DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.9325#0342
GERMANI^ ANTIQ, LIB. I. *8t
nefibia:demaliquamftrueret: habitaculum namque fibi efle univerfum hunc
mundum, five magnum illud cceJum, quod omnia, a fe condita, intra fefe con-
cludat. qua de re primi illi noftri Celta;,Noachi pronepotes, re&efenferunt, ex
eodcmque fonte aharum quoque ab initio gentium theologi eamdem habuere
opinionem. unde illud Zenonis, Theodori, aliorumque Grxcix. fapientunrs, haa.
6tSv p>j olKo$opettS%. id eft, templa diis non effe adificanda. De Perfis ita tradit Hero-
dotus, lib. i: A'yc&Afj.xQ. *sh »Wf > ^cofi^g xx iv vop® Ts-oiiv^ivag ifyvtcdg, « v
x&l Tcltn wonitri (jlco&Iuj tptyioW uc fuv ifiol J\pKiHV, cTi %K avS-pcoTctyviccz hcpKrcui t&$
8u*{, KaQaLTriQ ol gfolwis, Hvauf. id eft: 2{cque fiatuas,neque templa, neque aras exfruere
Io confvetudo est. >quin imb hoc facientibus infanu tribuunt: credo, quia non ex hominibws
deosejfeortos arbitrantur,quemadmodum Gr&ci. De eadem gente ficCicero,de legi-
bus lib. ii : Deorum delubra e/fe in urbibus cenfeo. nec fequor magos Perfarum 5 quibus au~
Boribus Xerxes infiammaffe templt Grtcia dicitur, quodpariettbus includerent deos; qui-
bus omniadeberent efepatentia ac libera; quorum^ hicmundus omnis templum ejfet,& do-
mus. Scytha: quoq; quamvis varios coIuerintdeos,tamen nullieorumtemplum,
vel aram, velfanum erexerunt,nifi uni Marti:cui 6c ipli templum fuit ex farmen-
tis tantum; tefte eodem Herodoto,lib. 1 v. Neque tamen dubitaverim, jam ipliup
Cainum, quem piimum fiderum falforumq; numinum veneratorem fuifle, lu-
pra oftendi, ftatim una cum prima urbe primum quoque falfis' fuis diis ftruxifie
20 templum: velfaltemhujus primos filios atquenepoteis. Quamquam /Egyptii,uc
omneis reliquos divinos cultos, theologiamque omnem, fuum id inftitutum efle
gloiiati fint;teftibus,Herodoto lib.n,8cLuciano,in dido libro de dea Syria. Ori-
ginem, five caufam templorum indicat Cicero,mod6 dictis h«cfubjungens:il/£-
lihs Graci,atque noflri> qui,ut augerentpietatem in deos, easdem illos,quas nos, urbeis inco-
lere voluerunt. esi enim quadam opinione ffecies deorum in oculis, non filum in nTentibus.
O ftultasca:casquementeis!quafi vero,urbem aliquam atquefanumfi incoleret
Deus,propiusnobis foret,quam fi magnam illam domum, omnem hunc mun-
dum impleret. Multo fanemelitis noftri atque Perfas5 qui divini illius prazcep.ti,
quod Adamus acceperat, memoriam reverentiamq, diligentiflime fervantes,ne-
30 fas duxerunt, ullis deos parietibusincludere. melius & ipfe fenfit Cicero,in fom-
nio Scipionis > Dei templum efe hoc omne adfirmans, quodconfpicimus. Sed templum
tamenDeusfieri fibi tande,non juffit, verumconceflitSalomoni, iicid io cccc
circiter annis poft conditum orbem: quodjam antea pater Salomonis Davides
ftatuere agitaverat ; aliarumhaud dubie gentium a^mulatione.
