DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.9325#0612
134 PHILIPPI CLVVERII
certe eamm tuncfuit fpecies. unde nunc etiam Veftis infute, & Sclandicarum eade
eft condiyo. Huic tamen verbo conpverunt adverfari vidcntur alia Cxfaris verba com-
ment. iv , fuper Rhcnoamne perfcripta : Vbi oceano appropinquat, in plureis diffluit
parteis , multis ingentibusque infulis effeclis; quarum pars magna a feris barbarisque natio-
nibus incolitur; ex quibus furtt, quipifibtes atque ovis avium vivere exiflimantur: multis-
que capitibus inoceanum influit. His vcrbis infulas Selandicas, hisque proximas Holla-
dicas, ipfiusque Hollandia: Geldmeque parteis, quas Batavorurn fuit infula, intelligi,
haudobfcurumeft.multas enim ingenteisque ait infulas Rhenum efficerc ;qu£ nul-
la: alia: effe poffunt. Atunamfolam Batavorum infulam effeciffe flumen id Cx-
faris aevo, Vahalisque alveo Mofae oftio ab meridie rerminatum fuiffe, nec ultra 10
quidquam ei in Selandicis infulis tributum; ex Plinio ac Tacito certis , ut poft
monftrabitur, documentis colligas. Quid igitur ille multas? nec multasfoliini;
fed ingenteis ? Nonmefugit, jam dudum imperitiores quosdam veteris geogra-
phiae hiftoria:que verba haec adtotam Hollandiam Geldriseque partem, quatenus
Ifala amne terminatur, & infulas Hollandia? feptemtrionalis, Frifiaeque, Texel, Flie-
land, Schelling, Ameland, fle&erc; his maxime verbis dudtos: ex quibus funt, quipifii-
bus atque ovisavium vivere exiflimantur : quod infula; tribuunt, quae vulgari vocabulo
dicitur Fyerland, id eft, Ovorum terra. At meminifle cos oportuit, multis annis poft,
quam Csfaris confcripti fueruntcommentarii, Drufum foffam Rhenum inter I-
falamque amneis duxiffe; qua tandem ifta Hollandix Geldriacque pars Rheno, 20
vclutinfula, inclufa fuit. Si igitur Drufus primiim inclufit, quifomniare Ca:-
far potuit, Drufumid facturum; infulasque ibi fore, quarum una nunc Eyerland
adpellatur? Refpondere ad hsc voluit choiographus, Cafarishifceverbispraemiffis :
Nofa profluitex monte Vofego, qui eft in flnibus Lingomm ,ejrparte quadam Rheni re-
cepta, qu<e appellatur Vahales, tnfulam efflcit Batavorum: neque longius ab eo millibus
fajfuum lxxx in oceanum influit. Rhenus autem oritur ex Lepomiis, qui <^4lpei$
incolunt; ejr longo fpatio, per fineis Njmetum, Helvetiorum, Sequanorum , iMedio-
matricorum, Tribocorum, Trevirorum, citatus fertur ; ejr ubi oceano appropinquat, in
plureis diffluit partes, multis ingentibusque infulis effeclis (quarum pars magna a feris
barbarisque nationibus incolitur; ex quibus funt, qui pifcibus atque ovis avium vi- 30
vere exi/limamur) multis capitibus in oceanum influit. Quibus jam chorographus
addit : Notandum, bis in oceanum deduci Rhenum ; primb a parte Vahalts cum <JMosay
atque inde a parte altera feorfim multis capitibus : ubique & iufulas illas, & nationes
cvis avium vittitantes nomimri. Ecquid tu putas in defcriptione Rheni primum
illud divortium , quod eil ad munimentum Schenkianum , Caefarem voluifle
praeterire ? Iam fane magis incuriofum eum facis, magisque fupinum, quam vo-
lueras . Vbi vero illa multa Rhcni capita infra hoc divortium, ubi mult* & in-
gentes infulae? aut cur illa a pofterioribus auttoribus, Mela, Plinio, Tacito, &
aliis, quorum temporibus jam dudumRomani hasoras praffidiis tenuerunt, non
memorata? Namcun&i aut duo tantum, aut tria in univerfum oftia rcferunt; 40
unum ipfius Rheni, alterum Moii , tertium Flevi, quod poft Ca:faris aevum
acccflit. Elices heic medii Rheni obtrudis, nefcio quos: maxime tamen Ve&am.
ied an tu ignoras, quam ab caufam Drufus inter Rhenum & Ifalam novi C immenfi0-
jteris (tefte Svetonio) egitfoflam ? nempe, uti lacum seftuariaque Frifiorum ad Ami-
iiae uique os navigare claflibus poflet. Si igitur Vetta jam Csefaris aevo haud perinde
modicus, nt a latiflimo ctiam tuncmedii Rheni alveo divortebatur; haud opus erat
Drufo immenfo opere novumparare meatum in tenui amni Ifala . Infra Vcdam fi
fuifle ais multa illa capita; operam lufit Corbulo in nova fofs^ xx circitcr mill.
