DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Huml, Irena: Bohdan Tadeusz Urbanowicz: (1911-1994)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48917#0219
IN M E M
O R I A M
Biuletyn Historii Sztuki
R.LVI, 1994, Nr 1-2
PL ISSN 0006-3967
BOHDAN TADEUSZ URBANOWICZ
(1911 - 1994)
Urodził się 3 stycznia 1911 r. w Suwałkach. Po maturze
uzyskanej w Wilnie, podjął studia w Warszawie, które ukoń-
czył na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego w
1935 r. Równocześnie studiował w Akademii Sztuk Pięknych
(w latach 1931-1936), a następnie w Akademii w Rzymie,
uzupełniając naukę w Niemczech i Francji w latach 1937-
1938. Był więc z wykształcenia artystą-malarzem i prawni-
kiem, z zamiłowania i pasji organizatorem, działaczem kultu-
ry, pedagogiem, a także teoretykiem.
Należał do osobowości wszechstronnych, jako twórca
uprawiał rysunek, malarstwo sztalugowe i architektoniczne,
rzeźbę, architekturę. Zajmował się też nauką o barwie i jej
praktycznym zastosowaniem. Brał udział w wielu kongre-
sach, sesjach naukowych i sympozjach, wygłaszał referaty.
Czynnie uczestniczył w życiu artystycznym poprzez ekspo-
nowanie prac na wystawach krajowych i zagranicznych. Po-
dejmował też realizacje malarsko-architektoniczne, intereso-
wał się wystawiennictwem, m. in. przygotowywał jako pro-
jektant i komisarz wiele ekspozycji współczesnej plastyki,
zwykle współpracując z różnymi zespołami twórców. Wszy-
stko to nie obejmowało jeszcze całokształtu Jego działań.
W bogatym życiorysie, którym można by obdzielić kilka
postaci, miał również kartę świadczącą o żołnierskiej odwa-
dze. Udziałwkampanii wrześniowej 1939 r., kiedy jako oficer
kawalerii walczył w bitwie z Niemcami pod Kockiem (gdzie
został ranny), przyniósł mu odznaczenie srebrnym Krzyżem
Virtuti Militari. W latach wojny był więźniem oflagów nie-
mieckich, m.in. w Mumau w Bawarii.
Bezpośrednio po wojnie, wiosną 1945 r. został pełnomoc-
nikiem amerykańskiego Military Governement do spraw wy-
siedlonych Polaków. W tymże czasie otrzymał pełnomocnic-
two z polskiego Ministerstwa Kultury i Sztuki do poszukiwa-
nia, zabezpieczenia i rewindykacji dzieł sztuki wywiezionych
przez Niemców z Polski, a znajdujących się na terenie Austrii.
W pobliżu Murnau, w zamku Fischhorn odnalazł znaczną
ilość zaginionych obiektów. Wraz ze Zbigniewem Filarskim
i grupą żołnierzy zajął się ich inwentaryzacją oraz pakowa-
niem i ekspedycją. Wróciły one do Polski w 1946 r. w 12
wagonach i zostały przekazane do Muzeum Narodowego w
Warszawie. Były to zbiory pochodzące z Zamku Królewskie-
go, Łazienek, Wilanowa, Gołuchowa i Nieświeża. Obejmo-
wały ponad 500 obrazów, m.in. konne portrety Wazów, Pej-
zaż Gustave Courberta, Altanę Aleksandra Gierymskiego,
Autoportret Jana Matejki, Bociany Józefa Chełmońskiego,
Portret pasierbicy Henryka Rodakowskiego i wiele innych
wybitnych płócien oraz rzeźb oraz liczne przedmioty rzemios-
ła artystycznego (meble, tkaniny, ceramika, szkło, militaria),
w tym zbiór kilkunastu gobelinów zdobiących obecnie Bel-
weder. Ponadto do odzyskanych dóbr kultury należały księ-
gozbiory, m.in. Stanisława Kostki Potockiego z Wilanowa i
ryciny z Gabinetu Rycin Uniwersytetu Warszwskiego, a
wśród nich Delineacja Warszawy Hiża, wykorzystana przy
powojennej odbudowie stolicy. Wśród zespołów dokumen-
tów znalazło się także archiwum Radziwiłłów, pochodzące z
Nieświeża i tak cenne zabytki jak oryginał Unii Polsko-Lite-
wskiej z 1501 r. oraz wiele innych.
