DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Ledóchowski, Stanisław: Ślubny kobierzec z Hôtel Lambert
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0171
KOBIERZEC Z HOTEL LAMBERT
dową dewizę — zawołanie: Bądź co bądź (w języku
polskim). Jest to więc ponad wszelką wątpliwość herb
Czartoryskich, których dynastyczny tytuł książęcy, jako
potomków Gedymina, został uznany przez Sejm Rze-
czypospolitej Obojga Narodów w 1569 r.9 Tę identyfi-
kację potwierdza litera "C", czterokrotnie powtórzona
w narożnych medalionach. Gronostajowy płaszcz jest
więc udostojnieniem uzasadnionym. Przypomina on nie
tylko korzenie gedyminowego drzewa, lecz także krew,
którą dali Czartoryscy ostatniemu królowi Polski. Nie
bez powodu był też Adam Jerzy Czartoryski, generał
ziem podolskich, kandydatem do opustoszałego tronu.
Drugi z kolei herb, tym razem pod dziewięciopałko-
wą, hrabiowską koroną, to Ślepowron, wyobrażający na
błękitnym polu czarnego kruka ze złotym pierścieniem
w dziobie, siedzącego na złotym, kawalerskim krzyżu,
zwieńczającym srebrną podkowę. Na wstędze umiesz-
czonej pod tarczą herbową wypisano rodową dewizę:
Amor Patriae nostra lex [Miłość Ojczyzny naszym pra-
wem]. I w tym także przypadku identyfikacja rodziny
posiadającej ten herb, nie nasuwa żadnych wątpliwości.
To znak rodowy Krasińskich, uhonorowanych kilka-
krotnie tytułem hrabiowskim, poczynając od Dekretu
cesarzowej Marii Teresy z 1775 r.10
Pozostało więc do wyjaśnienia jedynie znaczenie
dwóch mniejszych liter: "A" i "L", znajdujących się
czterech narożnych medalionach. Genealogie Czartory-
skich i Krasińskich ujawniają jeden tylko mariaż Czar-
toryskiego z Krasińską: ślub zawarty 31 sierpnia 1901 r.
pomiędzy ordynatem Adamem Ludwikiem ks. Czarto-
ryskim (1872-1937) a Ludwiką Marią hr. Krasińską
(1883-1958)11. Kim byli oblubieńcy?
Ona - córką i jedyną spadkobierczynią hr. Ludwika
(1833-1895), ostatniego potomka senioralnej linii na
Krasnen, pioniera krajowego przemysłu, założyciela
Muzeum Przemysłowego w Warszawie, zasłużonego
hodowcy koni, oraz Magdaleny z Kiżgajłło-Zawiszów
herbu Łabędź (ur. 1861), wychowanej w domu wielkie-
go archeologa i miłośnika starożytności Jan Zawiszy 12.
Jeszcze świetniejsze tradycje wnosił w ten związek
pan młody - ordynat sieniawski Adam Ludwik ks. Czar-
toryski, syn ks. Władysława (1828-1894) założyciela
Muzeum Czartoryskich w Krakowie i Małgorzaty Ade-
lajdy z linii orleańskiej Burbonów, wnuk ks. Adama
Jerzego (1770-1861) prezesa Rządu Narodowego, przy-
wódcy Wielkiej Emigracji, prawnuk ks. Adama Kazi-
mierza (1746-1835) generała ziem podolskich i Elżbiety
Izabelli z Flemingów (1746-1835) - założycielki Zbio-
rów Puławskich13.
Z małżeństwa Adama Ludwika i Ludwiki Marii
przyszło na świat liczne potomstwo: dwóch synów i trzy
II. 2. Adam Ludwik ks. Czartoryski, ordynat sieniawski. Fot.
sprzed 1914. Repr. wg A. Syski, "Zakład św. Kazimierza"...
111. 2. Le pr ince Adam Ludwik ks. Czartoryski, en possession du
majorat de Sieniawa. Photo pries avant 1914. Repr. d’apres
A. Syski "Zakład św. Kazimierza"...
córki. Najstarszy syn Józef August (1907-1946) pojął za
żonę w 1937 r. Marię Dolores, infantkę hiszpańską,
córkę infanta Karola i Ludwiki Orleańskiej.
Adam Ludwik był więc nie tylko właścicielem or-
dynacji sieniawskiej, zamku-muzeum w Gołuchowie
(odziedziczonego po młodszym bracie Witoldzie), Mu-
zeum Czartoryskich w Krakowie, lecz także pałacu na
wyspie św. Ludwika w Paryżu — osławionego Hotel
Lambert, w którym skupiało się po 1831 r., życie poli-
tyczne Wielkiej Emigracji14. Tam też chyba po raz
pierwszy został rozwieszony w 1901 r. ślubny kobie-
rzec, zapewne w apartamencie sypialnym, jako tło dla
okazałego łoża. Nie dysponujemy inwentarzem wypo-
sażenia Hotel Lambert, więc to przypuszczenie pozosta-
nie na razie domysłem.
