DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Kozina, Irma: Barbara Ste̜pniewska, Rezydencje na Śla̜sku w XVIII wieku: pałace, orgrody i parki krajobrazowe. Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1993, il. 179
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0313
RECENZJE
U. 1. Pokój (Carlsruhe), pałacyk myśliwski. Repr. wg A. Duncker, "Die landlichen Wohsitzell.
Schlosser...", Bibl. Uniw. Wrocławskiego
Fig. 1 Hunting Lodge interior, Carlsruhe. Reproduced afterA. Duncker, Die Landlichen
Wohnsitze Schlosser..., Wrocław University Library
dobranymi przykładami i konkretnymi danymi". Nie jest nam
jednak przedstawiona metoda i cel doboru tych właśnie, a nie
innych przykładów (za autorką wypada zaznaczyć, iż w opra-
cowaniu Goli, Zaborowa i Królikowic współuczestniczyli
Marcin Stępniewski-Janowski i Paweł Szkoda).
Nieco zaskakujący jest rozdział wstępny, w którym przed-
stawiono genezę europejskich założeń parkowych. Przeważają-
cą część rozważań zajmują tam kwestie filozoficznej i literackiej
podbudowy dla rozwoju parku krajobrazowego w jego kolebce
-Anglii, po czym następuje zawsze prezentacja polskich odnie-
sień, które wyobrażać majązainteresowanie Polaków walorami
krajobrazowymi Śląska, jak np. listy z wycieczki Wincentego
Pola, opisujące przedmieścia Wrocławia. Zabrakło całkowi-
cie historii parków krajobrazowych w Prusach, w szczegól-
ności zaś — adekwatnie do prezentowanych przykładów - jej
śląskiego rozdziału. "Kamienie milowe" śląskiej sztuki ogro-
dowej wzmiankowane są jedynie przelotnie, w tekstach po-
święconych poszczególnym obiektom.
Choć wiele już napisano o założeniach zakrojonych na tak
ogromną skalę jak pominięty w rozważaniach autorki Pokój
(Carlsruhe na Górnym Śląsku), prawdą jest także to, iż wiele
interesujących kwestii czeka jeszcze na badaczy. Swym ukła-
dem promienistych alei, których centrum stanowił pałacyk
myśliwski, Carlsruhe włącza się do wielu tego rodzaju zało-
żeń powstałych w XVIII wieku, a ów system sytuowania na
zakończeniach alei domków kawalerskich znajduje również
szereg analogii. Obok położonego w Badenii-Wittembergii
Karlsruhe wymienić tu by można m.in. także bogate w skom-
plikowane treści symboliczne Clemenswerth w Dolnej Sakso-
nii, powstałe w latach 1737-1747 według planów Johanna
Conrada Schlauna. Sytuowanie tego rodzaju układów w czę-
ści ogrodu zwanej Zwierzyńcem, w połączeniu z interpretacją
ogrodu jako Raju, wydobywa ciekawe kwestie - np. związek
takiego układu z jego idealnym obrazem w architektonicznej
wersji jako idealnego miasta. Zazwyczaj wiąże się to bezpo-
średnio z Karlsruhe, przy wskazaniu na dalsze jeszcze konse-
kwencje tej myśli w XVIII wieku i znajduje genezę zjawiska
w twórczości renesansowych architektów z kręgów neopla-
tońskich. Jak się wydaje, interesujące rezultaty mogłoby przy-
nieść prześledzenie oddziaływania tej idei w czasach bezpo-
średnio poprzedzających epokę, jaka zrodziła założenie w
Pokoju. Punktem wyjścia mogłyby się stać np. niezrealizowa-
ne projekty Ville ideale autorstwa Jacąues Androueta Du
Cerceau, (Por. np. il. 69-70 w: Josef Ponten, Architektur die
nicht gebaut wurde. Stuttgart-Berlin-Leipzig 1925). Jak już
wspomniano, założenie w Pokoju nie weszło jednak w obręb
zainteresowań autorki, która nie starała się przedstawić tych
najbardziej reprezentatywnych przykładów, przez długi czas
zapomnianych przez badaczy, co może być poczytane także
jako zaleta książki.
Niestety prezentacja tych ostatnich budzi pewne zastrze-
żenia. Oto np. w bibliografii zabrakło fundamentalnego dla
badacza tak postawionego tematu dzieła Aleksandra Duncke-
ra Die landlichen Wohnsitze, Schlosser und Residenzen der
Ritterschaftlichen Grundbesitzer in der Preussischen Monar-
chie, którego wydawanie rozpoczęto w 1857 r. Szczególnie
cenne okazałoby się to w przypadku Wojanowa, także z uwagi
na ikonografię pałacu. Wojanów (Schildau) jako dzieło łączo-
ne z największym autorytetem w architekturze Prus 1. poł.
XIX wieku, jakim niewątpliwie był Schinkel, posiada szcze-
gólnie bogatą bibliografię. Do najbardziej podstawowej nale-
żą publikacje Grundmanna (Giinther Grundmann, Schlesien,
Karl Friedrich Schinkel-Lebenswerk. Berlin 1941) i Biehna
(Heinz Biehn, Residenzen der Romantik. Miinchen 1970).
