DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Tylicki, Jacek: Bartholomaeus Strobel pictor Thorunensis. Problem lokalizacji pracowni mistrza w Polsce
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0393
Biuletyn Historii Sztuki
R.LVI, 1994, Nr 4
PL ISSN 0006-3967
JACEK TYLICKI
Toruń, Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa UMK
BARTHOLOMAEUS STROBEL PICTOR THORUNENSIS
Problem lokalizacji pracowni mistrza w Polsce
Pisząc swój wyczerpujący artykuł na temat Strobla,
Zygmunt Batowski, pierwszy monografista artysty, po-
czynił także kilka uwag na temat lokalizacji polskiej
pracowni mistrza, umieszczając ją w Toruniu i Gdań-
sku; wydawały się mu one miastami, w których malarz
zatrzymywał się najczęściej1. Opinia ta została w ogól-
nych zarysach powtórzona przez następnego monogra-
fistę, Eugeniusza Iwanoykęz i niektóre późniejsze pub-
likacje, choć wszystkie one skłaniały się raczej ku To-
runiowi3. To z kolei przyczyniło się do powstania, we-
dług pierwotnej luźnej sugestii Iwanoyki4, supozycji o
tym właśnie mieście jako miejscu śmierci artysty. Przy-
puszczenie było następnie powtarzane w coraz bardziej
twierdzący sposób5. Niestety, do tej pory w archiwach
toruńskich nie udało się odnaleźć żadnej pewnej
wzmianki na temat Strobla, nie mówiąc już o dokładnej
dacie zakończenia przezeń życia. Nieobecność twórcy
w dokumentach cechowych tłumaczy jego pozycja ma-
larza dworskiego; eliminowała ona też niestety, jak się
zdaje, konieczność uczestnictwa artysty w formalnym
życiu miasta i w związku z tym, notowania wydarzeń z
jego osobą związanych. Do żony Strobla odnosi się
może jedynie przypadkowa notatka w księdze chrztów
tutejszej Staromiejskiej Gminy Ewangelickiej, wymie-
niająca jako jednego ze świadków ceremonii w dniu 10
września 1644 r. Fr. Maria Magdalena Strobel. Taki
sposób zapisu imion małżonki malarza znany jest z
wcześniejszego źródła7, zaś wymieniona w Toruniu ko-
bieta występuje w towarzystwie miejscowego złotnika
Sebastiana vonHausen (mistrz 1641 -zm. przed 165l)8.
Mimo to, wobec nieodnotowania imienia, ani zawodu
jej męża, nie można identyfikacji przyjąć jako jednozna-
cznej. W tych okolicznościach dokumentacja odnosząca
się do miejsca zamieszkania artysty w Polsce, zebrana
pierwotnie przez Batowskiego, warta jest ponownego
przejrzenia; obecnie można ją też uzupełnić o następne,
nowo odnalezione dane archiwalne. Strobel nie pojawił
się w Rzeczypospolitej prawdopodobnie wcześniej, niż
na wiosnę 1634 r. (nie biorąc pod uwagę jego enigma-
tycznej obecności w Gdańsku w 1618 r. )9, gdyż
jeszcze 1 listopada 1633 r. skierował z Wrocławia list
do króla duńskiego Chrystiana IV10. Pierwszy ślad jego
polskiego okresu stanowi rysunek w berlińskim Kupfer-
stichkabinett, podpisany w Gdańsku 8 (18) czerwca
1634 r.11 W tym samym jeszcze roku wykonał prąwdo-
podobnie obraz dla Benedyktynek w Toruniu12. Prace
Strobla w Wilnie przypadałyby, co wielce prawdopo-
dobne, na przełom lat 1635-36. W 1636 malarz był
jednakże już na pewno z powrotem w Gdańsku (podpisany
rysunek w Kórniku)14. Roku 1637 dotyczy wzmianka
Houbrakena o spotkaniu artysty z holenderskim mala-
rzem, Gillisem Schagen, w Elblągu15. W maju 1638 r.
Strobel sygnuje następny rysunek w Gdańsku (Wroc-
ław, Biblioteka Uniwersytecka)16, zaś w latach 1640-42
prawdopodobnie realizuje wielkie zamówienie, co do
którego istnieją poszlaki, iż mogło być ono wykonywa-
ne ponownie - w Elblągu17. Jedyna wzmianka o malo-
widle wykonanym w Gdańsku dotyczy Wniebowzięcia
z Koronacją NMP dla kościoła w Pępowie (1641)1 .
Poza wyżej wymienionymi, zachowała się spora
liczba innych prac malarskich artysty, rozproszonych
głównie po dawnej północno-zachodniej Rzeczypospo-
litej, z dalekim przerzutem na południe do Koprzywnicy
jako głównym wyjątkiem. Dokładne miejsce wykona-
nia tych dzieł pozostaje oczywiście dyskusyjne, choć
topografia wskazuje na konkretny region. Tę niepew-
ność mogą rozwiać do pewnego stopnia siedemnasto-
wieczne źródła.
Sporządzając w imieniu biskupa kujawskiego (M.
