Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (56.1994)

PRZEGLĄD LITERATURY I WYSTAW

łem przedstawicieli gospodarzy miasta i władz konserwa-
torskich.
Zawarty w tomie materiał naukowy uświadamia czytel-
nikowi przede wszystkim rozległość i złożoność problematy-
ki, jaka wiąże się z tematem Skarpa Warszawska. Pierwszy
artykuł poświęcony budowie geologicznej i wynikającym z
niej zagrożeniom, autorstwa Lecha Wysokińskiego, wprowa-
dza czytelnika w zagadnienia, niekiedy obce historykowi
sztuki, lecz niezwykle istotne dla prawidłowej ochrony i
rewaloryzacji Skarpy.
Najobszerniejszą grupę stanowiąteksty historyków archi-
tektury i sztuki poświęcone różnym aspektom historii tego
fragmentu miasta. Artykuł Teresy Zarębskiej omawia najstar-
sze zachowane opisy Skarpy Warszawskiej i przekazy ikono-
graficzne ukazujące widoki na Warszawę od strony Wisły.
Jadwiga Roguska zajęła się omówieniem zmian funkcjonalno
-przestrzennych jakie zaszły w obrębie Skarpy Warszawskiej
i Powiśla w ciągu XIX i XX wieku i na tej podstawie podjęła
próbę nakreślenia kierunku przyszłych zmian, jakich należy
oczekiwać na tym obszarze w związku ze zmianami politycz-
no-gospodarczymi zachodzącymi w Polsce. Tadeusz Berna-
towicz skupił się na przekształceniach, które zaszły w okresie
renesansu i baroku w obrębie Ujazdowa. Kolejne dwa artyku-
ły omawiają historię niezrealizowanych koncepcji urbanisty-
czno-architektonicznych opracowanych w dwudziestoleciu
międzywojennym. Bożena Wierzbicka zajęła się dziejami
dzielnicy sejmowej, która miała powstać na Ujazdowie, a
Irena Grzesiuk-Olszewska dziejami dzielnicy im. Józefa Pił-
sudskiego, planowanej na Polach Mokotowskich. Omówie-
niem niezrealizowanego powojennego projektu dotyczącego
ogrodów na Podzamczu zajęła się Marta Jankowska.
Na sesji znalazło się także miejsce dla omówienia tygo-
dnika "Skarpa Warszawska", który ukazywał się tuż po woj-

nie przez niespełna rok i poświęcony był problematyce War-
szawy, przede wszystkim jej odbudowy.
Kolejną obszerną grupę stanowią artykuły poświęcone
całościowym zagadnieniom historyczno-krajobrazowym,
uwzględniającym też aspekt przyrodniczy, zarówno dokonu-
jące oceny stanu istniejącego, jak i wysuwające postulaty
dotyczące przyszłych działań, jakie powinny być podjęte w
obrębie Skarpy. Wypowiedzieli się na ten temat: Jerzy Liley-
ko, Stefan Kurowski, Ewa Kicińska, Longin Majdecki, Cze-
sław Łaszek, Hanna Orzechowska, Marcin Świetlik i Jacek
Skorupski. Z ich artykułów wyłania się obraz Skarpy Warsza-
wskiej jako wartościowego zarówno pod względem zabytko-
wym, krajobrazowym jak i przyrodniczym zespołu krajobra-
zowego o wielkiej skali i znaczeniu dla całej Warszawy.
Zespół ten, niezwykle zróżnicowany, wymaga dalszych ba-
dań interdyscyplinarnych, ale przede wszystkim szybkich
działań praktycznych zmierzających do ocalenia wszystkich
wspomnianych wartości. Jednocześnie podkreślona została
konieczność koordynowania przyszłych działań planistycz-
nych i urbanistyczno-architektonicznych na terenie Skarpy z
akcją rewaloryzacji całego zespołu. Uzupełnieniem proble-
matyki ochrony i rewaloryzacji Skarpy była wypowiedź Mar-
ka Siewniaka, dotycząca możliwości zastosowania metody
tzw. zabudowy techniczno-biologicznej.
Problematyka sesji i zarazem omawianego tomu uświa-
damia znaczenie spotkań naukowych specjalistów z różnych
dziedzin. Tylko wtedy bowiem uzyskać można kompleksowy
obraz zespołów zabytkowych o wielkiej skali i dzięki temu
prawidłowo ustalić dalszy tok działań z zakresu ochrony i
rewaloryzacji. Miejmy nadzieję, że dalsze tomy Biblioteki
Towarzystwa nad Zabytkami będą kontynuować założenia
przyjęte w tej kwestii dla tomu pierwszego.
Małgorzata O milanowska

William Morris Gallery w Walthamstow

Walthamstow to niewielkie miasteczko usytuowane na
przedmieściu wschodniego Londynu. W 1.1848-1856 miesz-
kał tu młody William Morris (1834-1896) znany angielski
powieściopisarz, architekt, malarz, rysownik i dekorator.
Dom rodziców Morrisa, zwany Water House, stoi na skraju
parku. Jest to budynek z połowy XVIII wieku, dwupiętrowy,
zbudowany z żółtej cegły, o prostokątnych, charakterystycz-
nych dla Anglii, otworach okiennych. Od 1950r. wdomu tym
znajduje się William Morris Gallery — galeria poświęcona
życiu i twórczości Morrisa oraz artystów związanych z ru-
chem "Arts and Crafts".
Historia tego muzeum sięga roku 1898, kiedy to rodzina
Edwarda Lloyda, wydawcy będącego kolejnym właścicielem
domu, przekazała budynek zarządowi miasta Walthamstow.
W 1934 r., podczas obchodów setnej rocznicy urodzin Mor-

risa, powzięto decyzję o założeniu tu galerii, którą ostatecznie
otwarto po II wojnie światowej.
Zasadniczą część kolekcji stanowią prace Williama Mor-
risa, uprzednio wchodzące w skład zbiorów Walthamstow
Antiąuarian Society. W 1936 r. malarz, ilustrator i dekorator
Frank Brangwyn (1867-1967) przekazał galerii część swoich
XIX i XX-wiecznych zbiorów oraz wiele własnych prac. W
1942 r. muzeum powiększyło się o dar architekta, pisarza i
projektanta Arthura Mackmurdo (1851-1942), obejmujący
dzieła wykonane przez niego oraz twórców związanych z
cechem Century Guild.
Eksponowane w galerii prace znakomicie odzwierciedla-
ją rozwój kariery Morrisa, który od początku swojej działal-
ności przeciwstawiał się produkcji fabrycznej dążąc do odno-
wy rzemiosła artystycznego. W 1861 r. założył, wraz ze