DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Woźniak, Michał: Małgorzata Kaganiec, W odpowiedzi Bogusławowi Czechowiczowi na recenzje̜ ksia̜żki Silber und Gold, Augsburger Goldshcmiedekunst für die Höfe Europas, Bayerisches Nationalmuseum w Monahcium, 23 lutego - 29 maja 1994
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0433
RECENZJE I POLEMIKI
Materiał ekspozycyjny stanowią zatem przedmioty wy-
konane z kruszcu, tj. srebra, zwykle złoconego, sporadycznie
ze złota, z użyciem kamieni szlachetnych, kosztownych natu-
raliów a także cenionej techniki emalierskiej, zamawiane lub
nabyte przez władców dla ich dworów, czy otrzymane w darze.
Sporadycznie pojawiają się na tej wystawie naczynia o niepew-
nym pochodzeniu, swą formą i wystrojem w pełni odpowiada-
jące wymogom dworu. Wiele z nich stanowi od dawna zasób
skarbców i kunstkamer, później tworzonych na ich podstawie
muzeów; to poświadczone jest inwentarzami, zachowanymi
dla Wiednia, Drezna, Monachium, Berlina, Kassel (w Darm-
stadt niestety spłonęły w czasie II wojny); czasem o właści-
wym pochodzeniu świadczyć mogą już tylko herby.
Układ wystawy postępuje zgodnie z dwiema generalnymi
zasadami: ułożenia zabytków w porządku chronologicznym
oraz grupowania wedle typów i funkcji; jest oczywiste, że
muszą wystąpić pewne niekonsekwencje; jest ich jednak bar-
dzo mało i są dokonane w sposób przekonywający. Wystawa
podzielona została na 10 części, grupujących każdorazowo
przedmioty zgodnie z ich funkcją i typem, przy czym zacho-
wano układ chronologiczny, poczynając od przełomu XVI i
XVII w. po 2. poł. XVIII w.; niektóre rodzaje sprzętów
powtarzały się zatem, co pozwalało na prześledzenie ich
rozwoju formalnego i stylistycznego, niektóre zaś zanikały,
pojawiały się nowe, zgodnie ze zmienionym zapotrzebowa-
niem. Przez całą ekspozycję przewijały się trzy równolegle
prowadzone wątki, wyznaczone przez typologię, stylistykę i
zakres funkcjonalny; dekoracja figuralna i ornamentalna, czę-
sto bardzo rozbudowana tak od strony formalnej jak i treścio-
wej wzbogaca problematykę. Ponieważ cała wystawa rozlo-
kowana została - jak już wspomniano - w 15 salach, niektóre
działy obejmowały po 2 pomieszczenia; każda z sal miała
jednak swój własny tytuł, będący modyfikacją tytułu każdo-
razowej części: w katalogu ten podział jest konsekwentnie
przestrzegany; nazwy poszczególnych części podaję w
brzmieniu katalogu, w nawiasach zaś - odmienne lub dodat-
kowe nazwy i tituli nadane poszczególnym salom.
I. Przywitanie i toast — antropomorficzne naczynia do
picia, fontanny stołowe i automaty; nr kat. 1-19.
Kilka pierwszych sal obejmuje zabytki późnorenesansowe i
manierystyczne, z nielicznymi wyjątkami na rzecz barokowych,
jeśli było to podyktowane koniecznością tematyczną. W pier-
wszej sali zwiedzających oczekują naczynia toastowe, powital-
ne, wilkomy antropo- i zoomorficzne, kulawki, automaty -
naturalizm i kunsztowność formy; zaskakiwanie widza nieocze-
kiwanym efektem; nowinki naukowe i techniczne. Dwie sta-
tuetki Eliasa Lenkera, wykonane przed 1629 r., przedstawia-
jące Herkulesa dźwigającego kulę ziemską zwieńczoną or-
łem-Jupiterem oraz św. Krzysztofa z globusem nieba zwień-
czonym Dzieciątkiem Jezus (kat. 13-14) prezentują kształt
kontynentów i mórz oraz gwiazdozbiorów i planet, zgodnie z
najnowszą wiedzą; umieszczone w cokołach mechanizmy
umożliwiają poruszanie się po stole, same zaś globusy służyć
mogą też jako czasze pucharów; komponowane są zgodnie z
manierystyczną zasadą interesującego i "pięknego" oglądu ze
wszystkich stron, a jako modele służyły rzeźby Jacopa San-
sovino i Giovanniego da Bologna;