Łubieńskiego) w maju 1639r. sprawozdanie dla Rzymu,
we fragmencie odnoszącym się do fundacji nowego
ołtarza dla katedry włocławskiej, ukończonego tego sa-
373
R.LVI, 1994, Nr 4
PL ISSN 0006-3967
JACEK TYLICKI
Toruń, Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa UMK
BARTHOLOMAEUS STROBEL PICTOR THORUNENSIS
Problem lokalizacji pracowni mistrza w Polsce
Pisząc swój wyczerpujący artykuł na temat Strobla,
Zygmunt Batowski, pierwszy monografista artysty, po-
czynił także kilka uwag na temat lokalizacji polskiej
pracowni mistrza, umieszczając ją w Toruniu i Gdań-
sku; wydawały się mu one miastami, w których malarz
zatrzymywał się najczęściej1. Opinia ta została w ogól-
nych zarysach powtórzona przez następnego monogra-
fistę, Eugeniusza Iwanoykęz i niektóre późniejsze pub-
likacje, choć wszystkie one skłaniały się raczej ku To-
runiowi3. To z kolei przyczyniło się do powstania, we-
dług pierwotnej luźnej sugestii Iwanoyki4, supozycji o
tym właśnie mieście jako miejscu śmierci artysty. Przy-
puszczenie było następnie powtarzane w coraz bardziej
twierdzący sposób5. Niestety, do tej pory w archiwach
toruńskich nie udało się odnaleźć żadnej pewnej
wzmianki na temat Strobla, nie mówiąc już o dokładnej
dacie zakończenia przezeń życia. Nieobecność twórcy
w dokumentach cechowych tłumaczy jego pozycja ma-
larza dworskiego; eliminowała ona też niestety, jak się
zdaje, konieczność uczestnictwa artysty w formalnym
życiu miasta i w związku z tym, notowania wydarzeń z
jego osobą związanych. Do żony Strobla odnosi się
może jedynie przypadkowa notatka w księdze chrztów
tutejszej Staromiejskiej Gminy Ewangelickiej, wymie-
niająca jako jednego ze świadków ceremonii w dniu 10
września 1644 r. Fr. Maria Magdalena Strobel. Taki
sposób zapisu imion małżonki malarza znany jest z
wcześniejszego źródła7, zaś wymieniona w Toruniu ko-
bieta występuje w towarzystwie miejscowego złotnika
Sebastiana vonHausen (mistrz 1641 -zm. przed 165l)8.
Mimo to, wobec nieodnotowania imienia, ani zawodu
jej męża, nie można identyfikacji przyjąć jako jednozna-
cznej. W tych okolicznościach dokumentacja odnosząca
się do miejsca zamieszkania artysty w Polsce, zebrana
pierwotnie przez Batowskiego, warta jest ponownego
przejrzenia; obecnie można ją też uzupełnić o następne,
nowo odnalezione dane archiwalne. Strobel nie pojawił
się w Rzeczypospolitej prawdopodobnie wcześniej, niż
na wiosnę 1634 r. (nie biorąc pod uwagę jego enigma-
tycznej obecności w Gdańsku w 1618 r. )9, gdyż
jeszcze 1 listopada 1633 r. skierował z Wrocławia list
do króla duńskiego Chrystiana IV10. Pierwszy ślad jego
polskiego okresu stanowi rysunek w berlińskim Kupfer-
stichkabinett, podpisany w Gdańsku 8 (18) czerwca
1634 r.11 W tym samym jeszcze roku wykonał prąwdo-
podobnie obraz dla Benedyktynek w Toruniu12. Prace
Strobla w Wilnie przypadałyby, co wielce prawdopo-
dobne, na przełom lat 1635-36. W 1636 malarz był
jednakże już na pewno z powrotem w Gdańsku (podpisany
rysunek w Kórniku)14. Roku 1637 dotyczy wzmianka
Houbrakena o spotkaniu artysty z holenderskim mala-
rzem, Gillisem Schagen, w Elblągu15. W maju 1638 r.
Strobel sygnuje następny rysunek w Gdańsku (Wroc-
ław, Biblioteka Uniwersytecka)16, zaś w latach 1640-42
prawdopodobnie realizuje wielkie zamówienie, co do
którego istnieją poszlaki, iż mogło być ono wykonywa-
ne ponownie - w Elblągu17. Jedyna wzmianka o malo-
widle wykonanym w Gdańsku dotyczy Wniebowzięcia
z Koronacją NMP dla kościoła w Pępowie (1641)1 .
Poza wyżej wymienionymi, zachowała się spora
liczba innych prac malarskich artysty, rozproszonych
głównie po dawnej północno-zachodniej Rzeczypospo-
litej, z dalekim przerzutem na południe do Koprzywnicy
jako głównym wyjątkiem. Dokładne miejsce wykona-
nia tych dzieł pozostaje oczywiście dyskusyjne, choć
topografia wskazuje na konkretny region. Tę niepew-
ność mogą rozwiać do pewnego stopnia siedemnasto-
wieczne źródła.
Sporządzając w imieniu biskupa kujawskiego (M.
Łubieńskiego) w maju 1639r. sprawozdanie dla Rzymu,
we fragmencie odnoszącym się do fundacji nowego
ołtarza dla katedry włocławskiej, ukończonego tego sa-
373