paff. interRhenum Mofamque agenda . dequa quam proba fit tua fententia, fuo
loco videbimus. Caefaris fupinam negligentiam , & mirandam incuriam cum 5°
;am antea £cpe notaverim, fa:piusque infra notavero 5 tum heic maxime ex eo
perfpicitur, qU6d Mofam potius dixerit Batavorum efficere inllilam , quam
Rhenum; quum tamen ille ore tantum fuo eam attigerit, ut infra patcbit. At-
que equidem crcdo, non eum tantum Batavorum agrum Casfarem intellexiffe,
<jui erat in infula Rheni j fcd & eum , qui extra Rhcnum. feu Vahalem :
cujus
certe eamm tuncfuit fpecies. unde nunc etiam Veftis infute, & Sclandicarum eade
eft condiyo. Huic tamen verbo conpverunt adverfari vidcntur alia Cxfaris verba com-
ment. iv , fuper Rhcnoamne perfcripta : Vbi oceano appropinquat, in plureis diffluit
parteis , multis ingentibusque infulis effeclis; quarum pars magna a feris barbarisque natio-
nibus incolitur; ex quibus furtt, quipifibtes atque ovis avium vivere exiflimantur: multis-
que capitibus inoceanum influit. His vcrbis infulas Selandicas, hisque proximas Holla-
dicas, ipfiusque Hollandia: Geldmeque parteis, quas Batavorurn fuit infula, intelligi,
haudobfcurumeft.multas enim ingenteisque ait infulas Rhenum efficerc ;qu£ nul-
la: alia: effe poffunt. Atunamfolam Batavorum infulam effeciffe flumen id Cx-
faris aevo, Vahalisque alveo Mofae oftio ab meridie rerminatum fuiffe, nec ultra 10
quidquam ei in Selandicis infulis tributum; ex Plinio ac Tacito certis , ut poft
monftrabitur, documentis colligas. Quid igitur ille multas? nec multasfoliini;
fed ingenteis ? Nonmefugit, jam dudum imperitiores quosdam veteris geogra-
phiae hiftoria:que verba haec adtotam Hollandiam Geldriseque partem, quatenus
Ifala amne terminatur, & infulas Hollandia? feptemtrionalis, Frifiaeque, Texel, Flie-
land, Schelling, Ameland, fle&erc; his maxime verbis dudtos: ex quibus funt, quipifii-
bus atque ovisavium vivere exiflimantur : quod infula; tribuunt, quae vulgari vocabulo
dicitur Fyerland, id eft, Ovorum terra. At meminifle cos oportuit, multis annis poft,
quam Csfaris confcripti fueruntcommentarii, Drufum foffam Rhenum inter I-
falamque amneis duxiffe; qua tandem ifta Hollandix Geldriacque pars Rheno, 20
vclutinfula, inclufa fuit. Si igitur Drufus primiim inclufit, quifomniare Ca:-
far potuit, Drufumid facturum; infulasque ibi fore, quarum una nunc Eyerland
adpellatur? Refpondere ad hsc voluit choiographus, Cafarishifceverbispraemiffis :
Nofa profluitex monte Vofego, qui eft in flnibus Lingomm ,ejrparte quadam Rheni re-
cepta, qu<e appellatur Vahales, tnfulam efflcit Batavorum: neque longius ab eo millibus
fajfuum lxxx in oceanum influit. Rhenus autem oritur ex Lepomiis, qui <^4lpei$
incolunt; ejr longo fpatio, per fineis Njmetum, Helvetiorum, Sequanorum , iMedio-
matricorum, Tribocorum, Trevirorum, citatus fertur ; ejr ubi oceano appropinquat, in
plureis diffluit partes, multis ingentibusque infulis effeclis (quarum pars magna a feris
barbarisque nationibus incolitur; ex quibus funt, qui pifcibus atque ovis avium vi- 30
vere exi/limamur) multis capitibus in oceanum influit. Quibus jam chorographus
addit : Notandum, bis in oceanum deduci Rhenum ; primb a parte Vahalts cum <JMosay
atque inde a parte altera feorfim multis capitibus : ubique & iufulas illas, & nationes
cvis avium vittitantes nomimri. Ecquid tu putas in defcriptione Rheni primum
illud divortium , quod eil ad munimentum Schenkianum , Caefarem voluifle
praeterire ? Iam fane magis incuriofum eum facis, magisque fupinum, quam vo-
lueras . Vbi vero illa multa Rhcni capita infra hoc divortium, ubi mult* & in-
gentes infulae? aut cur illa a pofterioribus auttoribus, Mela, Plinio, Tacito, &
aliis, quorum temporibus jam dudumRomani hasoras praffidiis tenuerunt, non
memorata? Namcun&i aut duo tantum, aut tria in univerfum oftia rcferunt; 40
unum ipfius Rheni, alterum Moii , tertium Flevi, quod poft Ca:faris aevum
acccflit. Elices heic medii Rheni obtrudis, nefcio quos: maxime tamen Ve&am.
ied an tu ignoras, quam ab caufam Drufus inter Rhenum & Ifalam novi C immenfi0-
jteris (tefte Svetonio) egitfoflam ? nempe, uti lacum seftuariaque Frifiorum ad Ami-
iiae uique os navigare claflibus poflet. Si igitur Vetta jam Csefaris aevo haud perinde
modicus, nt a latiflimo ctiam tuncmedii Rheni alveo divortebatur; haud opus erat
Drufo immenfo opere novumparare meatum in tenui amni Ifala . Infra Vcdam fi
fuifle ais multa illa capita; operam lufit Corbulo in nova fofs^ xx circitcr mill.
paff. interRhenum Mofamque agenda . dequa quam proba fit tua fententia, fuo
loco videbimus. Caefaris fupinam negligentiam , & mirandam incuriam cum 5°
;am antea £cpe notaverim, fa:piusque infra notavero 5 tum heic maxime ex eo
perfpicitur, qU6d Mofam potius dixerit Batavorum efficere inllilam , quam
Rhenum; quum tamen ille ore tantum fuo eam attigerit, ut infra patcbit. At-
que equidem crcdo, non eum tantum Batavorum agrum Casfarem intellexiffe,
<jui erat in infula Rheni j fcd & eum , qui extra Rhcnum. feu Vahalem :
cujus