II. 1. Podstawa pod koronę. A. I. Drentwett, H. Mannlich, ok.
1650 r. i ok. 1670 r. Dar króla polskiego. Orużejnaja Pałata w
Moskwie
Ul. 1. Base ofa crown. A. I. Drentwett, H. Mannlich, c.1650
and c.1670. gift ofthe Polish monarch. Oruzheynaya Palata in
Moscow
II. Kredens i stół - demonstracja władzy i bogactwa
poprzez kunsztownie przetworzony kruszec (w dwóch salach:
Puchary i tace kredensowe oraz Talerze, patery i fontanny -
dworski stół renesansu i baroku); nr kat. 20-42.
Imponujące wrażenie czynią rekonstruowane kredensy i
ustawione na nich naczynia: puchary, a zwłaszcza misy i
wazy; misy wyzbywają się funkcjonalnego związku z dzba-
nem jako komplet lavabo, stając się dużymi samodzielnymi
reliefami; wirtuozerski popis techniki repusowania ze zróżni-
cowaniem przestrzeni i materii. Wszystkie tace, ustawione na
stopniowanej konstrukcji imitującej udatnie bufet - z wyjąt-
kiem jednej z d. zbioru cesarza Wilhelma I (ob. Huis Doom)
- pochodzą z carskich zasobów Kremla (Orużejnaja Pałata),
podobnie jak eksponowane tu również dzbany, wazy, patery,
czy lichtarze o figuralnych trzonach. Ogromna figura orła
(Abraham I Drentwett, ok. 1650 i Heinrich Mannlich, wyko-
nawca cokołu, ok. 1670) o stylizacji bardzo bliskiej orłu
heraldycznemu polskiemu (nr kat. 36), trzymającemu w szpo-
nach berło i jabłko, na głowie zaś mającemu dużą okrągłą
płytkę, na której kładziono koronę królewską, pochodzi z daru
413
Materiał ekspozycyjny stanowią zatem przedmioty wy-
konane z kruszcu, tj. srebra, zwykle złoconego, sporadycznie
ze złota, z użyciem kamieni szlachetnych, kosztownych natu-
raliów a także cenionej techniki emalierskiej, zamawiane lub
nabyte przez władców dla ich dworów, czy otrzymane w darze.
Sporadycznie pojawiają się na tej wystawie naczynia o niepew-
nym pochodzeniu, swą formą i wystrojem w pełni odpowiada-
jące wymogom dworu. Wiele z nich stanowi od dawna zasób
skarbców i kunstkamer, później tworzonych na ich podstawie
muzeów; to poświadczone jest inwentarzami, zachowanymi
dla Wiednia, Drezna, Monachium, Berlina, Kassel (w Darm-
stadt niestety spłonęły w czasie II wojny); czasem o właści-
wym pochodzeniu świadczyć mogą już tylko herby.
Układ wystawy postępuje zgodnie z dwiema generalnymi
zasadami: ułożenia zabytków w porządku chronologicznym
oraz grupowania wedle typów i funkcji; jest oczywiste, że
muszą wystąpić pewne niekonsekwencje; jest ich jednak bar-
dzo mało i są dokonane w sposób przekonywający. Wystawa
podzielona została na 10 części, grupujących każdorazowo
przedmioty zgodnie z ich funkcją i typem, przy czym zacho-
wano układ chronologiczny, poczynając od przełomu XVI i
XVII w. po 2. poł. XVIII w.; niektóre rodzaje sprzętów
powtarzały się zatem, co pozwalało na prześledzenie ich
rozwoju formalnego i stylistycznego, niektóre zaś zanikały,
pojawiały się nowe, zgodnie ze zmienionym zapotrzebowa-
niem. Przez całą ekspozycję przewijały się trzy równolegle
prowadzone wątki, wyznaczone przez typologię, stylistykę i
zakres funkcjonalny; dekoracja figuralna i ornamentalna, czę-
sto bardzo rozbudowana tak od strony formalnej jak i treścio-
wej wzbogaca problematykę. Ponieważ cała wystawa rozlo-
kowana została - jak już wspomniano - w 15 salach, niektóre
działy obejmowały po 2 pomieszczenia; każda z sal miała
jednak swój własny tytuł, będący modyfikacją tytułu każdo-
razowej części: w katalogu ten podział jest konsekwentnie
przestrzegany; nazwy poszczególnych części podaję w
brzmieniu katalogu, w nawiasach zaś - odmienne lub dodat-
kowe nazwy i tituli nadane poszczególnym salom.