W miarę dokładnie możemy za to określić czas
powstania kobierca. Uwzględniając datę ślubu (sierpień
1901) i obowiązujący jeszcze wówczas obyczaj oficjal-
nego, rocznego narzeczeństwa, można przyjąć, że za-
mówienie na wykonanie kobierca zostało złożone około
161
dową dewizę — zawołanie: Bądź co bądź (w języku
polskim). Jest to więc ponad wszelką wątpliwość herb
Czartoryskich, których dynastyczny tytuł książęcy, jako
potomków Gedymina, został uznany przez Sejm Rze-
czypospolitej Obojga Narodów w 1569 r.9 Tę identyfi-
kację potwierdza litera "C", czterokrotnie powtórzona
w narożnych medalionach. Gronostajowy płaszcz jest
więc udostojnieniem uzasadnionym. Przypomina on nie
tylko korzenie gedyminowego drzewa, lecz także krew,
którą dali Czartoryscy ostatniemu królowi Polski. Nie
bez powodu był też Adam Jerzy Czartoryski, generał
ziem podolskich, kandydatem do opustoszałego tronu.
Drugi z kolei herb, tym razem pod dziewięciopałko-
wą, hrabiowską koroną, to Ślepowron, wyobrażający na
błękitnym polu czarnego kruka ze złotym pierścieniem
w dziobie, siedzącego na złotym, kawalerskim krzyżu,
zwieńczającym srebrną podkowę. Na wstędze umiesz-
czonej pod tarczą herbową wypisano rodową dewizę:
Amor Patriae nostra lex [Miłość Ojczyzny naszym pra-
wem]. I w tym także przypadku identyfikacja rodziny
posiadającej ten herb, nie nasuwa żadnych wątpliwości.
To znak rodowy Krasińskich, uhonorowanych kilka-
krotnie tytułem hrabiowskim, poczynając od Dekretu
cesarzowej Marii Teresy z 1775 r.10
Pozostało więc do wyjaśnienia jedynie znaczenie
dwóch mniejszych liter: "A" i "L", znajdujących się
czterech narożnych medalionach. Genealogie Czartory-
skich i Krasińskich ujawniają jeden tylko mariaż Czar-
toryskiego z Krasińską: ślub zawarty 31 sierpnia 1901 r.
pomiędzy ordynatem Adamem Ludwikiem ks. Czarto-
ryskim (1872-1937) a Ludwiką Marią hr. Krasińską
(1883-1958)11. Kim byli oblubieńcy?
Ona - córką i jedyną spadkobierczynią hr. Ludwika
(1833-1895), ostatniego potomka senioralnej linii na
Krasnen, pioniera krajowego przemysłu, założyciela
Muzeum Przemysłowego w Warszawie, zasłużonego
hodowcy koni, oraz Magdaleny z Kiżgajłło-Zawiszów
herbu Łabędź (ur. 1861), wychowanej w domu wielkie-
go archeologa i miłośnika starożytności Jan Zawiszy 12.
Jeszcze świetniejsze tradycje wnosił w ten związek
pan młody - ordynat sieniawski Adam Ludwik ks. Czar-
toryski, syn ks. Władysława (1828-1894) założyciela
Muzeum Czartoryskich w Krakowie i Małgorzaty Ade-
lajdy z linii orleańskiej Burbonów, wnuk ks. Adama
Jerzego (1770-1861) prezesa Rządu Narodowego, przy-
wódcy Wielkiej Emigracji, prawnuk ks. Adama Kazi-
mierza (1746-1835) generała ziem podolskich i Elżbiety
Izabelli z Flemingów (1746-1835) - założycielki Zbio-
rów Puławskich13.
Z małżeństwa Adama Ludwika i Ludwiki Marii
przyszło na świat liczne potomstwo: dwóch synów i trzy
II. 2. Adam Ludwik ks. Czartoryski, ordynat sieniawski. Fot.
sprzed 1914. Repr. wg A. Syski, "Zakład św. Kazimierza"...
111. 2. Le pr ince Adam Ludwik ks. Czartoryski, en possession du
majorat de Sieniawa. Photo pries avant 1914. Repr. d’apres
A. Syski "Zakład św. Kazimierza"...
córki. Najstarszy syn Józef August (1907-1946) pojął za
żonę w 1937 r. Marię Dolores, infantkę hiszpańską,
córkę infanta Karola i Ludwiki Orleańskiej.
Adam Ludwik był więc nie tylko właścicielem or-
dynacji sieniawskiej, zamku-muzeum w Gołuchowie
(odziedziczonego po młodszym bracie Witoldzie), Mu-
zeum Czartoryskich w Krakowie, lecz także pałacu na
wyspie św. Ludwika w Paryżu — osławionego Hotel
Lambert, w którym skupiało się po 1831 r., życie poli-
tyczne Wielkiej Emigracji14. Tam też chyba po raz
pierwszy został rozwieszony w 1901 r. ślubny kobie-
rzec, zapewne w apartamencie sypialnym, jako tło dla
okazałego łoża. Nie dysponujemy inwentarzem wypo-
sażenia Hotel Lambert, więc to przypuszczenie pozosta-
nie na razie domysłem.
W miarę dokładnie możemy za to określić czas
powstania kobierca. Uwzględniając datę ślubu (sierpień
1901) i obowiązujący jeszcze wówczas obyczaj oficjal-
nego, rocznego narzeczeństwa, można przyjąć, że za-
mówienie na wykonanie kobierca zostało złożone około
161