Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (56.1994)

PRZEGLĄD LITERATURY I WYSTAW

Autor omawia także inne kręgi związane z modernizmem,
takie jak Wydział Architektury na Politechnice Warsza-
wskiej, prowadzony przez profesora Rudolfa Wierczyńskiego
oraz Stowarzyszenie Architektów Polskich.
Lata trzydzieste, kiedy cichną dyskusje między przed-
stawicielami modernizmu a oficjalnego stylu narodowego, są
tematem ostatniego rozdziału. W tym okresie kontynuatorem
sztuki związanej z nurtem narodowym była spółdzielnia arty-
stów "Ład", której działalność autor traktuje marginalnie.
Wspomina jedynie, że została założona w 1926 r. przez grupę
artystów z warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych i prezen-
towała "zmodernizowaną" sztukę ludową. Kierunek nowo-
czesny według Crowleya wyrażał się w regionaliźmie, który
byłrewizją zbyt dogmatycznie przyjętych zasad modernizmu.
Do tego też nurtu zalicza autor działalność Studium Wnętrz i
Sprzętu na Politechnice Warszawskiej, prowadzonego przez
Stefana Siennickiego. Zadaniem Studium było stworzenie
prototypów tanich mebli dla polskiego przemysłu. Dopusz-

czalna była duża różnorodność stylistyczna, pod warunkiem
użycia krajowych materiałów. David Crowley konsekwentnie
łączy sytuację polityczno-ekonomiczną Polski z tendencjami
stylowymi drugiej połowy lat dwudziestych. W Obozie Zjed-
noczenia Narodowego i pokrewnej mu Falandze znajduje
analogie do struktur i organizacji faszystowskich Włoch. Sto-
sowany zaś w budownictwie neoklasycyzm pojmuje jako
wyraz ambicji i tendencji wielkomocarstwowych. Podsumo-
waniem wszystkich kierunków sztuki niepodległej Polski jest
według autora Wystawa Paryska 1937 r. Sztuka rodzima,
modernizm, regionalizm i monumentalizm ukazywał zwie-
dzającym wielostronność sztuki polskiej i tak jak w 1925 r.
wystawa polska była wielokrotnie nagradzana, a pawilon
zdobył Grand Prix.
Książka jest szczególnie warta uwagi, gdyż prezentuje —
w aspekcie historycznym oraz zachodzących przemian eko-
nomicznych i społecznych - spojrzenie cudzoziemca na pol-
ską sztukę dwudziestego wieku.
Anna Kostrzyńska-Miłosz

"Sztuka amerykańska w XX wieku. Malarstwo i rzeźba 1913-1993 ".
Berlin, Martin Gropius Bau, 8.V. - 25. VII. 1993 r.

Berlin jest jedną z najbliższych nam metropolii europej-
skich, miastem, z którego przebogatego programu kulturalne-
go powinno się właściwie czerpać pełnymi garściami, a nie
traktować go tylko jako stację przesiadkową w drodze do
Paryża czy Londynu. Do wzrostu znaczenia Berlina przyczy-
niają się niewątpliwie wydarzenia kulturalne o międzynaro-
dowym znaczeniu, które przyspieszają też niezwykle trudny
i skomplikowany proces integracji miasta. W lecie ubiegłego
roku taką okazją był cykl imprez poświęconych współczesnej
sztuce, muzyce, filmowi i teatrowi Ameryki.
Głównym wydarzeniem festiwalu kultury amerykańskiej
była wystawa: Amerykańska Sztuka w XX wieku. Malarstwo
i plastyka 1913-1993. Jak twierdząjej organizatorzy (Christos
M. Joachimides/Berlin i Norman Rosenthal/Londyn), została
ona przygotowana z europejskiego punktu widzenia. W Pol-
sce sztuka współczesnej Ameryki znana jest jeszcze stosun-
kowo mało, głównie z reprodukcji i literatury. W Berlinie była
wreszcie okazja, aby zobaczyć i "przeżyć" sztukę amerykań-
ską w oryginale. W budynku Martin-Gropius-Bau wystawio-
nych zostało 250 prac 66 artystów z muzeów i kolekcji
prywatnych Ameryki, Europy, Japonii i Australii. Główny
punkt zainteresowania stanowiły lata 1945-1970, kiedy to
Ameryka była - jak to dziś można z pewnością powiedzieć
- centrum sztuki światowej, inspirującym artystów z całego
świata. Największy nacisk położony został na nurt Abstra-
kcyjnego Ekspresjonizmu, reprezentowany między innymi
przez prace Jacksona Pollocka (wystawiono jego legendarny
już obraz Mural z 1943 r.), Willema de Kooninga, Marka
Rothko - przed którego obrazami w swoim czasie medy-

towali i płakali wzruszeni widzowie, Clyfforda Stilla, Sama
Francisa, Franza Kline’a, Barnetta Newmana, Ad Reinhardta
oraz rzeźby Davida Smitha. Wystawa berlińska nawiązała do
słynnej nowojorskiej prezentacji Armory Show z 1913 r. Na
początku obejrzeć można było prace artystów związanych z
początkami amerykańskiej moderny, m. in. Marsdena Hart-
leya. Przez wielu jest on dziś uważany za jednego z najwybit-
niejszych twórców amerykańskich. Awangarda nowojorska
reprezentowana była m. in. przez Marcela Duchampa, Man
Raya oraz Arthura Dove’a, a nurt rzeczowo-real i styczny
lat dwudziestych przez Stuarta Davisa, Charlesa Sheelera i
CharlesaDemutha. Wielkimi nowatorami byli Georgia O’Ke-
effe i Edward Hopper, których kilka prac prezentowano w
Berlinie. Artyści ci cieszą się w Europie szczególną popular-
nością-dwa lata temu odbyła się duża wystawa poświęco-
na Hopperowi w Folkwang Museum w Essen, a w tym roku
miała miejsce retrospektywna wystawa Georgii O’Keeffe w
Londynie. Tendencje ekspresjonistyczne w sztuce amerykań-
skiej reprezentowane były m. in przez Josepha Comella,
Aeshile’a Gorky’iego i Alexandra Caldera, wystawiono też
prace Jaspera Johnsa i Roberta Rauschenberga. Bogato re-
prezentowany był Pop Art (Andy Warhol, Roy Lichtenstein,
James Rosenąuist, Claes Oldenburg), nurt abstrakcji (Ells-
worth Kelly, Frank Stella), Minimal Art późnych lat sześć-
dziesiątych i siedemdziesiątych (Donald Judd, Carl Andre czy
Dan Flavin) oraz jako jego przeciwieństwo - pełna emocji
sztuka Evy Hesse, Bruce Naumana czy Richarda Sierry.
Pokazano też współczesne tendencje, znajdujące wyraz w
twórczości takich artystów jak Keith Haring, Jonathan Borof-

192