At audornofter,quamquam Germanos templa fua xtate habuifie diclisver-
bis neget; tamen eodem libro poftea, de populis agens, qui Hertham deam, id eft,
Terram matrem colebant\facerdotem,z\x.,fatiatam con-verfationemortalium deam tem-
flo reddtdiffe. Verba ejus intcgra adfcribereliceat,q'u6 mens ejus clariu.sper-
fpiciatur. Est, inquit ,ininfda oceanicaflumnemus. dkaturnineovehiculum,veftecon-
4° teilum,attingereunifacerdoticonceffum.IsadeJfepenetralideamintelligit. veclam^ bu-
husfeminis, mult.t cum veneratione profequitur. Lati tunc dies 5fefla loca,quAcum^ adven-
tu hoffitioque dignatur. non bella ineunt,non armafumunt\cUufum omne ferrum:pax &
quies tunc tantum nota, tunc tantitm amata: donec idem facerdos fitiatam converfione mor-
talittmdeam temploreddat. mox vehiculum,&veflis,&{ficredere velis) numen ipfumfe~
cretn Ucu abluitur. Veriim templum heic haud dubic intellexit auctor ipfum nemus.
namin nemore, non in templo , dicatum vehiculumnarrat: oi,poftquam dea
templo in vehiculo reddita, tunc demum 8c vehiculum, & veftis, & ipfa dea
fecreto Iacu abluta fuit: quod non in templo aliquo, parietibus conftrutto, fed
in nemoris penetrali, de quo mox plura dicam , fadtum efle, ex lacu colligitur.
50 Alius tamen eft apud eumdem auclorem locus, in annal. Jib. 1, ubi templum 8c
nominat, & parietibus ftruclum intelligit. De Marforum genteloquens, quam
Germanicus Ca:fa.r nocru armis opprelferat; Profana fimul, inquit, & fcra, &
celeberrimum illisgentibus templum, quodTanfanavocabant ,folo aquantur. Qua: pro-
feclo verba de Iuco aliquo, feu nemore, intelligi haudquaquam pofllint: quia
^dificia folo xquari dicuntur ,non arbores. Verum, quum hujus templi everfio
Aa 3 Lxxx
nefibia:demaliquamftrueret: habitaculum namque fibi efle univerfum hunc
mundum, five magnum illud cceJum, quod omnia, a fe condita, intra fefe con-
cludat. qua de re primi illi noftri Celta;,Noachi pronepotes, re&efenferunt, ex
eodcmque fonte aharum quoque ab initio gentium theologi eamdem habuere
opinionem. unde illud Zenonis, Theodori, aliorumque Grxcix. fapientunrs, haa.
6tSv p>j olKo$opettS%. id eft, templa diis non effe adificanda. De Perfis ita tradit Hero-
dotus, lib. i: A'yc&Afj.xQ. *sh »Wf > ^cofi^g xx iv vop® Ts-oiiv^ivag ifyvtcdg, « v
x&l Tcltn wonitri (jlco&Iuj tptyioW uc fuv ifiol J\pKiHV, cTi %K avS-pcoTctyviccz hcpKrcui t&$
8u*{, KaQaLTriQ ol gfolwis, Hvauf. id eft: 2{cque fiatuas,neque templa, neque aras exfruere
Io confvetudo est. >quin imb hoc facientibus infanu tribuunt: credo, quia non ex hominibws
deosejfeortos arbitrantur,quemadmodum Gr&ci. De eadem gente ficCicero,de legi-
bus lib. ii : Deorum delubra e/fe in urbibus cenfeo. nec fequor magos Perfarum 5 quibus au~
Boribus Xerxes infiammaffe templt Grtcia dicitur, quodpariettbus includerent deos; qui-
bus omniadeberent efepatentia ac libera; quorum^ hicmundus omnis templum ejfet,& do-
mus. Scytha: quoq; quamvis varios coIuerintdeos,tamen nullieorumtemplum,
vel aram, velfanum erexerunt,nifi uni Marti:cui 6c ipli templum fuit ex farmen-
tis tantum; tefte eodem Herodoto,lib. 1 v. Neque tamen dubitaverim, jam ipliup
Cainum, quem piimum fiderum falforumq; numinum veneratorem fuifle, lu-
pra oftendi, ftatim una cum prima urbe primum quoque falfis' fuis diis ftruxifie
20 templum: velfaltemhujus primos filios atquenepoteis. Quamquam /Egyptii,uc
omneis reliquos divinos cultos, theologiamque omnem, fuum id inftitutum efle
gloiiati fint;teftibus,Herodoto lib.n,8cLuciano,in dido libro de dea Syria. Ori-
ginem, five caufam templorum indicat Cicero,mod6 dictis h«cfubjungens:il/£-
lihs Graci,atque noflri> qui,ut augerentpietatem in deos, easdem illos,quas nos, urbeis inco-
lere voluerunt. esi enim quadam opinione ffecies deorum in oculis, non filum in nTentibus.
