Clüver, Philipp: Philippi Clüveri[i] Germaniae Antiqvae Libri tres: Opus post omnium curas elaboratissimum, tabulis geographicis, et imaginibus, priscum Germanorum cultum moresque referentibus, exornatum (Leiden, 1616) [Cicognara, 3991]

153

PHILIPPI CLVVERII

mine Rheno; mcdio fcilicet, quod nomcn pcrpetuo fervavit; ejr obverfts in hoslem nt.
vibus j quas, incenfts cafteilis, illuc appulerant Romani. Prcclium circa Culcburgi-
um opidum commiflum conjicio. haud dubie cnim Civilis ex inferiore infula: par-
te advenicns, ad prima Romanorum caftra, (qua: Batavoduri fuifle, poftea oflende-
tur) adverfam aciem offendit. Duarigitur acies ad hunc modum dispoiita: fuerc :
Civilis acies, ex inferioreinfula: parteprofe&a, intcr opidum Culeburgium & Rhc-
num amnem conftitit, in orientcm yerfa, Rheno Utvum latus tegcnte. Romana a-
cies, ex fuperiorc infulai parte, quo fugcrant, obviam hoftibus progrefla, infra Ba-
tavodurum, noviffima hibcrna, advcrfa conftitit, in cccidcntem converfa; Rhcno,
& navibus, cadem fronte in hoftcm obvcrfis, dcxtrum latus claudenribus. -Ifec dtu I0
certato, Tungrorum cohors ftgna aRomanis ad Civilem transluht: perculftque milites
Romani improvisaproditione, a fociis Tungris hofiibusque Caninefatibus, Friliis, Ba-
tavis, cadebantur. Eadem etiam naviumperfdta. pars remigum e hatavis, tamqukm im-
peritia, cfficia nautarumpropugnatorumque impcdiebant. mox contra tendcre, ejr puppes ho-
Jlili rip£ objicere. In eadem cquidem amnis ripa naves manferunt. in una quidpe ar-
quecadem ripa Romani Civilisq; contendebant. at hoflilcm adpellat ripam audtor
inferiorem ripx partem , quam hoftis obtinebat. A Romanis igitur ad Civilc trans-
greflas naveisinnuit. Adpoflrcmumgubernatorescenturioneique, nifi eadem voientis,
id eft, transfugcrc , trucidant; donec univerfa quatuor & viginti navium clafis transfu-
geret, aut caperetttr, ab hoftibus, ope transfugarum. Clara ea vicloria in prafcns; & qua: 20
lequuntur. Haeccun&ain infula Batavorumgefta: pulfiq; hacvicloriaRomani. undc
mox infra : Vbiexpugnata, cafira., in inferiore infulae parte, deletas cohortes, in acie, pul-
fum Batavorum infula Romanum nomen, trcpidi mntii afferebant. In quibus ommbus
haudleviaargumentade Caninefatium in infula Batavorum fcdc : qusehaud facilc
convulferis . Alia nunc etiam vidcamus. Auctor noftereodem libro infra, Civilcm,
■fic Montanu Trevcrum adloquente, introducit : En egoprtfMus unius cohortis, ey Ca-
ttinefates, Hatavique, exigua Galliarumportio, vana illa cafirorum fpatia excidimui. Ba-
tavos fuiflc citra Rheni nomen, & terminum Germaniae, inipfo Gtuliae folo, fatis
Jfirmis infra comprobabitur argumentis. cum his igitur quum fub codem Galliarum
nominc Caninefhteis conjungitaudtor, & ipfosin Galha , citra mcdium Rhenial- 30
veum , Gallix terminum, fuilfc pcrfpicuum cft. & quia in infula fuere 5 infula vero
citra medium alveum nulla fuit, nifi quac Batavorum dicebatur infula: neccffario fc-
qilitur, hujus partem cos obtinuiffc. Eodem libro poftea : Circumfeterat Civilem ejr
aliusmetus; ne J^uartadccima legio ,ad\unclk Britannicaclajfe, affticlaret Batavos, qna
oceano ambiuntur. Sedlegionem terreftri itinere Fabitts Prifcus legatus in Nervios Ttwqrosg
dttxit: e<eque civttates indedittonemacceptx. claftem vero Caninefates aggrefti fitnt :wa-
jorquepars navium depreffa, aut capta. ejr Nervtorum multitudinem, fponte commotam, ut
fro Romanis bellum capejjeret, iidem Caninefates fudere. Quia in cadem cum Batavis in-
iula, ipforumque haud minus, quam Batavorum , rcs agebatur; itaque , quum Ba-
tavi cum Civile domoabeiTent, ifti communcis agros defendcrunt. Nequidquain40
heic obloquitur advcrfarius^ qui negathoc ab Canincfatibus ficri potuifle, ii fcdes
corum ab oceano arccatur. Plinii jam quoquc adjiciatur tcftimonium . cujus
vcrba ha;c funt lib. ivj cap. xv : In Rheno ipfo, prope c millia paffuum in longitn-
dinem, nobiltfima rBatavorum infula ej? Caninefutum, ejr ali<e, Fnforum, Chauco-
rum , Friftabonum, Sturiorum flcgo, Frtftorum ma)orum , Friofum minorum : cu-
jus ledlionis ratio infra reddetur) Marfatiorumquc, fcrnuntur inter Helium & Fle-
vttm. Harc Plinii vcrba geographi noftri, inquibus princcps Iunius, ita expli-
cant, uti particulam ejr disjunctiyam faciant, non conjundivam: aiiamque con-
Itituunt Canincfatum infulam, ac diverfam ab infula Batavorum. Verum hos
cum Tacitustotlocismodoadlegatis, tiim Plinius his ipfisvcrbis crroris coarguit. 50
quidpcfubunoeodemque fingulari numero, nobilifima infuld , Batavorum fimul
atque Caninefatium nomina comprehcndit. poft vero addit 5 & al/as. Qhwd
fi Caninefatium infula aliafuifletab infala Batavorum ; quare Plinius has vocejs,
ejr alu, antc Caninetarium nomcn non pofuitr Certe, aut camdem Caninefa-
tcis cum Batavis infulam coluifleconccdant, aut Plinium malum grammaticum

fuifle