I. Przywitanie i toast — antropomorficzne naczynia do
picia, fontanny stołowe i automaty; nr kat. 1-19.
Kilka pierwszych sal obejmuje zabytki późnorenesansowe i
manierystyczne, z nielicznymi wyjątkami na rzecz barokowych,
jeśli było to podyktowane koniecznością tematyczną. W pier-
wszej sali zwiedzających oczekują naczynia toastowe, powital-
ne, wilkomy antropo- i zoomorficzne, kulawki, automaty -
naturalizm i kunsztowność formy; zaskakiwanie widza nieocze-
kiwanym efektem; nowinki naukowe i techniczne. Dwie sta-
tuetki Eliasa Lenkera, wykonane przed 1629 r., przedstawia-
jące Herkulesa dźwigającego kulę ziemską zwieńczoną or-
łem-Jupiterem oraz św. Krzysztofa z globusem nieba zwień-
czonym Dzieciątkiem Jezus (kat. 13-14) prezentują kształt
kontynentów i mórz oraz gwiazdozbiorów i planet, zgodnie z
najnowszą wiedzą; umieszczone w cokołach mechanizmy
umożliwiają poruszanie się po stole, same zaś globusy służyć
mogą też jako czasze pucharów; komponowane są zgodnie z
manierystyczną zasadą interesującego i "pięknego" oglądu ze
wszystkich stron, a jako modele służyły rzeźby Jacopa San-
sovino i Giovanniego da Bologna;
II. 1. Podstawa pod koronę. A. I. Drentwett, H. Mannlich, ok.
1650 r. i ok. 1670 r. Dar króla polskiego. Orużejnaja Pałata w
Moskwie
Ul. 1. Base ofa crown. A. I. Drentwett, H. Mannlich, c.1650
and c.1670. gift ofthe Polish monarch. Oruzheynaya Palata in
Moscow
II. Kredens i stół - demonstracja władzy i bogactwa
poprzez kunsztownie przetworzony kruszec (w dwóch salach:
Puchary i tace kredensowe oraz Talerze, patery i fontanny -
dworski stół renesansu i baroku); nr kat. 20-42.
Imponujące wrażenie czynią rekonstruowane kredensy i
ustawione na nich naczynia: puchary, a zwłaszcza misy i
wazy; misy wyzbywają się funkcjonalnego związku z dzba-
nem jako komplet lavabo, stając się dużymi samodzielnymi
reliefami; wirtuozerski popis techniki repusowania ze zróżni-
cowaniem przestrzeni i materii. Wszystkie tace, ustawione na
stopniowanej konstrukcji imitującej udatnie bufet - z wyjąt-
kiem jednej z d. zbioru cesarza Wilhelma I (ob. Huis Doom)
- pochodzą z carskich zasobów Kremla (Orużejnaja Pałata),
podobnie jak eksponowane tu również dzbany, wazy, patery,
czy lichtarze o figuralnych trzonach. Ogromna figura orła
(Abraham I Drentwett, ok. 1650 i Heinrich Mannlich, wyko-
nawca cokołu, ok. 1670) o stylizacji bardzo bliskiej orłu
heraldycznemu polskiemu (nr kat. 36), trzymającemu w szpo-
nach berło i jabłko, na głowie zaś mającemu dużą okrągłą
płytkę, na której kładziono koronę królewską, pochodzi z daru
413