W dalszej działalności organizacyjnej Bohdana Urbano-
wicza poczesne miejsce zajęła praca w Ministerstwie Kultury
i Sztuki. W latach 1946-1948 pełnił w nim funkcję dyrektora
Departamentu Plastyki, a następnie w okresie 1948-1949, po
reorganizacji resortu, objął Departament Szkolnictwa Arty-
stycznego, w którym przy gotowy wano reformę tego szkolnic-
twa i jego programów.
Z Ministerstwa odszedł w grudniu 1949 r. na własną
prośbę w proteście wobec licznych zwolnień wybitnych twór-
ców-pedagogów. Od 1 sierpnia 1950 r. rozpoczął pracę w
Państwowym Instytucie Sztuki (obecnym Instytucie Sztuki
PAN), gdzie dyrektorem był Jego przyjaciel i współwięzień
z Murnau prof. Juliusz Starzyński. W nowej placówce został
kierownikiem Działu Zagadnień Warsztatowych i zajął się
problematyką związków plastyki z architekturą, przemysłem
i rzemiosłem artystycznym. Przygotował do druku i opatrzył
wstępem traktat Cennino Cenniniego Rzecz o malarstwie
wydany przez Ossolineum w 1952 r. Mimo iż poświęcił się
później innym zajęciom, łączyły Go z Instytutem Sztuki nadal
trwałe więzi współpracy, był członkiem Rady Naukowej w
latach 1971-1981, a także brał udzi ał w organizowanych przez
instytut sesjach i konferencjach.
Praca dydaktyczno-akademicka wciągała Go stopniowo,
by z czasem stać się prawdziwą profesją. Dnia 1 września
1948 r. rozpoczął pracę w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk
Plastycznych w Warszawie w Pracowni Technik Malarstwa
Przemysłowego, by we wrześniu 1950 r. przenieść się na
Wydział Grafiki warszawskiej ASP i prowadzić tam rysunek
wieczorny i malarstwo jako asystent Oskara Hansena, a
później Ireny Wilczyńskiej. W 1951 r. został powołany na
kierownika Pracowni Malarstwa na Wydziale Architektury
Wnętrz w tejże uczelni i pozostał na tym stanowisku do
209
O R I A M
Biuletyn Historii Sztuki
R.LVI, 1994, Nr 1-2
PL ISSN 0006-3967
BOHDAN TADEUSZ URBANOWICZ
(1911 - 1994)
Urodził się 3 stycznia 1911 r. w Suwałkach. Po maturze
uzyskanej w Wilnie, podjął studia w Warszawie, które ukoń-
czył na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego w
1935 r. Równocześnie studiował w Akademii Sztuk Pięknych
(w latach 1931-1936), a następnie w Akademii w Rzymie,
uzupełniając naukę w Niemczech i Francji w latach 1937-
1938. Był więc z wykształcenia artystą-malarzem i prawni-
kiem, z zamiłowania i pasji organizatorem, działaczem kultu-
ry, pedagogiem, a także teoretykiem.
Należał do osobowości wszechstronnych, jako twórca
uprawiał rysunek, malarstwo sztalugowe i architektoniczne,
rzeźbę, architekturę. Zajmował się też nauką o barwie i jej
praktycznym zastosowaniem. Brał udział w wielu kongre-
sach, sesjach naukowych i sympozjach, wygłaszał referaty.
Czynnie uczestniczył w życiu artystycznym poprzez ekspo-
nowanie prac na wystawach krajowych i zagranicznych. Po-
dejmował też realizacje malarsko-architektoniczne, intereso-
wał się wystawiennictwem, m. in. przygotowywał jako pro-
jektant i komisarz wiele ekspozycji współczesnej plastyki,
zwykle współpracując z różnymi zespołami twórców. Wszy-
stko to nie obejmowało jeszcze całokształtu Jego działań.
W bogatym życiorysie, którym można by obdzielić kilka
postaci, miał również kartę świadczącą o żołnierskiej odwa-
dze. Udziałwkampanii wrześniowej 1939 r., kiedy jako oficer
kawalerii walczył w bitwie z Niemcami pod Kockiem (gdzie
został ranny), przyniósł mu odznaczenie srebrnym Krzyżem
Virtuti Militari. W latach wojny był więźniem oflagów nie-
mieckich, m.in. w Mumau w Bawarii.