299
U. 1. Pokój (Carlsruhe), pałacyk myśliwski. Repr. wg A. Duncker, "Die landlichen Wohsitzell.
Schlosser...", Bibl. Uniw. Wrocławskiego
Fig. 1 Hunting Lodge interior, Carlsruhe. Reproduced afterA. Duncker, Die Landlichen
Wohnsitze Schlosser..., Wrocław University Library
dobranymi przykładami i konkretnymi danymi". Nie jest nam
jednak przedstawiona metoda i cel doboru tych właśnie, a nie
innych przykładów (za autorką wypada zaznaczyć, iż w opra-
cowaniu Goli, Zaborowa i Królikowic współuczestniczyli
Marcin Stępniewski-Janowski i Paweł Szkoda).
Nieco zaskakujący jest rozdział wstępny, w którym przed-
stawiono genezę europejskich założeń parkowych. Przeważają-
cą część rozważań zajmują tam kwestie filozoficznej i literackiej
podbudowy dla rozwoju parku krajobrazowego w jego kolebce
-Anglii, po czym następuje zawsze prezentacja polskich odnie-
sień, które wyobrażać majązainteresowanie Polaków walorami
krajobrazowymi Śląska, jak np. listy z wycieczki Wincentego
Pola, opisujące przedmieścia Wrocławia. Zabrakło całkowi-
cie historii parków krajobrazowych w Prusach, w szczegól-
ności zaś — adekwatnie do prezentowanych przykładów - jej
śląskiego rozdziału. "Kamienie milowe" śląskiej sztuki ogro-
dowej wzmiankowane są jedynie przelotnie, w tekstach po-
święconych poszczególnym obiektom.
Choć wiele już napisano o założeniach zakrojonych na tak
ogromną skalę jak pominięty w rozważaniach autorki Pokój
(Carlsruhe na Górnym Śląsku), prawdą jest także to, iż wiele
interesujących kwestii czeka jeszcze na badaczy. Swym ukła-
dem promienistych alei, których centrum stanowił pałacyk
myśliwski, Carlsruhe włącza się do wielu tego rodzaju zało-
żeń powstałych w XVIII wieku, a ów system sytuowania na
zakończeniach alei domków kawalerskich znajduje również
szereg analogii. Obok położonego w Badenii-Wittembergii
Karlsruhe wymienić tu by można m.in. także bogate w skom-
plikowane treści symboliczne Clemenswerth w Dolnej Sakso-
nii, powstałe w latach 1737-1747 według planów Johanna
Conrada Schlauna. Sytuowanie tego rodzaju układów w czę-
ści ogrodu zwanej Zwierzyńcem, w połączeniu z interpretacją
ogrodu jako Raju, wydobywa ciekawe kwestie - np. związek
takiego układu z jego idealnym obrazem w architektonicznej
wersji jako idealnego miasta. Zazwyczaj wiąże się to bezpo-
średnio z Karlsruhe, przy wskazaniu na dalsze jeszcze konse-
kwencje tej myśli w XVIII wieku i znajduje genezę zjawiska
w twórczości renesansowych architektów z kręgów neopla-
tońskich. Jak się wydaje, interesujące rezultaty mogłoby przy-
nieść prześledzenie oddziaływania tej idei w czasach bezpo-
średnio poprzedzających epokę, jaka zrodziła założenie w
Pokoju. Punktem wyjścia mogłyby się stać np. niezrealizowa-
ne projekty Ville ideale autorstwa Jacąues Androueta Du
Cerceau, (Por. np. il. 69-70 w: Josef Ponten, Architektur die
nicht gebaut wurde. Stuttgart-Berlin-Leipzig 1925). Jak już
wspomniano, założenie w Pokoju nie weszło jednak w obręb
zainteresowań autorki, która nie starała się przedstawić tych
najbardziej reprezentatywnych przykładów, przez długi czas
zapomnianych przez badaczy, co może być poczytane także
jako zaleta książki.
Niestety prezentacja tych ostatnich budzi pewne zastrze-
żenia. Oto np. w bibliografii zabrakło fundamentalnego dla
badacza tak postawionego tematu dzieła Aleksandra Duncke-
ra Die landlichen Wohnsitze, Schlosser und Residenzen der
Ritterschaftlichen Grundbesitzer in der Preussischen Monar-
chie, którego wydawanie rozpoczęto w 1857 r. Szczególnie
cenne okazałoby się to w przypadku Wojanowa, także z uwagi
na ikonografię pałacu. Wojanów (Schildau) jako dzieło łączo-
ne z największym autorytetem w architekturze Prus 1. poł.
XIX wieku, jakim niewątpliwie był Schinkel, posiada szcze-
gólnie bogatą bibliografię. Do najbardziej podstawowej nale-
żą publikacje Grundmanna (Giinther Grundmann, Schlesien,
Karl Friedrich Schinkel-Lebenswerk. Berlin 1941) i Biehna
(Heinz Biehn, Residenzen der Romantik. Miinchen 1970).
299