Clüver, Philipp: Philippi Clüveri[i] Germaniae Antiqvae Libri tres: Opus post omnium curas elaboratissimum, tabulis geographicis, et imaginibus, priscum Germanorum cultum moresque referentibus, exornatum (Leiden, 1616) [Cicognara, 3991]

ANTIQ^ L I'B. III. 4}
inter, vaBatum ;hautprocul Teutoburgienfifaltu, inquoreliquUVari legionumque infe-
fultddicebantur. Hxc , inquam, non obftantopinioni noftrae» quafi ad id temporis
nulli heic Marii • led Brufteri fineis habuerint. Etenim agros hos ad Luppiam ufque
obtinebant antiquitus Bru&eri. poftea vero Marfi, Rheni npam relinquere cupientes,
petierunt a Bru&eris, uti agris commutatis, fibi licereta Romanorum propmquitate
in extremos eorum fineis tranfinigrare: ipfi vero Bructeri, veluti gens multo major ac
validior, fuos apud Rhenum agros occuparcnt. Bru&eros apud Rhenum , poft Marfo-
rum emigrationem, Vfipiis furfle conterminos, fuo loco patebit. Sed tutelam quoque,
ac fidem Bructerorum petiifle Marfos, maxime credibile eft. Ob has igitur caufas, fi-

lomulquequiapofteaetiam, fub Nerone ac Vefpafiano, proximeque fequentibus im-
peratoribus, Taciti aetate, Bru&erorum nomen ad Luppiam uf que pertinuit, Marfi
iiipra citato loco non nominati funt. Ceterum ut fuperiore anno Germanicus eoidem
Marforum agrcs per l millium fpatium vaftaverat; fic hoc anno eodem cum eadem
mente, Mariisinfefta, rediit. Infeftusautem maximeeratipfis, quia Varus cumtribus
legionibus per eorum fineis, & Teutoburgienfem faltum versus Vifurgim amnem ten-
dens, ab iis, & conterminis Germanis, in ipfo faltu cxGxs fuerat; ut pluribus infra in
Chemfcis docebo : quodque illic erat aquila, quam Malovendus Marforum dux inie-
quenti anno, quum tertio in Marfos exercitum Germanicus duceret,defoflam oftendit.
atque ob id ipium , quum abolend<e, ut ait aucfor annali i, infamU ob amiffum cum

20 £>uinclilioVaro exercitum, Germanos Tiberius, Germanici dudu , ulcifci vellet 5 in
primos hic Marfos exercitum duxit; omneifque eorum agros, cum Tanfanae templo,
vdftavit.

Porro TANFANf TEMPLVM, celeberrimum, ut inquit Tacitus, iDis genti-
bui Germanix, quo fitu in Marfis fuerit,incertum. in mediis fuiffe finibus,credibile eflr.

Haftenus igitur de Marfis in interiora aRheni ripa digreffis . quomm iinibus di-
fpcftis, commcdum nunc fuerit, porro inveftigare, qua parte Rhcni wtx^uv ante co-
luerint. Sane ipfam amnis ripam haud multa tenuifle parte putaverim. quidpe Si-
gambros a Colonia Agrippinenfium, ad Rheni ufque divortium, ab lulii ufque Cada-
iis xvo, & antea, coluifle iupra oftenfumeft:. infra autem, ad Oceanum, ab ofiioRhe-

3oni furfum ad Batavodurum ufque tenuifle Frifios, in Batavoramexplicatione firmis
demonftramm eft argumentis. Manet igitur ea ripae pars, quac inter Batavodurum <5c
amnis divortium porrigitur. hanc quo minus Marfos olim tenuifle credamus, nihil
plane eft, quod impedire poffit. Audor nofter gentis circa has oras meminit, cui no-
men MarsacI; qui iidem Plinio, lib. iv, cap. xv, dicuntur Marsatii.
Nofter, in hiftoriar. 1 v, de Claudio Labeone Batavo, qui in Civilis rebellione captus
erat, verbafacicns; Fr&feBus , inquir, aU Batavorum Claudim Labeo, opidano certamtne
«mdus Civili^ ne interfeclns invidiam apud populares ,vel3fi retineretur, femina difcordi&
prkbertt, in Frifios avehitur. mox pofiea: llluc (in Coloniam Agrippinenfcm) Cl. Labeo,
quem captum, & extra conventum amandatum inFrifios diximus, corruptis cufiodibus per-

ifcsfu^it. pollicitufquc, fipr&fidium daretur, iturum in -Batavos, drpotiorem civitatis partem ad
focietatem Romanam retra&urum ;acceptapeditum\equitumquemodicamanu nihil'apudBa-
tavos aufus, quofdam Nerviorum, Bethafiorumqueinarmatraxit. (frfurtimmagis, quam
beilo , Canifates ,M.irfacofque incurfabat. Heic quia Nerviorum', Bethafioramque fit
rnehtio , quidam Mariacos iis propinquos finitimofquc fiiifle arbitrati funt; maxime
^eto quia nominis adfinitas exftabat in opido UWaefeyk, ad cujus fonum ilii non ve-
fiti , genuinam Sfqhfe germanam Taciti vocem corrumpere in <JMa(acos.. Quod fi
Marfacos Nerviis Bethafiifque finitimos fuifle contendere velis, quia heic utrorumque
narratio conjungitur; evincas ante necefle, Caninefates quoque binis illis populis fuifle
conterminos ; qui prarponuntur etiam in enarratione Mariacis., verum hoc quum haud

joumquam prarftari queat; longe enim ab illis partem Batavoru infula: coluifie fuprapro-
batu eft : neque de Marfacis temcre quidquam Credam. Alii in alias Hollandia: feptem-
trionalis parteis contulerunt. Fgo vero Caninefaiihus,Eatavorum infulam colentibus,
confrneis fuifle Marfacos, audacler ex hac Taciti conjun&ione atqueconftanterad-
nrmo. auftorem habco, pra:ter illum , fvaforcmque Pliniuni; qui in Rheni infulis
cos collocat, divto foco, his verbis: In Rhenoipfo, c propemillia papwm in longitudinemt
ȣ853 D 4 nobilifiima