Bezpośrednio po wojnie, wiosną 1945 r. został pełnomoc-
nikiem amerykańskiego Military Governement do spraw wy-
siedlonych Polaków. W tymże czasie otrzymał pełnomocnic-
two z polskiego Ministerstwa Kultury i Sztuki do poszukiwa-
nia, zabezpieczenia i rewindykacji dzieł sztuki wywiezionych
przez Niemców z Polski, a znajdujących się na terenie Austrii.
W pobliżu Murnau, w zamku Fischhorn odnalazł znaczną
ilość zaginionych obiektów. Wraz ze Zbigniewem Filarskim
i grupą żołnierzy zajął się ich inwentaryzacją oraz pakowa-
niem i ekspedycją. Wróciły one do Polski w 1946 r. w 12
wagonach i zostały przekazane do Muzeum Narodowego w
Warszawie. Były to zbiory pochodzące z Zamku Królewskie-
go, Łazienek, Wilanowa, Gołuchowa i Nieświeża. Obejmo-
wały ponad 500 obrazów, m.in. konne portrety Wazów, Pej-
zaż Gustave Courberta, Altanę Aleksandra Gierymskiego,
Autoportret Jana Matejki, Bociany Józefa Chełmońskiego,
Portret pasierbicy Henryka Rodakowskiego i wiele innych
wybitnych płócien oraz rzeźb oraz liczne przedmioty rzemios-
ła artystycznego (meble, tkaniny, ceramika, szkło, militaria),
w tym zbiór kilkunastu gobelinów zdobiących obecnie Bel-
weder. Ponadto do odzyskanych dóbr kultury należały księ-
gozbiory, m.in. Stanisława Kostki Potockiego z Wilanowa i
ryciny z Gabinetu Rycin Uniwersytetu Warszwskiego, a
wśród nich Delineacja Warszawy Hiża, wykorzystana przy
powojennej odbudowie stolicy. Wśród zespołów dokumen-
tów znalazło się także archiwum Radziwiłłów, pochodzące z
Nieświeża i tak cenne zabytki jak oryginał Unii Polsko-Lite-
wskiej z 1501 r. oraz wiele innych.
W dalszej działalności organizacyjnej Bohdana Urbano-
wicza poczesne miejsce zajęła praca w Ministerstwie Kultury
i Sztuki. W latach 1946-1948 pełnił w nim funkcję dyrektora
Departamentu Plastyki, a następnie w okresie 1948-1949, po
reorganizacji resortu, objął Departament Szkolnictwa Arty-
stycznego, w którym przy gotowy wano reformę tego szkolnic-
twa i jego programów.
Z Ministerstwa odszedł w grudniu 1949 r. na własną
prośbę w proteście wobec licznych zwolnień wybitnych twór-
ców-pedagogów. Od 1 sierpnia 1950 r. rozpoczął pracę w
Państwowym Instytucie Sztuki (obecnym Instytucie Sztuki
PAN), gdzie dyrektorem był Jego przyjaciel i współwięzień
z Murnau prof. Juliusz Starzyński. W nowej placówce został
kierownikiem Działu Zagadnień Warsztatowych i zajął się
problematyką związków plastyki z architekturą, przemysłem
i rzemiosłem artystycznym. Przygotował do druku i opatrzył
wstępem traktat Cennino Cenniniego Rzecz o malarstwie
wydany przez Ossolineum w 1952 r. Mimo iż poświęcił się
później innym zajęciom, łączyły Go z Instytutem Sztuki nadal
trwałe więzi współpracy, był członkiem Rady Naukowej w
latach 1971-1981, a także brał udzi ał w organizowanych przez
instytut sesjach i konferencjach.
Praca dydaktyczno-akademicka wciągała Go stopniowo,
by z czasem stać się prawdziwą profesją. Dnia 1 września
1948 r. rozpoczął pracę w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk
Plastycznych w Warszawie w Pracowni Technik Malarstwa
Przemysłowego, by we wrześniu 1950 r. przenieść się na
Wydział Grafiki warszawskiej ASP i prowadzić tam rysunek
wieczorny i malarstwo jako asystent Oskara Hansena, a
później Ireny Wilczyńskiej. W 1951 r. został powołany na
kierownika Pracowni Malarstwa na Wydziale Architektury
Wnętrz w tejże uczelni i pozostał na tym stanowisku do
209