobną
grupę rzeźb poświęconych wybitnym twórcom, takim jak
Baudelaire (1904) [il. 4], Beethoven (1904), Berlioz (1904),
Wagner (1904), czy Chopin (1908). Zobaczyć tu można było
również jedyne w twórczości Biegasa dzieło wykonane w
marmurze, zatytułowane Mądrość (1905). Większość dzieł
rzeźbiarskich artysty jest przeznaczona do oglądania z jednej
strony. Autor wystawy zadbał więc i o to, by przedstawić
relatywnie rzadkie przykłady rzeźby pełnej, w tym Adama
(1910) i Ewę (1910) oraz Narodziny myśli (1910), zwane
inaczej Myślicielem, inspirowane zresztą wyraźnie dziełem
Rodina. Przegląd twórczości rzeźbiarskiej kończą, wyraźnie
już pełnoplastyczne, masywne, podkreślające zwartość bryły
prace z lat 1917-1920, wydobyte jak gdyby z jednego bloku
kamiennego, czy jednego pnia drzewa, podczas gdy w rzeczy-
171