O ftultasca:casquementeis!quafi vero,urbem aliquam atquefanumfi incoleret
Deus,propiusnobis foret,quam fi magnam illam domum, omnem hunc mun-
dum impleret. Multo fanemelitis noftri atque Perfas5 qui divini illius prazcep.ti,
quod Adamus acceperat, memoriam reverentiamq, diligentiflime fervantes,ne-
30 fas duxerunt, ullis deos parietibusincludere. melius & ipfe fenfit Cicero,in fom-
nio Scipionis > Dei templum efe hoc omne adfirmans, quodconfpicimus. Sed templum
tamenDeusfieri fibi tande,non juffit, verumconceflitSalomoni, iicid io cccc
circiter annis poft conditum orbem: quodjam antea pater Salomonis Davides
ftatuere agitaverat ; aliarumhaud dubie gentium a^mulatione.
At audornofter,quamquam Germanos templa fua xtate habuifie diclisver-
bis neget; tamen eodem libro poftea, de populis agens, qui Hertham deam, id eft,
Terram matrem colebant\facerdotem,z\x.,fatiatam con-verfationemortalium deam tem-
flo reddtdiffe. Verba ejus intcgra adfcribereliceat,q'u6 mens ejus clariu.sper-
fpiciatur. Est, inquit ,ininfda oceanicaflumnemus. dkaturnineovehiculum,veftecon-
4° teilum,attingereunifacerdoticonceffum.IsadeJfepenetralideamintelligit. veclam^ bu-
husfeminis, mult.t cum veneratione profequitur. Lati tunc dies 5fefla loca,quAcum^ adven-
tu hoffitioque dignatur. non bella ineunt,non armafumunt\cUufum omne ferrum:pax &
quies tunc tantum nota, tunc tantitm amata: donec idem facerdos fitiatam converfione mor-
talittmdeam temploreddat. mox vehiculum,&veflis,&{ficredere velis) numen ipfumfe~
cretn Ucu abluitur. Veriim templum heic haud dubic intellexit auctor ipfum nemus.
namin nemore, non in templo , dicatum vehiculumnarrat: oi,poftquam dea
templo in vehiculo reddita, tunc demum 8c vehiculum, & veftis, & ipfa dea
fecreto Iacu abluta fuit: quod non in templo aliquo, parietibus conftrutto, fed
in nemoris penetrali, de quo mox plura dicam , fadtum efle, ex lacu colligitur.
50 Alius tamen eft apud eumdem auclorem locus, in annal. Jib. 1, ubi templum 8c
nominat, & parietibus ftruclum intelligit. De Marforum genteloquens, quam
Germanicus Ca:fa.r nocru armis opprelferat; Profana fimul, inquit, & fcra, &
celeberrimum illisgentibus templum, quodTanfanavocabant ,folo aquantur. Qua: pro-
feclo verba de Iuco aliquo, feu nemore, intelligi haudquaquam pofllint: quia
^dificia folo xquari dicuntur ,non arbores. Verum, quum hujus templi everfio
Aa 3 Lxxx